Schrif­te­lijke vragen Hoe ziet de opvang voor dak-/thuis­lozen er in de toekomst uit?

Indiendatum: 17 mei 2021
Antwoorddatum: 1 jun. 2021

Schriftelijke vragen 128/2021

De opvang locaties zitten vol geven verschillende organisaties aan in de stad, het is code rood. De locatie de Stadsbrug is een overstroomlocatie die al enkele jaren als buffer nu bijna permanent in gebruik is. De instroom lijkt hoger dan de uitstroom. En volgens de betrokken organisaties is het niet wenselijk om dit langer zo te doen. De fracties van GroenLinks, Partij voor de Dieren, PvdA, VVD, CU, D66, S&S, DENK, SP en CDA zijn van mening dat hier de komende tijd stappen in moeten worden gezet om de druk op de opvang te verlichten en een plek voor rust & herstel aan daklozen te kunnen bieden.

1. Deelt het college het punt van organisaties en de fracties dat de Stadsbrug geen duurzame oplossing is voor een lange periode code rood?

De Stadsbrug is geen duurzame oplossing, de duurzame oplossing zien wij in snellere doorstroom in vervolgvoorzieningen en housing first.

2. De locatie op de Stadsbrug is in de basis tijdelijk, hoe lang verwacht het college dat deze nog open zal moeten blijven als er geen nieuwe voorzieningen bij komen?

Hoelang de Stadsbrug open zal moeten blijven is afhankelijk van meerdere factoren, maar heeft vooral te maken met het aantal beschikbare woningen en de doorstroom in vervolgvoorzieningen. De verwachting is dat er een stijging zal zijn in het aantal mensen dat dakloos wordt vanwege de coronapandemie, maar dat is nog niet duidelijk zichtbaar in de cijfers. De Stadsbrug zal als overloop locatie van de reguliere opvang in ieder geval heel 2021 nog nodig zijn en naar onze inschatting ook nog deels in 2022.

3. Hoe duidt het college de cijfers rond de in en uitstroom van mensen in de dak-/thuislozen opvang? Met daarin ook de onderwerpen zoals bij a, b en c beschreven.
a. Welke groepen stromen er binnen 3 maanden door of uit?
b. Welke groepen stromen er binnen 6 maanden door of uit?
c. Welke groepen blijven er langer dan 6 maanden in de voorzieningen?

Wij hebben op dit moment nog geen analyse gedaan naar doorlooptijd van specifieke doelgroepen. In de monitorvolksgezondheid is wel informatie opgenomen over de doelgroepen volwassenen algemeen, koud weer, grote kwetsbaarheid, gezinnen en jongvolwassenen. Daarnaast werken we op dit moment in het kader van de landelijke aanpak tegengaan dakloosheid aan een uitgebreidere (landelijke) daklozenmonitor. We verwachten u hierover later dit jaar in Q3, bij een uitgebreidere update van de stand van zaken rond de transformatie van de daklozenopvang, te kunnen informeren.

Daarnaast is het beeld bij Stadsteam BackUp dat de mensen die binnen 3 of 6 maanden uitstromen de mensen zijn die minder complexe problemen hebben (bijvoorbeeld schulden, ontbreken werk en woning). Mensen die een netwerk hebben, stromen meestal binnen 3 maanden uit. Bij mensen die geen netwerk hebben duurt het wat langer. Meestal vinden de mensen met minder complexe problematiek zelf een eigen plek, of ze gaan bankhoppen. Mensen die vanwege complexe problematiek (bijvoorbeeld psychiatrie en verslaving, forse gedragsproblemen) intensieve begeleiding nodig hebben komen op een wachtlijst bij de aanvullende zorg. De wachttijden zijn vaak lang en daarom verblijven zij ook langer in de opvang. Ook zit er een groep mensen langdurig in de opvang, die al vaker in de aanvullende zorg hebben gezeten en daar weer uitvallen – voor deze mensen wordt het steeds lastiger om een passende plek te vinden. En soms zijn ze er zelf moeilijk voor te motiveren.

