Schrif­te­lijke vragen Elek­tro­nisch afval: waar gaat dat heen?

Indiendatum: 12 jun. 2019
Antwoorddatum: 2 jul. 2019

Schriftelijke vragen 127/2019

In januari 2019 werd het rapport ‘A new circular vision for electronics’ over e-waste gepresenteerd. Elektronische en elektrische apparaten zijn de snelst groeiende bron van afval. Student & Starter, GroenLinks, D66, Partij voor de Dieren en CDA vinden het daarom belangrijk dat er extra aandacht is voor hoe om te gaan met deze afvalstroom. Daarnaast kwam drie weken geleden in het nieuws dat tweedehands elektronische en elektrische apparaten op grote schaal naar Afrika vervoerd worden voor hergebruik daar. Echter tijdens transport gaat ⅓ van de apparaten stuk, met als gevolg dat het e-waste is geworden met nog gevaarlijke chemische stoffen wat op een enorme afvalberg daar belandt. Deze twee punten roept bij Student & Starter, GroenLinks, D66, Partij voor de Dieren en CDA de volgende vragen op:

1. Hoe ziet het college de rol van de gemeente in een verantwoorde inzameling en verwerking van deze afvalstroom? Welke invloed en verantwoordelijkheid heeft de gemeente hierin?

E-waste valt onder de producentenverantwoordelijkheid van producenten en importeurs van deze apparaten. Hiermee zijn zij in de basis verantwoordelijk voor het beheer van apparaten die door hen op de markt zijn of worden gebracht, óók in het afvalstadium van deze apparaten. In dat kader streven de procenten en importeurs ernaar zoveel mogelijk afgedankte apparatuur in te zamelen. Hiervoor worden onder andere ook gemeenten ingeschakeld. De gemeente is verantwoordelijk voor de (verantwoorde) inzameling en verwerking van huishoudelijk e-waste, dus elektronisch afval dat wordt aangeboden voor afdanking en dat in de meeste gevallen kapot is. Ten aanzien van bedrijfsmatig e-waste is de gemeente slechts beperkt verantwoordelijk, namelijk voor het e-waste van bedrijven die voor de verwerking hiervan een contract hebben afgesloten met de gemeente en bedrijven die hun e-waste inleveren bij de afvalscheidingsstations.

2. Welke beleidskaders hanteert de gemeente rondom inzamelen, hergebruiken en verwerken van elektronisch afval?

De beleidskaders die gelden voor e-waste zijn vastgelegd in het landelijke beheersplan (LAP3, sectorplan 71) en de regeling afgedankte elektrische en elektronische apparatuur. Naast de eerder genoemde producentenverantwoordelijkheid (zie antwoord vraag 1) zijn hierin regels gesteld over hoe de inzameling en verwerking van e-waste moet verlopen.

3. Welke inspanningen hebben de gemeente, bedrijven en maatschappelijke partners (bijvoorbeeld scholen, stichtingen, goede doelen, etc.) op hoofdlijnen tot op heden verricht, wat gaat goed en waar liggen kansen voor verbetering?

De gemeente biedt de faciliteiten van de afvalscheidingsstations aan voor gescheiden inzameling van e-waste, voor zowel bewoners als bedrijven. Daarnaast organiseert de gemeente jaarlijks een competitieve scholenactie voor de inzameling van e-waste. De inzameling en verwerking van het Utrechts e-waste wordt ook getoond in een kort filmpje op de gemeentelijke website, Utrecht.nl/recyclen. Met regelmaat delen we dit filmpje en informatie over de inzameling en verwerking van e-waste via social media en andere gemeentelijke kanalen.

Naast de gemeentelijke inspanningen zijn er bij veel winkels inleverpunten voor gescheiden inzameling van klein e-waste en kunnen consumenten bij het kopen van een nieuw elektrisch product het oude product gratis laten ophalen door de leverancier. Tenslotte zijn er veel landelijke campagnes voor gescheiden inzameling van e-waste (door Wecycle).

Veel werkende apparaten die niet meer gebruikt worden door hun eigenaar, vinden een tweede leven via de kringloopwinkels. Op de afvalscheidingsstations staan speciale containers die door de kringloopwinkels worden bemenst. Hier kunnen werkende apparaten worden ingeleverd. Kringloopgoederen (waaronder dus apparaten) die onverkoopbaar blijken, worden teruggebracht naar de afvalscheidingsstations en als e-waste ingeleverd.

Kansen voor verbetering liggen met name in de mogelijkheid om apparaten beter herstelbaar te maken. Met name kleine elektronica als laptops, smartphones en tablets worden steeds meer verlijmd, waardoor reparaties heel moeilijk of soms onmogelijk uitvoerbaar zijn. Hier is een rol weggelegd voor producenten.

4. Hoe is de samenwerking met Wecycle? Welke rol spelen zij in het (uitvoeren van) beleid rond elektronisch afval?

Goed. Het e-waste dat de gemeente Utrecht inzamelt, wordt via Wecycle verwerkt. Zij spelen een grote rol in het verantwoord verwerken en maximaal recyclen van de materialen in het e-waste.

