Schrif­te­lijke vragen Contai­ner­tuintjes

Indiendatum: 6 dec. 2022
Antwoorddatum: 6 dec. 2022

Schriftelijke vragen 215/2022

GroenLinks heeft al verschillende keren gevraagd of het college mee wil werken aan het plaatsen van containertuintjes. Ook vanuit Buurtnatuur030, waar ook Utrecht Natuurlijk en Milieucentrum Utrecht bij zijn betrokken, bereikt ons de vraag of we in Utrecht aan de slag kunnen met een pilot voor het plaatsen van containertuintjes. Het blijkt dat al 160 bewoners hebben aangegeven dat ze graag een containertuintje in zelfbeheer willen hebben. Tot nu toe wijst het college alle voorstellen hiertoe af.

GroenLinks, S&S, CU, Een Utrecht, PvdA, Partij voor de Dieren en Volt vinden het niet alleen jammer dat het college geen pilot wil starten, maar begrijpt het ook niet. De argumenten die gebruikt worden, zijn in onze ogen niet overtuigend.

Daarom hebben GroenLinks, S&S, CU, Een Utrecht, PvdA, PvdD en Volt de volgende vragen:

1. Het eerste argument dat wordt aangehaald is dat “De veiligheid rond het legen van de containers in het geding komt”. Dat verbaast ons, in meerdere gemeenten zijn al containertuintjes geplaatst, daar kan het kennelijk wel veilig.
a. Wat maakt het legen van containers met containertuintjes precies onveiliger?

Antwoord: Er zijn verschillende soorten containertuintjes, van verschillende leveranciers. Naast het kunststof grasmatje, bestaat bijvoorbeeld een ‘laag’ containertuintje met sedumbeplanting. Dit groeit op granulaat en kan maximaal 200 kg wegen als het volledig met water verzadigd is. Een ‘hoog’ containertuintje met hoge beplanting is gevuld met aarde en voegt een groter gewicht toe aan de container. Een ondergronds containersysteem is een hijsinstallatie. Het toevoegen van extra gewicht op de container heeft invloed op de stabiliteit (zeker bij veel wind) en geeft extra afleiding, los van de fietsers, voetgangers en andere objecten waar onze medewerkers al zorgvuldig op moeten letten in onze dichtbebouwde stad. Het plaatsen van een plantenbak op een hijsinstallatie zoekt de grenzen van veiligheid op. Hierbij hebben we nadrukkelijk het oordeel meegewogen van de leverancier van onze ondergrondse containers en onze ervaren medewerkers die dagelijks honderden containers legen.

b. Hoe hebben andere gemeentes dit opgelost?

Antwoord: We hebben ervaringen opgehaald bij de gemeenten Zwolle, Rotterdam, Den Haag, Amersfoort en inzamelaars Avalex (6 gemeentes in regio Haaglanden, waaronder gemeente Delft) en Circulus (9 gemeentes in Overijssel, waaronder gemeentes Apeldoorn en Deventer). Die ervaringen zijn wisselend. Verschillende factoren spelen hierbij een rol, zoals type containertuintjes, type ondergrondse containers, type hijsblok en opnamesysteem, en mate van stedelijkheid (drukte). Gemeente Zwolle is bijvoorbeeld gestopt met de containertuintjes, omdat de containers bij lediging scheef gingen hangen en daar geen oplossing voor was.
Gemeente Amersfoort is terughoudend met verdere uitrol van containertuintjes omdat chauffeurs de tuintjes als ongewenst extra aandachtspunt bij het ledigen van de container ervaren in de drukke stad, naast de aandacht voor bijvoorbeeld fietsers, voetgangers en andere objecten. Gemeenten Deventer, Apeldoorn en Den Haag hebben minder problemen met stabiliteit van de containers. Uiteindelijk maken gemeenten en inzamelaars hun eigen afweging.

2. Het tweede argument is dat containertuintjes zorgen voor meerkosten per container die nu niet begroot zijn.
a. Uit welke kosten bestaan die meerkosten precies?

Antwoord: De meerkosten bestaan uit de aanschafkosten, dagelijks onderhoud en beheer, en extra kosten voor het jaarlijks servicen van de ondergrondse containers. Voor de lage tuintjes met sedum geldt bijvoorbeeld dat in geval van een lange periode van droogte water gegeven moet worden, onkruid moet worden verwijderd en 2x per jaar gemest. De gemeente Delft, Amersfoort en Den Haag gaven aan dat de plantenbakken het gebruik van het onderhoudsluik aan de zijkant van de container belemmeren. Dit luik is belangrijk voor het dagelijks onderhoud en het verwijderen van verstoppingen. Bij de jaarlijkse servicebeurt van de container moet het hele tuintje verwijderd worden, omdat de container dan op zijn kant gelegd wordt. Ook zullen de tuintjes op termijn vervangen moeten worden, omdat de kwaliteit achteruit gaat door bijplaatsingen, het demonteren, en weersinvloeden.

b. Hoe hoog zijn die meerkosten?