4. Welke groepen worden er nu niet opgevangen die wel recht hebben op opvang?
a. Hoe groot zijn deze groepen?
b. Waarom worden zij niet opgevangen?

In Utrecht vangen wij iedereen op die opvang nodig heeft en de grootste kans op herstel in
Utrecht heeft (voor 2019 werd er gewerkt met regiobinding nu met de gemeente waar de kans op herstel het grootst is). De algemene opvang voor volwassenen (Sleep Inn, NoiZ en tijdelijk de Stadsbrug) kan bij locatie de Stadsbrug flexibel worden opgeschaald als dit nodig is. Voor andere vormen van opvang kan het zijn dat er een overbruggingsperiode nodig is. Dan wordt er gevraagd of het mogelijk is om te overbruggen in het netwerk. Als dit echt niet mogelijk is dan wordt er een oplossing gezocht. Dat betekent dat jongvolwassenen in plaats van bij de Dijk bijvoorbeeld bij Herstart of als het echt niet anders kan in de algemene opvang voor volwassenen of een pension worden geplaatst. Bij gezinnen betekent dit dat er bijvoorbeeld overbrugging wordt gevonden in een tijdelijk onderkomen.

5. Kan het college aangeven welke mogelijkheden er zijn om te zoeken naar een nieuwe locatie voor 24-uurs opvang voor dak-/thuislozen?
a. Hoeveel capaciteit moet er bij om alle groepen die nu niet opgevangen worden op te vangen?
b. Hoeveel zou het kosten om al deze groepen op te vangen?
c. Hoe staan we ervoor in het ombouwen van de slaapzalen zoals we die kenden, naar 24- uurs opvang?

Wij vangen in principe iedereen op. Soms wordt daar een alternatieve manier voor gevonden of is er overbrugging nodig in het netwerk. Alle opvang is inmiddels 24 uurs opvang. Ook de Sleep Inn, de NoiZ en de Stadsbrug. De reguliere locatie van de NoiZ aan de Keulsekade wordt verbouwd naar 30 eenpersoonskamer en 15 plekken op 3 slaapzalen. De verwachting is dat deze verbouwing eind van de zomer van 2021 gereed is. De verbouwing van de Sleep Inn was al in 2020 gereed. Hier zijn 12 eenpersoonskamers en 28 plekken op 6 slaapzalen.

Op 25 november 2020 ontvingen we een brief van het college over het Living lab, Eerst een (T)huis. In dit living lab wordt 22,4 miljoen vanuit het rijk ter beschikking gesteld om 200 uitstroom trajecten in de regio mogelijk te maken volgens het Housing First concept. Het geld zou in twee delen vrij gegeven worden. Waarvan de eerste helft in 2020 en de tweede helft dit jaar.

6. Hoeveel uitstroomtrajecten zijn er sinds dat moment mogelijk gemaakt die anders niet waren gerealiseerd?

In de periode september 2020 tot en met april 2021 hebben inmiddels 110 mensen die voorheen dakloos waren een zelfstandige woonruimte gekregen met begeleiding, mogelijk gemaakt met de middelen van het Rijk die vanuit het Living Lab Eerst een Thuis beschikbaar worden gesteld aan allianties in de U16-regio. Met allianties bedoelen we samenwerkingen tussen gemeente, zorgaanbieder en corporatie waarbij kenbaar is gemaakt dat zij gezamenlijk optrekken om woningen te realiseren voor dak- en thuisloze personen.

7. Hoeveel is er uitgegeven van de eerste helft van de middelen die voor dit project al zijn overgemaakt aan de gemeente en waar is dat aan besteed?