5. Waar wordt elektronisch afval uit Utrecht verwerkt, hoe ziet de huidige keten er uit?

Het e-waste uit Utrecht wordt verwerkt door Wecycle in Soesterberg. Hier worden apparaten gedemonteerd en de materialen gescheiden. Wecycle werkt alleen samen met gecertificeerde verwerkers die de materialen verder verwerken. Deze bedrijven zijn WEEELABEX-gecertificeerd.

6. Hoeveel elektronisch afval van bedrijven gevestigd in Utrecht en van inwoners wordt jaarlijks apart ingezameld? Hoeveel lopen we (naar schatting) mis?

In Utrecht wordt jaarlijks ongeveer 200 ton aan e-waste gescheiden ingezameld via de afvalscheidingsstations. Dit is voornamelijk afkomstig van huishoudens. Het deel dat door bedrijven wordt ingeleverd, wordt niet apart bijgehouden. Wat bedrijven buiten de gemeente om aan e-waste afvoeren is onbekend.
Naar schatting zit er nog ongeveer 500 ton aan kleine apparaten in het huishoudelijk restafval. Dit is een lastige stroom die slechts sporadisch vrij komt bij huishoudens en door de grootte makkelijk bij het restafval gedeponeerd wordt.

7. Heeft de gemeente zicht op wat er gebeurt met tweedehands elektronische apparaten in Utrecht? Blijven deze voornamelijk in Utrecht of worden deze geëxporteerd? Zijn er in Utrecht bedrijven die elektronisch afval exporteren?

We hebben alleen zicht op wat er gebeurd met tweedehands elektronische apparaten binnen de bestaande afspraken met de kringloopwinkels (zie antwoord 3). Het is niet bekend of er Utrechtse bedrijven zijn die vanuit Utrecht elektronisch afval naar het buitenland exporteren.

8. In hoeverre weten we en kunnen we er zeker van zijn dat tweedehands elektronische apparaten van Utrechtse bedrijven en inwoners geen e-waste worden en niet op de afvalberg in landen als Ghana terecht komen? En hoe kunnen we dat voorkomen? Wat is hierin realistisch?

Tweedehands elektronische apparaten zullen op een zeker moment niet meer werken, niet herstelbaar zijn en dus e-waste worden. Voor inwoners en bedrijven die hun e-waste via de gemeente afvoeren, hebben we grip op een verantwoorde verwerking door de samenwerking met Wecycle en gecertificeerde verwerkers.
Bedrijven mogen zelf bepalen door wie ze hun e-waste laten afvoeren en moeten hiervoor ook aan wet- en regelgeving voldoen. Handhaving hierop is echter geen gemeentelijke verantwoordelijkheid. Onze invloed hierin is dus beperkt.

9. In hoeverre wordt er extra aandacht gegeven aan het recyclen van smartphones, tablets, laptops en andere computers (en met name de mineralen in deze elektronica zoals kobalt)?

Er wordt geen specifieke aandacht gegeven aan deze producten, anders dan dat al het elektronisch afval gescheiden kan worden ingeleverd.

Op de gemeentewebsite is te zien dat 97% van het elektronisch afval gerecycled wordt. Echter in de nota Afval is Grondstof uit 2015 is niets opgenomen over elektronisch afval en ook op de website pagina voor bedrijfsafval is niets te lezen over e-waste. Er wordt wel doorverwezen naar het Milieucentrum Utrecht, maar deze heeft recycling van e-waste niet in haar projecten of kernthema’s opgenomen. En in de Afvalwijzer wordt alleen genoemd dat elektrische apparaten niet onder KCA vallen, maar staat nergens informatie voor bewoners waar ze het beste kapotte elektrische apparaten kwijt kunnen

10. Is het college bereid om beleid omtrent elektronisch afval op te nemen in de nieuwe nota Afval is Grondstof?

Ja.

11. En is het college bereid om doelstellingen te koppelen aan het inzamelen en recyclen van e-waste (hoe we meer e-waste kunnen inzamelen en recyclen)? En hoe we dit gaan monitoren?

Ja. Afhankelijk van het beleidsvoorstel met betrekking tot elektronisch afval (zie antwoord 10) bekijken we in welke vorm een doelstelling en eventuele monitoring met betrekking gescheiden ingezameld e-waste kan worden ingevuld.

12. Is het college bereid om elektronisch afval apart te noemen in haar communicatie naar inwoners in het kader van Verantwoorde Consumptie en Productie (Global Goal #12) en in de Afvalwijzer? En hierbij te sturen op twee punten: enerzijds inzamelen van kapotte elektrische en elektronische apparaten en anderzijds nog bruikbare apparaten?

Ja, we zullen de huidige informatievoorziening ook toetsen op bovenstaande twee punten.

13. Is het mogelijk om elektronisch afval ook op de website pagina van bedrijfsafval te noemen zodat bedrijven weten wat, waar en hoe er met elektronisch afval gebeurt?

Ja. Deze website wordt op dit moment vernieuwd. Hier wordt dit punt ook in meegenomen.

Tim Homan, Student & Starter
Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Rachel Heijne, GroenLinks
Maarten Koning en Susanne Schilderman, D66
Jantine Zwinkels, CDA