Schrif­te­lijke vragen Afkop­pelen Hemel­water

Indiendatum: 23 nov. 2016
Antwoorddatum: 21 dec. 2016

Schriftelijke vragen 149/2016

Onlangs verscheen een onderzoek van de stichting Rioned over de prestaties van het stedelijk waterbeheer voor de samenleving[1]. Het onderzoek werd uitgevoerd onder 281 gemeenten en de onderzoekers concludeerden onder meer dat het vanwege de toegenomen wateroverlast hard nodig is dat burgers zelf regenwater opvangen: "De gemeente moet regenwater van particuliere terreinen in principe alleen verwerken als de eigenaar dat zelf redelijkerwijs niet kan. Tot nu toe ontzorgen veel gemeenten hun inwoners door het regenwater deels of helemaal af te voeren. Uit oogpunt van klimaatverandering, verdere verstedelijking en kostenbeheersing, zal in de toekomst vaker worden overwogen of de opvang van regenwater op particulier terrein nodig is".

Naar aanleiding van het rapport berichtten diverse media over gemeentelijke regelingen die inwoners verplichtten hun regenwateropvang af te koppelen van de riolering. Onze buurgemeente Stichtse Vecht heeft bijvoorbeeld al een hemelwaterverordening [2].

De NOS schreef: "Een groeiend aantal gemeenten eist dat huiseigenaren zelf maatregelen nemen om overlast van het toenemend aantal hoosbuien tegen te gaan. Minstens 31 gemeenten hebben al een aparte verordening, waarin de verplichting is opgenomen om de regenpijp af te koppelen van de riolering. Laten bewoners dat na, dan kan de boete in sommige gevallen oplopen tot 4000 euro" [3].

Wateroverlast is niet op te lossen met riolering alleen. De openbare ruimte kan een deel van de wateroverlast opvangen, maar ook particulieren en bedrijven zullen hun steentje moeten bijdragen in het opvangen van regenwater. Daarom heeft de Partij voor de Dieren de volgende vragen:

1. Is het college bekend met het genoemde onderzoek en de berichtgeving daaromtrent?

Ja

2. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat hoosbuien en de daarmee gepaard gaande wateroverlast een steeds groter probleem worden dat niet alleen door riolering opgelost kan worden?

Ja. In het Plan Gemeentelijke Watertaken 2016-2019 (vastgesteld door de gemeenteraad op 25 juni 2015) hebben wij het omgaan met extreme neerslag als één van de grote opgaves voor de komende jaren benoemd. Op bladzijde 20 en verder is het collegebeleid op dit punt beschreven. De kernboodschap hiervan is:

"Het aanleggen van riolen die zo groot zijn dat ze alle extreme neerslag af kunnen voeren, vinden wij in de meeste gevallen niet doelmatig. Het is veel goedkoper om extreme neerslag die tijdelijk niet via het riool kan worden afgevoerd, even op maaiveld te bergen zonder dat overlast ontstaat. Berging kan plaatsvinden op straat tussen de stoepranden, in groenstroken en wadi’s of via het versneld infiltreren van neerslag in de bodem via waterpasserende verharding"

3. Welke mogelijkheden ziet het college voor een gemeentelijke afkoppelregeling in Utrecht, door een verplichting tot afkoppelen, een subsidie op afkoppelen of een combinatie van beide?

Met een wettelijke hemelwaterverordening kan een gemeentebestuur twee zaken afdwingen:

1. Perceeleigenaren verplichten om hemelwater gedeeltelijk of volledig op het eigen perceel te verwerken.

2. Perceeleigenaren dwingen om bij aanleg van een nieuw gemeentelijk hemelwaterriool daarop aan te sluiten.

Ten aanzien van het eerste punt hanteren wij op blz. 21 van het Plan Gemeentelijke Watertaken 2016-2019 het volgende uitgangspunt:

"We verwachten nergens van een perceeleigenaar dat hij al het hemelwater op zijn perceel volledig zelf kan verwerken. De bodem in de gemeente Utrecht is zo slecht doorlatend dat het niet haalbaar is om van een particulier te verlangen dat hij al het hemelwater infiltreert in de bodem op het eigen perceel. Consequentie is dat we een particulier overal binnen 40 m van de perceelgrens de mogelijkheid geven overtollig regenwater via een leiding of pomp te lozen op een hemelwatervoorziening in openbaar gebied, te weten een goot, riool, straat, greppel of sloot"

Om deze reden zien wij ook weinig mogelijkheden om via een subsidieregeling perceeleigenaren te stimuleren om water op hun eigen perceel te verwerken. Enige uitzondering vormt de lopende subsidieregeling voor dak- en gevelgroen, maar deze dient meer doelen dan alleen het realiseren van extra waterberging op platte daken.

