Monde­linge vragen Gezinnen door over­heidsfout in armoede

Indiendatum: 23 mrt. 2023
Antwoorddatum: 23 mrt. 2023

Mondelinge vragen 2, 23 maart 2023

In Nederland leven duizenden gezinnen onder het bestaansminimum door een fout van de overheid. Als in een gezin de ene persoon een laag inkomen heeft en de ander geen inkomen vult de gemeente in dat geval het inkomen van de twee aan tot bijstandsniveau. Door die aanvulling komen onbedoeld én onterecht toeslagen zoals zorg- of huurtoeslag te vervallen. Regelingen van de overheid werken tegen elkaar in en de gezinnen zijn de dupe. Ze leven in armoede en krijgen in veel gevallen schulden (bron). De Rijksoverheid houdt rekening met een aantal van ongeveer 5.000 huishoudens (bron).

Dit moet zo snel mogelijk stoppen, maar er is nog geen korte termijn oplossing in zicht. Deze huishoudens hebben bovendien jarenlang onder bijstandsniveau geleefd. Ze verdienen het om gecompenseerd te worden voor het geld dat ze jarenlang zijn misgelopen. Gemeenten worden door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid daarom geadviseerd om hun inwoners voorlopig eenmalig via de bijzondere bijstand te compenseren voor de in het verleden misgelopen toeslagen (bron). De gemeente Nijmegen heeft al besloten deze gezinnen actief te benaderen en te compenseren.

In navolging daarop hebben de PvdA, ChristenUnie, D66, Partij voor de Dieren, GroenLinks, Volt, BIJ1 en CDA de volgende vragen:

1. Heeft de gemeente Utrecht de huishouden bij wie dit speelt in beeld? Hoe groot is de groep? Als dit niet bekend is, is het college bereid dit in kaart te brengen?
2. Welke mogelijkheden ziet het college om het voorbeeld van Nijmegen te volgen en deze gezinnen actief te benaderen en te compenseren?
3. Is het college ook bereid deze huishoudens met terugwerkende kracht via de bijzondere bijstand te compenseren voor de in het verleden misgelopen toeslagen?
4. Zijn er bij de gemeente Utrecht meer situaties bekend waarbij de samenloop van sociale zekerheidsregelingen en fiscale regelingen er toe leidt dat mensen onder het bestaansminimum komen? Zo ja, worden deze huishoudens door de gemeente geholpen?

Ilse Raaijmakers, PvdA
Louise de Vries, Partij voor de Dieren
Bina Chirino, ChristenUnie
Venita Dada-Anthonij, D66
Julia Kleinrensink, GroenLinks
Anton Stam, Volt
Noura Oul Fakir, BIJ1
Bert van Steeg, CDA

Antwoord: Voorzitter! Dank voor deze vragen, want het mag duidelijk zijn dat ik het onacceptabel vind dat Utrechters door een samenloop van regels een inkomen onder het bestaansminimum zouden hebben. Na de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep over een schrijnende zaak in Arnhem heb ik daarom ook laten onderzoeken hoe groot de betreffende groep is binnen de gemeente Utrecht, want ook Ik wilde zo snel mogelijk in beeld hebben wie het betreft en hoe groot die groep is. Het antwoord is dat vorig jaar zo'n 250 huishoudens hiermee te maken hadden en dit jaar nog 190 van de ruim 9.000 huishoudens met een bijstandsuitkering. Welke mogelijkheden zie ik om deze gezinnen actief te benaderen en te compenseren? Wij gaan Utrechters die hierdoor zijn gedupeerd, helpen met de bijzondere bijstand waar dat mogelijk is. Ik moet nog wel even bekijken wat de beste manier is om zoveel mogelijk gezinnen te bereiken en om ook over te gaan tot compensatie. Ik vind de aanpak van de gemeente Nijmegen een mooi voorbeeld, want in Nijmegen is gekozen om via sociaal raadslieden het contact met de gezinnen te laten lopen en dat niet rechtstreeks via de gemeente te doen. Maar dat is dus in ieder geval waar ik naar wil kijken.

In antwoord op de derde vraag ben ik bereid om deze huishoudens met terugwerkende kracht via de bijzondere bijstand te compenseren. Minister Schouten heeft afgelopen maandag ook aangegeven dat het gemis aan toeslagen van voorgaande jaren gecompenseerd mag worden met eenmalige bijzondere bijstand. Waar mogelijk, gaan we dat ook doen. Ik zeg “waar mogelijk”, omdat het afhankelijk is van de vraag of we iedereen kunnen vinden. Het kan namelijk ook gaan om mensen die bijvoorbeeld geen uitkering meer hebben of niet meer In de stad wonen.

Op de laatste vraag, of er bij de gemeente meer situaties bekend zijn waar deze vreemde samenloop van omstandigheden ertoe leidt dat mensen onder het bestaansminimum komen, kan ik antwoorden dat de Belastingdienst aangeeft dat er meer situaties zoals deze zijn, die ongunstig voor burgers uitpakken. Wij als gemeente hebben alleen de huishoudens in beeld die in ieder geval dan ook bijstand ontvangen. Een andere groep hebben we niet in beeld, omdat zij geen gebruik maken van een gemeentelijke regeling. De minister heeft bevestigd dat zij nader zal ingaan op deze groep. Zodra er meer handvatten zijn om deze huishoudens bij de gemeente in beeld te brengen, zullen we bekijken hoe we ook deze groep kunnen helpen.