Schrif­te­lijke vragen over levens­vatbare bomen(her-)plant

Indiendatum: 17 dec. 2015
Antwoorddatum: 26 jan. 2016

Schriftelijke vragen 197/2015

Op 19 mei van dit jaar vond een Raadsinformatieavond over bomen in de stad plaats.

Diverse deskundigen gaven presentaties over deskundig bomenbeheer en bomenplant, gericht op het zo levensvatbaar mogelijk planten en onderhouden van bomen in de stad. Bij deze RIA waren ook medewerkers van de gemeente aanwezig.

Na deze RIA waren onze fracties hoopvol over het toekomstige bomenbeheer in onze stad. In de afgelopen periode bereikten ons echter via diverse wegen berichten over bomen die ná deze RIA door de gemeente geplant of onderhouden zijn, maar waarbij het lijkt alsof de adviezen die tijdens de RIA gegeven zijn genegeerd worden. We noemen een aantal voorbeelden:

In de afgelopen maand is begonnen met het planten van bomen langs de nieuwe Catherijnekade (tegenover Paardenveld). Deze bomen staan zo dicht op het asfalt dat ze onder het aansluitend asfalt zullen moeten gaan wortelen, waar het de vraag is of ze voldoende houvast maken. Op de RIA werd geadviseerd in een dergelijke situatie de bomen halverwege het talud te plaatsen, waarvoor plaats genoeg is hier. Bovendien hebben deze bomen een dik pak zand op hun wortelpakket gekregen. Dat zullen ze uiteindelijk niet overleven, de grond raakt veel teveel verdicht.
Op de Grauwaartsingel in Leidsche Rijn, bij Brasserie Grauwaert, loopt het asfalt onder het grind door tot bijna de stam van de bomen. Er lijken hier geen maatregelen te zijn getroffen om de bomen zonder problemen tot volwassenheid uit te kunnen laten groeien.

De populieren langs de Rijnkennemerlaan veroorzaken opworteling van het fietspad. Onlangs is het asfalt gefreesd, zodat de ergste ongelijkheid van het fietspad is verminderd. Er is niet voor gekozen de schade veroorzakende wortels weg te halen en het fietspad beter te funderen. De wortels worden steeds dikker, op een gegeven moment kunnen de wortels niet meer worden verwijderd zonder de stabiliteit van de bomen in gevaar te brengen. Bovendien heeft asfaltfresen (schrapen) gevaarlijke situaties voor fietsers tot gevolg. Op de RIA is geadviseerd om in dit soort situaties het fietspad opnieuw te funderen.

Langs het Aart den Doolaardpad, onderdeel van de Rijnkennemerlaan, zijn deze zomer poplieren geplant en is het fietspad aangelegd.

Tijdens de genoemde raadsinformatieavond zijn verschillende suggesties gedaan om de levensvatbaarheid van bestaande en nieuwe bomen in de gemeente te bevorderen. Nu lijkt bij verschillende situaties dat de hier ingebrachte kennis niet of nauwelijks benut wordt.

Daarom hebben de fracties van de Partij voor de Dieren, ChristenUnie en GroenLinks de volgende vragen:

1. Hoe wordt de kennis van de aanwezige boom-experts binnen de gemeente benut? Wordt er altijd gebruik gemaakt van alle aanwezige kennis? Welke procedures worden er gevolgd bij infrastructurele keuzes waar bomen bij betrokken zijn? Hoe wordt bijvoorbeeld de funderingsdikte bepaald, de benodigde bescherming tegen druk op de wortels, de grootte van de doorwortelbare ruimte, en de benodigde maatregelen om een boom tot in lengte van jaren van voldoende water, voeding en lucht te voorzien? Graag een toelichting op de procedures en afwegingen die bij bovenstaande voorbeelden gemaakt zijn.

De inbreng van binnen de gemeente aanwezige bomen-expertise vindt op verschillende manieren plaats. Dit is afhankelijk van het stadium: ontwerp/planvorming, realisatie en beheer en onderhoud. In de verschillende fasen van het planproces zijn experts belast met of betrokken bij het opstellen van de verplicht voorgeschreven bomenparagraaf. Voor het planten van bomen zijn de eisen uit het Handboek Openbare Ruimte (HOR) van toepassing. Daarin is verwezen naar het Handboek Bomen van het Norminstituut Bomen www.utrecht.nl/fileadmin/uploads/documenten/4.ruimtelijk-uitvoering/Restauratie_Utrechtse_werven/Handboek_bomen_openbare_ruimte_Utrecht.pdf . De commissie BInG, waarin alle vakgebieden vertegenwoordigd zijn, toetst of bij plannen de normen in acht genomen zijn.

Afwijkingen kunnen worden toegestaan mits deze zijn gemotiveerd.

In geval van de bomen langs de Catharijnekade vloeit de keuze van de plantplaats voort uit landschappelijke en cultuurhistorische overwegingen, namelijk het doortrekken van de beplantingslijn zoals die ook langs het bestaande deel van de singels aanwezig is. Aanplant halverwege het talud zou deze rij onderbroken hebben. De bomen zijn geplant in een goede hoeveelheid doorwortelbare bomengrond en hebben voldoende voedingsstoffen, waardoor niet te verwachten is dat de wortels in de richting van de verharding zullen groeien. Op de wortels is géén zand gestort. Het voetpad langs de bomen bestaat uit een elementenverharding (klinkers) en is niet geasfalteerd.