Ten aanzien van het tweede punt hanteren wij het motto "Utrecht maken we samen". Dit betekent dat wij uitgaan van vrijwillige deelname van perceeleigenaren aan afkoppelprojecten om daarmee wateroverlast nu en in de toekomst te voorkomen. Met een aanpak gebaseerd op vrijwilligheid en goede voorlichting zijn bij eerdere afkoppelprojecten in de periode 2004-2008 in de wijk Oog in Al deelnamepercentages gehaald van rond de 80%. Het afdwingen van aansluiting op basis van een verordening zien wij als uiterste mogelijkheid waarvan we de inzet pas overwegen alseen vrijwillige aanpak niet zou werken. De aanpak van de wateroverlast bij de souterrainwoningen in Lombok en Zeeheldenbuurt is daarbij het voorbeeld van de gezamenlijke aanpak. De komende jaren zullen leren of op basis van deze aanpak het gewenste resultaat wordt bereikt of dat alternatieve maatregelen nodig zijn.

Ook voor het waterschap is het belangrijk dat er niet teveel regenwater naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie gaat, omdat hierdoor het rendement van deze installaties verslechterd. Bovendien kan door afkoppeling van regenwater voorkomen worden dat riolen overlopen bij hevige regenval en zo het oppervlaktewater, de openbare ruimte of soms zelfs woningen met kelders of souterrains vervuilen met vuil water.

4. Is het college bereid in overleg te treden met Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden waar de gemeente Utrecht onder valt en die ook een belang heeft bij het verminderen van de hoeveelheid regenwater in het riool, over een mogelijke gezamenlijke regeling en de financiering van een dergelijke regeling?

Wij delen uw mening dat het afkoppelen van verhard oppervlak van de gemengde riolering (afvalwater en hemelwater via dezelfde buis) belangrijk is om het bestaande rioolstelsel en de rioolwaterzuiveringsinstallatie te ontlasten. Daarom hebben wij u bij het vaststellen van het Plan Gemeentelijke Watertaken 2016-2019 (25 juni 2015) voorgesteld om door te gaan met afkoppelen. Het aanleggen van aparte systemen voor afvalwater en hemelwater is echter kostbaar en is eigenlijk alleen rendabel als er ook een andere reden (groot onderhoud, stedelijke herontwikkeling) is om het riool te vervangen. Daarom is in het Plan Gemeentelijke Watertaken 2016-2019 voorgesteld om vanaf 2016 het afkoppelbudget, ter waarde van jaarlijks 1 miljoen euro, ook in te zetten voor het vervangen door niet functionele verharding door groen. Met inzet van dit budget hebben wij in 2016 ruim 1 ha niet functionele verharding in de openbare ruimte kunnen vervangen door groen. In combinatie met het afkoppelen bij groot onderhoud van de riolering en bij stedelijke (her)ontwikkelingen zijn wij van mening dat het met deze aanpak op dit moment niet nodig is om samen met het Hoogheemraadschap nog een aanvullende financiële regeling op te zetten om het afkoppelen verder te stimuleren. Dit omdat de besparing op de zuivering bij bij lange na niet opweegt tegen de investering die een gemeente of perceeleigenaar moet doen om af te koppelen. Ter illustratie: De eerdere afkoppelsubsidie (tot 2010) van het Hoogheemraadschap bedroeg € 2,50 per m2 verhard oppervlak. Deze subsidie was gebaseerd op de baten van het Hoogheemraadschap als zij minder regenwater hoeven te zuiveren. De werkelijke kosten om af te koppelen liggen eerder in de orde van € 20 - 25 ,- per m2

Uiteraard blijven de gemeente Utrecht en het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden in overleg over dit onderwerp. Zo zijn er in december 2014 met het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden afspraken gemaakt over de toekomstige capaciteit van de nieuwe rioolwaterzuivering aan het Zandpad In het in december 2014 gesloten afvalwaterakkoord tussen gemeente en Hoogheemraadschap is afgesproken dat de toekomstige zuivering een capaciteit krijgt van 13.194 m3/h. Dit is bijna 2.000 m3/h minder dan de huidige zuiveringscapaciteit van 15.000 m3/h. Gemeente en Hoogheemraadschap verwachten deze reductie te realiseren door verder te gaan met afkoppelen en de ongewenste afvoer van grond- en oppervlaktewater door o.a. lekke buizen via de riolering naar de zuivering verder te verminderen. Dit is gangbaar rijks-, gemeente- en waterschapsbeleid (o.a. vastgelegd in het Plan Gemeentelijke Watertaken 2016-2019) en hiervoor is dus geen subsidieregeling nodig om dit te stimuleren.

Eva van Esch, Partij voor de Dieren

1 www.riool.net/c/document_library/get_file?uuid=1e8451d2-92ef-40f5-b330-d808efbf7011&groupId=10180&targetExtension=pdf

2 https://zoek.officielebekendmakingen.nl/gmb-2016-80453.html

3 http://nos.nl/artikel/2141191-hoosbui-loos-het-water-in-je-eigen-tuin-zeggen-gemeenten.html