Schrif­te­lijke vragen Epoxy in het milieu

Indiendatum: 30 aug. 2021
Antwoorddatum: 30 nov. 2021

Schriftelijke vragen 211/2021

Minder verharding en meer groen worden gelukkig steeds meer de norm in Utrecht. Het verbaast de Partij voor de Dieren daarom dat de gemeente op diverse plaatsen in boomspiegels en onder bankjes de chemische kunststof epoxy toepast. Het blijkt te gaan om het commerciële product Cetipox. Het middel zou bestaan uit “Bindmiddel uit natuurlijke producten en het veroorzaakt geen milieubelasting.” In de brochure van dit product staat bij Veiligheid en afvalverwerking: “Draag handschoenen, beschermende kleding en een veiligheidsbril. Bij huidcontact met het materiaal direct met water en zeep wassen. Bij oogcontact grondig met water spoelen en arts raadplegen. Contact met levensmiddelen vermijden. Buiten bereik van kinderen houden. (…) De afzonderlijke componenten zijn als chemisch afval te karakteriseren en zijn bij milieuparken ofwel afvalverwerkers in te leveren.”

De brochure belooft dat er door Cetipox geen ‘onkruid’ meer in (onder meer) boomspiegels tevoorschijn komt.

Epoxy is een thermohardende kunststof, welke geproduceerd wordt door het mengen van verschillende chemische stoffen. Tijdens het verwerken van epoxy kunnen sommige van deze chemische stoffen dampen loslaten. Ook kunnen uitgeharde stukjes loslaten of afslijten en in het milieu terechtkomen.

Deze eigenschappen van epoxy, samen met de waarschuwingen uit de bijsluiter, maken dat de Partij voor de Dieren betwijfelt of Cetipox wel zo milieuvriendelijk is als beweerd wordt. Naast dat het ons onnodig lijkt om met epoxy de bodem in de openbare ruimte (zeker in boomspiegels) af te plakken, maken we ons zorgen over de vervuiling van de omgeving door het gebruik van deze chemische kunststof.

We hebben daarom de volgende vragen:

1. Op welke plekken in Utrecht wordt in de buitenruimte gebruik gemaakt van epoxy? Graag uitgesplitst naar functiegebied, zoals boomspiegels, onder bankjes en eventuele andere toepassingen. En waarom heeft het college hiervoor gekozen?

Er is geen volledig beeld te geven van het toepassen van epoxy in de buitenruimte van Utrecht. Het volledig inventariseren van de toepassing van epoxy in de Utrechtse buitenruimte zou een enorm beslag op de ambtelijke capaciteit leggen. Wel zien we – net als de vraagsteller – dat epoxy op bepaalde plekken (zoals in boomspiegels of onder bankjes) is toegepast waar we dat nu niet meer wenselijk vinden. We hanteren het uitgangspunt ‘groen tenzij’ (onverhard tenzij) (Raadsvoorstel Vaststelling nota Gezondheid voor iedereen - Volksgezondheidsbeleid Utrecht 2019-2022, 17 oktober 2019) om de afweging te maken over het verharden van de ondergrond. In het Raadsvoorstel Visie
Klimaatadaptatie Utrecht waarover u in de komende periode gaat besluiten is dit uitgangspunt nogmaals bevestigd.

Als uit deze afweging blijkt dat de ondergrond moet worden verhard, hebben we voldoende alternatieven om epoxy niet direct op de ondergrond toe te hoeven passen. Vanuit het voorzorgsprincipe (bekend uit het milieubeleid) staan we daarom in het nieuwe Handboek Openbare Ruimte het toepassen van epoxy direct op de ondergrond niet meer toe (zie ook beantwoording vraag 5). Het nieuwe Handboek Openbare Ruimte zal voor het eind van dit jaar aan u worden toegezonden. Epoxy kan wel als specifieke coating worden toegepast voor betonconstructies in de buitenruimte, zoals bijvoorbeeld spetterbadjes. We blijven in de gaten houden of het toepassen van epoxy op deze specifieke manier geen milieuproblemen geeft.

2. Is het college van plan om epoxy op nog meer plekken in Utrecht aan te gaan brengen? Zo ja, waar en waarom?

Zie de beantwoording van vraag 1.

3. Hoe rijmt het college de aanwezigheid van chemische componenten en giftige dampen die gezien de veiligheidsvoorschriften wel degelijk met dit product samenhangen, met de claim dat dit product “milieuvriendelijk” zou zijn?

De afzonderlijke componenten van epoxyhars kunnen ongemengd gevaarlijk zijn en kunnen milieurisico’s opleveren. Bij het mengen van de componenten vindt er een chemische reactie plaats en hardt het mengsel direct uit tot een sterk materiaal dat bestand is tegen hitte en chemicaliën. Het toepassen van epoxy is vergelijkbaar met het aanbrengen van tweecomponentenlijm. Terwijl het wordt aangebracht, harden de componenten uit. Tijdens het aanbrengen van de epoxy moet daarom een aantal voorzorgsmaatregelen worden genomen om bijvoorbeeld huid-oogcontact te voorkomen. Na uitharding is er geen gevaar meer voor het milieu door uitloging van de schadelijke componenten. Vanuit het voorzorgprincipe willen we in het handboek Openbare Ruimte opnemen dat we geen epoxy
op de directe ondergrond meer toepassen, zoals in de beantwoording bij vraag 1 is aangegeven.