Tot nog toe is € 7.439.742 verplicht. Dit is grotendeels besteed aan zorgaanbieders voor de
begeleiding van voormalig dakloze mensen die nu zelfstandig wonen, gedurende het gehele meerjarige traject.
begeleiding 6.999.468
communicatie 52.460
onderzoek 220.414
belangenbehartiging en ervaringsdeskundigen 7.400
projectleiding 50.000
totaal 7.329.742

8. Welke uitgaven worden er de komende tijd verwacht die gefinancierd worden vanuit deze gelden?

Inmiddels hebben alle MOBW-aanbieders in de regio, corporaties en U16 gemeenten de mogelijkheid gekregen om voor 1 april 2021 wooninitiatieven aan te melden voor aanspraak op de projectmiddelen. Vooralsnog lijken we de gestelde ambitie van 200 woningen te gaan halen en laten de aanmeldingen een mooie spreiding in de regio zien.

Het grootste deel van de verwachte uitgaven wordt besteed aan de in totaal meer dan 200
begeleidingstrajecten voor dakloze mensen die zelfstandig gaan wonen. Daarnaast worden gelden besteed aan (actie)onderzoek door de UvA en de HU, omdat we willen leren van het project hoe we Eerst een Thuis (wonen door middel van Housing First) zo goed mogelijk kunnen toepassen en in hoeverre het (in de nabije toekomst) de bestaande aanpak (van opvang stapsgewijs naar wonen) kan vervangen. Communicatie is ook een belangrijke kostenpost: het project is immers een regionaal living lab waarin we met veel partijen de aanpak Eerst een Thuis willen ontwikkelen. Dat vergt veel uitwisseling en inspiratie. Het idee is daarnaast om een klein deel van het resterende budget te besteden aan het huisvesten
van een groep langdurig daklozen, onder meer in een prikkelarme woonomgeving, alsmede aan het voorkómen van verdere instroom door een aanpak gericht op het ondersteunen van marginaal gehuisveste personen. Ook hierover zal eind deze maand bestuurlijke besluitvorming plaatsvinden. Zie over prikkelarme opvang ook ons raadsvoorstel Pilot en structurele aanpak prikkelarme opvang.

9. Met welke organisaties wordt er opgetrokken om trajecten mogelijk te maken?

Het betreft een brede samenwerking van partijen in onze regio, waaronder zorgaanbieders als Kwintes, Leger des Heils, Lister, Tussenvoorziening, BijBram en gelieerde zorgaanbieders op gebied van o.a. GGZ; woningcorporaties als Mitros, Portaal, GroenWest, Viveste, Heuvelrug Wonen, Vecht en Omstreken, etc., liefst elf gemeenten in onze regio, vertegenwoordigers vanuit belangenbehartigers en ervaringsdeskundigen en uitvoerende werkers in onze regio bij sociaal teams, Stadsteam Backup en de Regionale Toegang. Daarbij is er dit voorjaar een intensief proces gelopen om alle MOBWaanbieders te mogelijkheid te geven om, samen met corporaties en gemeenten, wooninitiatieven aan te melden en daarmee te participeren in het project.

10. Waar zitten er op dit moment mogelijke knelpunten in het uitvoeren van de plannen die voortkomen uit deze gelden?

Het voornaamste knelpunt is de tijd die nodig is om nieuwe woonlocaties te ontwikkelen of oude locaties te transformeren. De tijd die nodig is om woningen beschikbaar te krijgen, maakt dat we de middelen voor het project Eerst een Thuis in 2020 tot en met eind 2022 willen toekennen, zodat we de trajecten in woonlocaties die (met name in de regio) in 2022 worden opgeleverd ook kunnen financieren met de projectmiddelen. Op deze wijze lukt het ons ruimschoots om de ambitie van 200 woningen met trajecten voor dakloze mensen te behalen. Hierover vindt nog bestuurlijke besluitvorming plaats tussen de betrokken wethouders om de projectduur inderdaad verruimen tot eind 2022.