Antwoord: Zowel de plantenbakken met granulaat en sedum (laag) als met aarde en vaste beplanting (hoog) zijn ongeveer €2000 per stuk in aanschaf. Op dit moment hebben we 5000 ondergrondse containers in de hele gemeente. De kosten voor onderhoud en beheer en de extra kosten van het demonteren bij onderhoud aan de container zijn op dit moment nog niet in te schatten.

c. Zijn die kosten te dekken doordat een bewoner die een aanvraag doet voor een containertuintje daartoe ook een aanvraag doet uit het initiatievenfonds?

Zo nee, waarom niet? En hoe zouden de kosten volgens het college dan gedekt moeten worden?

Antwoord: Ja, het zou mogelijk zijn de aanschafkosten van een containertuintje te dekken vanuit het initiatievenfonds. De kosten voor dagelijks onderhoud en beheer (als geen zelfbeheer wordt toegepast) en de extra kosten van het demonteren bij onderhoud aan de container, zouden uit de afvalstoffenheffing gedekt moeten worden. Het kan zijn dat we daarvoor de afvalstoffenheffing moeten verhogen.

3. Het derde argument is dat op basis van de evaluatie van de kunstgrasmatjes in Utrecht containertuintjes naar verwachting onvoldoende bijdragen tegen bijplaatsingen. En dat van andere gemeenten signalen komen dat containertuintjes regelmatig zorgen voor verplaatsing van de bijplaatsingen. We willen hier nog eens benadrukken dat het voorkomen van bijplaatsingen niet het primaire doel is van de vraag om containertuintjes. Maar als we toch op het argument ingaan.
a. Deelt het college de opvatting dat plastic kunstmatjes iets essentieel anders is dan levende tuinen?

Antwoord: Ja.

b. Deelt het college de mening dat een levend tuintje aanmerkelijk minder uitnodigt voor bijplaatsing dan een plastic matje?

Antwoord: Nee, de gemeente Delft heeft dit gedurende 7 maanden nauwkeurig gemonitord met een nul-en een effectmeting. Op de lange termijn is er geen tot een minimaal effect op het aantal bijplaatsingen op hotspotlocaties. Direct na plaatsing liep het aantal bijplaatsingen terug naar vrijwel nul, echter na verloop van 2-3 maanden nam dit effect weer af tot het beginniveau. Wel zien ze minder bijplaatsingen van grote dozen of zakken. De bijplaatsingen beschadigen echter de plantjes en de bakken, waardoor de kwaliteit afneemt en ze minder effect hebben tegen bijplaatsingen. Ook gemeenten Amersfoort, Rotterdam, Apeldoorn en Deventer hebben vergelijkbare ervaringen. Onderzoeksbureau D&B trok dezelfde conclusie na onderzoek in opdracht van gemeente Den Haag. Gemeente Rotterdam heeft om deze reden net als Utrecht na een pilotperiode besloten geen containertuintjes op de containerplaat te plaatsen.

c. Deelt het college de mening dat levende planten zorgen voor een grotere betrokkenheid van bewoners bij een containertuin dan een plastic kunstmatje?

Antwoord: Ja, mits ze geplaatst worden op locaties die hier geschikt voor zijn, en niet op plekken waar de sociale cohesie al laag is. De gemeente Delft is gestopt met het plaatsen van containertuintjes op hotspotlocaties. Als toch besloten wordt om containertuintjes te plaatsen, adviseren ze om deze alleen toe te passen op locaties waar al hogere betrokkenheid is en als inwoners het zelf aanvragen en beheren. Gemeenten Amersfoort, Apeldoorn, Deventer en Den Haag voeren eenzelfde beleid als gemeente Delft. Echte verantwoordelijkheid voor ondergrondse containers en een positief effect op bijplaatsingen ontstaat als mensen adoptant worden, zich verenigen met buurtbewoners en een sleutel van de container krijgen om deze te onderhouden. Dit geldt ook voor beplanting in de volle grond rondom de ondergrondse container.

4. Het vierde argument is dat de tuintjes in zeer beperkte mate bijdragen aan vergroening. Dat is gedeeltelijk een valide argument, het voegt geen hele grote oppervlakten groen toe, maar containertuintjes dragen wel degelijk bij aan de groene beleving in de wijk, zeker in wijken met weinig groen. En bewoners die een containertuin in eigen beheer hebben, beleven veel plezier aan het onderhoud en het uitzicht.
a. Deelt het college de mening dat containertuintjes wel degelijk bijdragen aan de beleving in de wijk?

