Commis­sie­bij­drage Reken­ka­mer­rapport Uithoflijn

Voorzitter, onze fractie is behoorlijk geschrokken van dit rapport - ook al was er veel al bekend. maar we zien nu wel onderbouwd dat er fouten gemaakt zijn. Natúúrlijk moet er voortaan:

- helderder gecommuniceerd worden,
- alle informatie tijdig gedeeld worden,
- realistischer begroot worden,
- risico’s beter worden ingeschat,
- Staten en Raad meer actief betrokken worden.

De Rekenkamers maken dit super helder, in ook nog eens klare taal, en onze dank aan hen is groot. Op dit moment wil mijn fractie graag drie punten benadrukken.

1. Graag staan wij even stil bij de echte slachtoffers van dit debacle: te weten de luchtkwaliteit en het klimaat. Immers, zo lang deze hoogwaardige OV-lijn niet rijdt, blijven teveel mensen met de auto en met buslijn 12 naar de Uithof komen. Kilo’s CO2 hadden bespaard kunnen worden als de tram al reed. Ook de gemeentekas is een slachtoffer, want we moeten nu tientallen miljoenen extra gaan ophoesten.

2. De enige winnaar in dit rampdossier is aannemer BAM. Want waar twee honden vechten om een been, daar gaat de derde er mee heen. En de lachende derde in dit geval is BAM. Provincie en gemeente waren zo druk met elkaar bezig, dat ontwikkelaar BAM onbelemmerd alle ruimte kreeg om de eigen winst te maximaliseren. Citaat uit het onderzoeksrapport: “De provincie en de gemeente (opdrachtgevers) hebben heldere afspraken gemaakt met BAM (opdrachtnemer) over de meerkosten. De huidige verdeling van meerkosten is conform deze contractafspraken gemaakt. Daarbij kan niet zozeer over het begrip evenwicht worden gesproken, maar liggen deze meerkosten redelijkerwijs voor het overgrote deel bij de opdrachtgever.” En dit gebeurde nadat BAM aangekaart had teveel op te draaien voor meerkosten.

In het hele proces heeft BAM te veel macht kunnen hebben. BAM heeft gewoon met beide overheden gespeeld. Macht en invloed weggeven aan marktpartijen is iets wat onze fractie sowieso niet wenselijk vindt, en we zien hier de gevolgen. Wij willen liefst dat BAM financieel verantwoordelijk kan worden gehouden voor de vertraging en mee moet betalen aan de meerkosten. Maar dat de juridische/contractuele haakjes hiertoe ontbreken, onderstreept het gestuntel in het dossier. Heel frustrerend, vooral ook omdat de samenwerking met BAM nog altijd slecht loopt, aldus de Rekenkamers: “Ook zijn er nog onopgeloste geschillen met BAM die niet in het projectbudget zijn opgenomen.”

3. Maar: we hebben dit als politiek ook aan ons zelf te denken. En daarmee bedoel ik alle politici – en dat zijn er veel – die het economisch kortetermijndenken als uitgangspunt nemen en sturen op groei, en meer-meer-meer. Want door stad en regio Utrecht steeds maar weer op de kaart te zetten, zoals gebeurt door gemeente en provincie mèt overgrote steun van raad en staten, ontstaat er druk op de mobiliteit. Steeds meer mensen maken vervoersbewegingen in stad en regio, met als gevolg dat het hele mobiliteitsnetwerk overbelast is geraakt, en daarmee piept en kraakt in haar voegen. Er wordt gestuurd op meer asfalt, kijk naar de A27 en de NRU, dat zouden goede oplossingen zijn. Maar: alleen hoogwaardig OV is een acceptabele oplossing - en stoppen met groeidenken natuurlijk. Dat een nieuwe tramverbinding een groot, kostbaar en moeilijk te begroten project zou zijn, wisten we van tevoren. Uiteraard hadden er in het proces vele zaken beter gekund, maar laten we dit niet vergeten: de Uithoflijn is tenminste een investering die bijdraagt aan een duurzame oplossing voor de mobiliteitsproblematiek.

Sinds het verschijnen van het onderzoeksrapport wordt het rampdossier zodanig opgeblazen dat het debacle en de nasleep ervan een politiek en bestuurlijk abces is geworden. Verantwoording afleggen is nodig, maar we moeten het dossier ook binnenkort gaan sluiten. Het risico wordt anders te groot dat inwoners het vertrouwen in politiek kwijtraken.

Daarom ook zijn we blij met de heldere analyse van de Rekenkamers, en de aanbevelingen die zij doen. Laten we hiervan leren. En de aanbevelingen in de praktijk gaan brengen. Met zeker ook als doel dat de Uithoflijn zo snel mogelijk gaan rijden. Want dan zijn lucht en klimaat die winnaars die ze vanaf het begin hadden moeten zijn.