Daarnaast is een belangrijk knelpunt de schaarste op de woningmarkt, met veel vraag naar relatief goedkope woningen vanuit allerlei kwetsbare groepen met maar weinig aanbod. Dit dempt het positieve effect van de resultaten binnen het Living Lab Eerst een Thuis op het wegnemen van de prop uit de opvang.

Er zijn met woningcorporaties prestatieafspraken over hoeveel bewoners er vanuit bijzondere doelgroepen worden gehuisvest. De huidige afspraken lopen van 2021 tot 2025.

11. Hoe zien deze afspraken eruit op het gebied van het huisvesten van dak-/thuislozen?

De reguliere afspraak die in 2019 is gemaakt, houdt in dat jaarlijks 385 zelfstandige woningen worden gerealiseerd in de stad Utrecht ten behoeve van in- en uitstroom uit MOBW. Met dit aantal kunnen ook wachtlijsten worden weggewerkt. Alle corporaties leveren hun bijdrage aan het realiseren van deze doelstelling.

12. Waar zitten de knelpunten op dit thema in de afspraken?

Zoals in het antwoord op vraag 10 al is opgemerkt, is de schaarste op de woningmarkt op dit moment het grootste knelpunt. Om de taakstelling van 385 woningen jaarlijks te kunnen realiseren, is naast de vrijkomende woningen in de sociale huursector, ook nieuwbouw nodig. In 2021 wordt in Utrecht weinig of geen nieuwbouw in de sociale huursector opgeleverd, waardoor alle woningen ten behoeve van de MOBW-doelgroep uit de reguliere huurmarkt moeten komen. Daarnaast vragen ook andere doelgroepen huisvesting. Met name de taakstelling voor statushouders die in 2021 ten opzichte van voorgaande jaren is verdubbeld, legt hierop een grote druk.

13. Verwacht de gemeente Utrecht de doelstellingen voor 2021 te halen in de gemeente en de regio? Zo nee, wat gaat het college daaraan doen?

In antwoord 12 hebben wij de schaarste aan betaalbare woningen en de toenemende vraag
geschetst. Wij verwachten dat wij in 2021 de taakstelling van 385 woningen niet kunnen realiseren. Met de andere gemeenten in de U16-regio wordt overleg gevoerd over de bijdrage die elke gemeente kan leveren om een zo groot mogelijk deel van de taakstelling toch te kunnen realiseren. Daarnaast wordt binnen de stad Utrecht een ‘Taskforce versneld woonruimte toevoegen’ ingesteld. Deze taskforce onderzoekt onder andere de mogelijkheden om in de vorm van flexibele bouw of aanpassing van bestaand gemeentelijk vastgoed op locaties die zich hiervoor lenen, een aanvulling op de beschikbare woningvoorraad tijdelijk te kunnen realiseren.

Tijdens de RIB van 23 maart jl. kwam ook de wens naar voren over nieuwe woonvormen na te denken. We hebben ondertussen al een raadsvoorstel gehad over de pilot prikkelarme woonvormen. Ook kennen we de gemengde woonvormen en hebben we als stad een uniek concept met de hostels.

14. Wat zijn naast de bestaande woonvormen die we al kennen nieuwe woonvormen waar over nagedacht wordt?

De mogelijkheden van flexibele bouw worden op dit moment verkend, ten behoeve van verschillende doelgroepen, waaronder statushouders en personen afkomstig uit MOBW. In de brief van 20 april jongstleden hebben we u geïnformeerd over algemene ontwikkelingen rond nieuwe woonconcepten en bewonersinitiatieven.

Door het sluiten van de corona-opvang belanden mensen op straat, veelal kwetsbare personen die door de corona-opvang juist in beeld waren gekomen (de zogenaamde ‘niet-rechthebbenden’). Voor deze personen zijn er ook weinig eetvoorzieningen.