Antwoord: Ja, we zijn het ermee eens dat vergroening van een containerlocatie in beperkte mate bij kan dragen aan het vergroten van de beleving, plezier, en eigenaarschap en betrokkenheid in de wijk. Wij zijn echter van mening dat beplanting in de volle grond rondom de ondergrondse container een betere manier is om dat te bereiken, dan plantenbakken op de containerplaat. Ook hierbij passen we alleen zelfbeheer toe en profiteren bewoners van een gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid bij de hun directe leefomgeving. Het verwijderen van straatstenen en planten van groen in de volle grond rondom de container draagt wat ons betreft meer bij aan vergroening, biodiversiteit, en klimaatadaptatie dan sedumbeplanting in plantenbakken op de containerplaat. In de volle grond kan een diverser bestand (vaste) planten aangebracht worden, beplanting in volle grond stimuleert het bodemleven, de volle grond heeft een groter waterbergend vermogen en de beplanting bloeit beter dan beplanting in plantenbakken. Gemeente Delft gaf bijvoorbeeld aan dat de sedumbeplanting in het containertuintje nooit goed tot bloei kwam vanwege de bijplaatsingen die er op geplaatst werden. Naast deze voordelen van beplanting in de volle grond ten opzichte van plantenbakken worden de eerder genoemde nadelen van plantenbakken op de containerplaat vermeden en kunnen de ondergrondse containers op een veilige en efficiënte manier geleegd en onderhouden blijven worden.

Daarom faciliteren en bekostigen we aanvragen voor vergroening rondom een ondergrondse container nu al vanuit het initiatievenfonds. Uit ervaringen van andere gemeenten blijkt daarbij wel dat succes van verschillende factoren afhankelijk is, waaronder plaatsing op locaties die hier geschikt voor zijn (sociale cohesie, geen hotspots, op aanvraag van bewoners, zelfbeheer). Deze factoren nemen we mee in de beoordeling van aanvragen.

b. Deelt het college de mening dat bewoners veel plezier kunnen beleven aan het onderhoud van een containertuintje?

Antwoord: Ja, we zijn het ermee eens dat vergroening van een containerlocatie bij kan dragen aan het vergroten van de beleving, plezier, en eigenaarschap en betrokkenheid in de wijk. Zoals wij bij vraag 4a hebben geantwoord kan dat bij een containertuin in de volle grond rondom een ondergrondse container op dezelfde manier als bij een containertuintje op de containerplaat, met betere resultaten voor waterberging en biodiversiteit.

c. Deelt het college de mening dat een containertuintje in zelfbeheer kan bijdragen een gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid in de leefomgeving?

Antwoord: Ja, we zijn het ermee eens dat vergroening van een containerlocatie bij kan dragen aan het vergroten van de beleving, plezier, en eigenaarschap en betrokkenheid in de wijk. Zoals wij bij vraag 4a hebben geantwoord kan dat bij een containertuin in de volle grond rondom een ondergrondse container op dezelfde manier als bij een containertuintje op de containerplaat, met betere resultaten voor waterberging en biodiversiteit.

5. In de gemeente Delft is in 2021 een pilot gedaan met het plaatsen van containertuintjes. Uit de evaluatie blijkt dat veel van de argumenten die de gemeente Utrecht aanhaalt, daar ook ervaren zijn.
Toch biedt de gemeente Delft wel mogelijkheden om een containertuintje aan te vragen, omdat zij ook zien dat containertuintjes de omgeving mooier en groener maken en bewoners graag een containertuintje in zelfbeheer willen. De gemeente Delft stelt daarom wel een aantal voorwaarden.
a. Is het college bereid een pilot te starten, vergelijkbaar met de manier hoe de gemeente Delft dit organiseert?
- Zo ja, wanneer?
- Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Nee. We vinden het niet wenselijk om plantenbakken aan de hijsinstallatie toe te voegen. Onze medewerkers, leverancier van ondergrondse containers en servicepartij ontraden dit. Het gewenste effect van het vergroten van de beleving, plezier, en eigenaarschap en betrokkenheid in de wijk kan volgens ons beter bereikt worden door het vergroenen van de omgeving rondom de ondergrondse container in combinatie met zelfbeheer en eventueel adoptie van de container. Daarom kunnen bewoners nu al een aanvraag indienen bij het initiatievenfonds in combinatie met zelfbeheer en eventueel adoptie van de ondergrondse container. Op diverse locaties in de gemeente is zulke vergroening reeds aangelegd. We informeren bewoners op dit moment over de mogelijkheden via Ondergrondse containers | Gemeente Utrecht. We zullen extra aandacht geven aan vergroening rondom ondergrondse containers via het platform BuurtNatuur030 en via de gemeentelijke digitale nieuwsbrieven. Ook de Utrecht Schone Stadcoaches nemen dit mee in hun gesprekken met bewoners en buurtambassadeurs door ze op de mogelijkheden te wijzen en hen te stimuleren een aanvraag in te dienen.

Rachel Heijne, GroenLinks
Anne Sasbrink, Partij voor de Dieren
Annemarijn Oudejans, S&S
Rik van der Graaf, CU
Gert Dijkstra, Een Utrecht
Titus Stam, PvdA / Rick van der Zweth, PvdA
Charlotte Passier, Volt