4. Door de toepassing van epoxy wordt het bodemleven afgesloten van de lucht. Wat zijn hiervan de ecologische gevolgen voor bijvoorbeeld de gezondheid van het bodemleven?

De toepassing van epoxy verhindert in principe niet de uitwisseling van lucht en water van en naar de bodem. Wel kan het zo zijn dat door toename van insluiting van stofdeeltjes de doorlaatbaarheid steeds minder wordt. Dat is niet anders dan bij een andere soorten verharding die in de buitenruimte worden toegepast. Voor bodemleven en een ecologisch gezonde en goed functionerende bodem is het onder meer belangrijk dat organische stof (gevallen bladeren e.d.) beschikbaar is, specifiek voor rode regenwormen die een belangrijke rol hebben in het bodemsysteem. Als de doorlaatbaarheid van de epoxylaag minder wordt, is het voor rode regenwormen moeilijker om bladeren vanaf de oppervlakte de grond in te trekken. Dit kan mogelijk gevolgen hebben voor het complete bodemsysteem, inclusief andere bodemorganismen.

5. Epoxy wordt rondom bankjes toegepast om te voorkomen dat de grond onder de bankjes dusdanig platgelopen wordt dat bij regenval modderpoelen ontstaan waardoor bankjes niet gebruikt worden. Het toepassen van grind of houtsnippers om dit te voorkomen zou leiden tot gevaarlijke situaties voor fietsers, skeeleraars, rollators en apparaten zoals maaimachines. Toch is de Partij voor de Dieren hiermee niet overtuigd van de noodzaak te kiezen voor epoxy.

a. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat in elk geval in boomspiegels, (waar mensen niet hoeven te zitten of doorheen lopen), het onnodig en zelfs onwenselijk is om door middel van epoxy de ondergrond af te plakken? (wat overigens in de praktijk niet eens werkt: op de foto van de boomspiegel op de Zeedijk is te zien dat ook daar planten doorheen groeien)

Ja, dat zijn we met u eens. Uit het antwoord op vraag 1 volgt dan ook dat we toepassing van epoxy bij boomspiegels niet meer toestaan in het nieuwe Handboek Openbare Ruimte.

b. Welke alternatieven – die wél goed voor het milieu en de natuur zijn – zijn er voor epoxy? Zeker in boomspiegels?

Voor boomspiegels is het niet nodig om epoxy toe te passen. Alternatieven zoals beplanting, al dan niet in zelfbeheer, split (kleine steentjes breuksteen), boomschors of spontane vegetatie bij de boomspiegel niet te verwijderen (zie d) zijn beschikbaar. Ook voor drukbelopen locaties met boomspiegels zijn alternatieven in de vorm van een bomenrooster
beschikbaar.

c. Waarom kiest het college ervoor om deze alternatieven niet te benutten?

Deze alternatieven worden zeker benut. De inrichting van de Zeedijk is gebaseerd op een inrichtingsplan van circa vijf jaar geleden gebaseerd op het destijds geldende Handboek Openbare Ruimte. Op verzoek van de bewoners zijn op een aantal plekken die eind 2019 nog niet waren afgewerkt een aantal boomspiegels met planten beplant en door bewoners in beheer genomen.

d. Het college wil meer groen en biodiversiteit in Utrecht en heeft zich onlangs op verzoek van de Partij voor de Dieren aangesloten bij het Boomspiegelfeest van Guerilla Gardeners. Waarom is er op de Zeedijk en bij andere boomspiegels waar epoxy in zit niet gekozen voor het vergroenen van de boomspiegels met planten?

Helaas zijn er op dit moment geen middelen om als gemeente boomspiegels met planten te vergroenen en te beheren. Wel stellen we bewoners in de gelegenheid om boomspiegels in zelfbeheer te nemen als zij dat wensen. Zij kunnen daarvoor financiële ondersteuning vragen via het Initiatievenfonds. Volgend jaar start een pilot om spontane vegetatie niet te verwijderen, waarin ook boomspiegels worden meegenomen. Naar aanleiding van de uitkomsten van de pilot kan er besloten worden een andere vorm van beheer voor boomspiegels in te voeren.

6. Is het college bereid om onmiddellijk te stoppen met het toepassen van epoxy in de openbare buitenruimte, zeker in boomspiegels? Zo nee, waarom niet?

Ja, in het nieuwe Handboek Openbare Ruimte is het toepassen van epoxy direct op de ondergrond niet meer toegestaan.

7. Is het college bereid om in de boomspiegels waar al epoxy is aangebracht, dit te verwijderen, de boomspiegels goed en veilig te reinigen, en deze boomspiegels te vergroenen? Zo nee, waarom niet?

Nee, dit gaan we nu niet doen. Als we bijvoorbeeld de boom gaan vervangen, halen we ook de epoxy weg.

Anne Sasbrink, Partij voor de Dieren