15. Hoe groot is de groep in Utrecht die door het sluiten van de corona-opvang op straat is beland?

Er zitten op 18 mei 2021 nog 29 ongedocumenteerden in de corona opvang en 18 EUarbeidsmigranten. Van de 29 ongedocumenteerden blijven 11 mensen opgevangen worden omdat de Toevlucht vanwege de 1,5 meter maatregel niet alle plekken binnen de Toevlucht kan realiseren. Dat betekent uitgaande van de cijfers op 18 mei dat er 36 mensen zijn die geen opvang meer krijgen vanaf de ochtend van 2 juni.

16. Wat doet het college om deze mensen in beeld te houden? Niet alleen voor de vaccinatiestrategie, maar ook voor zorg en hulpverlening aan deze groep?

Het college heeft een extra inloop geopend aan de Zeehaenkade waar mensen terecht kunnen voor ondersteuning eten/drinken, wifi, toilet/douchen en een wasmachine. Deze is geopend van 10:00 tot 18:00 uur. Daarnaast blijft Barka de EU-arbeidsmigranten begeleiden. Op dit moment heeft Barka contact met 55 EU-arbeidsmigranten. De ongedocumenteerden blijven in beeld via de LVV en de organisaties die hen begeleiden zoals Stil, SNDVU, Seguro, Huize Agnes en vluchtelingenwerk.

Daarnaast is er dagopvang bij huize Agnes en Ubuntu huis en een medisch spreekuur bij STIL waar ook met de groep buiten de LVV contact is. Alle mensen die verblijven in de opvang krijgen voor 2 juni de mogelijkheid om zich te laten vaccineren in de opvanglocatie. De vaccinatie is op woensdag 26 mei bij de Maliebaan gestart. Daarnaast zijn wij bezig met de uitwerking van de aangenomen/overgenomen motie M72 er zijn geen niet rechthebbende alleen mensen die het recht niet krijgen.

17. Waar kunnen deze personen terecht voor maaltijden zolang het Smulhuis en andere voorzieningen minder capaciteit hebben?

Het Smulhuis was beschikbaar voor mensen die dakloos waren en ook voor mensen die
ongedocumenteerd dakloos waren. Mensen die dakloos zijn en in de opvang verblijven kunnen een maaltijd gebruiken in de opvang. Het Smulhuis biedt afhaalmaaltijden voor mensen die er voor kiezen om buiten te slapen en wil in de toekomst meer maaltijden aanbieden in de wijk. Daarnaast is er sinds 5 mei een tijdelijke maaltijdbus voor mensen die ongedocumenteerd zijn in samenwerking met het Rode Kruis. Stil verstrekt een voucher waarmee iemand een maaltijd af kan halen bij de maaltijdbus in park Transwijk op maandag, woensdag, donderdag en vrijdag. Op zaterdag kunnen ongedocumenteerden terecht bij Villa Vrede en op zondag in een bestaande maaltijdvoorziening bij een kerk.

Tijdens de RIB van 23 maart jl. werd aangekondigd dat op korte termijn een onderzoek verschijnt naar opvang en handelingsperspectief voor EU arbeidsmigranten binnen G4. De situatie van arbeidsmigranten wordt ook op 27 mei in de commissie besproken.

18. Is het bovengenoemde onderzoek al verschenen? Zo ja, zou dit voor de behandeling van het commissiedebat op 27 mei naar de raad gestuurd kunnen worden – separaat van de beantwoording van deze vragen – zodat het bij het commissiedebat betrokken kan worden?

Nee dit onderzoek is nog niet verschenen. De verwachting is dat de eerste tussentijdse resultaten rond de zomer van 2021 verschijnen. Het definitieve rapport wordt eind 2021 verwacht.

Marcel Vonk, GroenLinks
Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Hester Assen, PvdA
Dimitri Gilissen, VVD
Rachel Streefland, ChristenUnie
Anne-Marijke Podt, D66
Tessa Sturkenboom, Student&Starter
Mahmut Sungur, Denk
Ruurt Wiegant, SP
Bert van Steeg, CDA