Grauwaartsingel: De bomen nabij de brasserie hebben ondergronds voldoende groeiruimte. Bij het asfalteren heeft de aannemer het asfalt tot te dicht bij de boom aangebracht. Onmiddellijk nadat dit was geconstateerd is het asfalt weggezaagd; daarmee is de grootte van de boomspiegel weer voldoende. De brasserie staat tijdelijk op deze locatie. Als deze weer weg is wordt de bestrating teruggebracht overeenkomstig het oorspronkelijke definitieve ontwerp en krijgen de bomen ook voor de verdere toekomst weer voldoende groeiruimte.

Rijnkennemerlaan: De procedure binnen de gemeente is voorafgaand aan het herstel van het asfalt indien dit geen risico voor de bomen oplevert de schade veroorzakende wortels weg te nemen. Dit onder toezicht van een boomdeskundige van de Gemeente. Het asfalt op de Rijnkennemerlaan ten zuiden van de Beeldhouwersdijk is in 2015 ter plaatse van de schade veroorzakende wortels vlak gefreesd om snel gevaarlijke situaties voor de fietsers weg te nemen. Dit jaar (2016) worden de schade veroorzakende boomwortels weggenomen en het fietspad hersteld.

Wij laten dit jaar proeven doen om langs fietspaden waar boomwortelopdruk is weggenomen, nieuwe aangroei van wortels machinaal door te frezen om op deze manier de kans op herhaling te verkleinen. Als de proef slaagt kunnen wij deze methode op reguliere basis inzetten langs fietspaden waar kans op boomwortelschade aanwezig is.

Aart den Doolaardpad: bij de aanleg van dit gedeelte fietspad in 2015 is als preventieve maatregel verticaal worteldoek aangebracht om te verhinderen dat de wortels van de naastgeplante bomen het oppervlakkige asfalt kunnen bereiken. Deze maatregel wordt als afdoende ingeschat.

2. Hoeveel jaren wordt er vooruit gekeken bij het plaatsen van nieuwe bomen en bij oplossen van problemen zoals wortelopdruk? Op welke wijze wordt er rekening gehouden met voorzienbare kosten op langere termijn, d.w.z. tussen twee en dertig jaar? Graag een toelichting op de wijze waarop bij het planten en beheren van bomen rekening gehouden wordt met de lange-termijn levensverwachting van deze bomen.

In het bomenbeleid wordt voor nieuwe aanplant in de hoofdstructuur uitgegaan dat er voldoende groeiruimte is om de boom lange tijd volwassen te laten zijn en oud te laten worden. Voor bomen niet in de hoofdstructuur (woonstraten etc) wordt meer uitgegaan welke mogelijkheden er zijn en worden vaker concessies gedaan omdat bijvoorbeeld bewoners vaak wel bomen willen, ook al is dan al te voorzien dat bomen op die plaatsen geen hoge leeftijd zullen bereiken.

In het HOR (eis 159) staat dat een boomconstructie, ondergronds en bovengronds, dient te worden ontworpen voor een minimale levensduur van de boom van 60 jaar. Bij een uitzonderlijk krappe inpassing van de boom mag er ontworpen worden voor een periode van 40 jaar. Bij veel ruimte is een levensduur van 80 jaar gewenst. Afwijkingen dienen altijd met toestemming van de verantwoordelijke beheerder te gebeuren. Overigens is de levensverwachting van bomen ook afhankelijk van de soort boom en niet alleen van de groeiplaatsomstandigheden.

3. Op welke wijze worden bomen beschermd tijdens werkzaamheden? Welke procedures gelden bijvoorbeeld bij graafwerkzaamheden rond bomen en bij opslag van materiaal onder de kroon? Op welke manier wordt ervoor gezorgd en gecontroleerd dat aannemers zich aan deze afspraken houden?

Daarvoor zijn aanwijzingen opgenomen in het Handboek Bomen Norminstituut Bomen. Voorbeelden daarvan zijn: het fysiek afzetten van de zone onder de kroonprojectie, het op een niet afknellende manier omwikkelen van de stam met verticaal geplaatste planken. Bij door de gemeente opgedragen werkzaamheden worden deze eisen in de bestekken opgenomen. Toezichthouders zien er in de realisatiefase van de projecten op toe dat aan de voorwaarden en eisen wordt voldaan.

Voor zover het opbrekingen door nutsbedrijven betreft: bij de aanvraag om opbreekvergunning wordt gelet op voldoende afstand tot de bomen en volgen zo nodig voorschriften om bomen te beschermen (bijvoorbeeld 2 meter afstand houden of een boring onder het wortelpakket door). Verder zijn de nutsbedrijven geïnformeerd over de bomenposter (www.bomenposter.nl) die gaat over de gevraagde bescherming.

Toezicht op de naleving is een deeltaak van het betrokken organisatie-onderdeel, bijvoorbeeld door de opzichters Kabels en leidingen (bij opbreekvergunningen); bij sloop- en bouwwerkzaamheden door Inspecteurs gebouwde omgeving.

Eva van Esch, Partij voor de Dieren
Jolande Uringa, ChristenUnie
Brechtje Paardekooper, GroenLinks