Schrif­te­lijke vragen Huiselijk geweld

Indiendatum: 25 nov. 2020
Antwoorddatum: 23 dec. 2020

Schriftelijke vragen 275/2020

Vandaag is het ‘internationale dag tegen vrouwengeweld’. Geweld tegen vrouwen vindt wereldwijd elke dag plaats, helaas ook in ons Utrecht. Verschillende actiegroepen en organisaties zoals ActionAid vragen aandacht voor geweld tegen vrouwen. Utrecht is een ‘safe streets’-gemeente en werkt aan een plan tegen straatintimidatie. Huiselijk geweld vindt echter ook achter de voordeur plaats. Huiselijk geweld kan verschillende vormen aannemen zoals eergerelateerd geweld, mensenhandel, seksueel geweld, stalking, verborgen vrouwen, huwelijksdwang, etc.

Hierover hebben de fracties de volgende vragen:

1. Welke vormen van huiselijk geweld tegen meisjes, meiden en vrouwen vindt plaats in Utrecht, op welk van deze vormen hebben we het meeste zicht en waarom?

Alle vormen van huiselijk geweld vinden in Utrecht plaats. In de meeste gevallen gaat dit om partnergeweld (bijv. fysiek, verbaal, seksueel). Daarnaast zien Veilig Thuis, Politie en Moviera ook frequent casussen waarbij eergerelateerd geweld, mensenhandel, seksueel geweld, stalking of huwelijksdwang speelt.

2. Hoeveel meldingen van huiselijk geweld zijn er de afgelopen 3 jaar in onze gemeente geregistreerd? (Graag uiteenzetting per jaar)

Onderstaand ziet u het aantal meldingen bij de politie van huiselijk geweld en kindermishandeling in Utrecht. Dit betreffen meldingen bij de politie en de zelf opgestarte registraties.

2018 2019 2020
1701 1468 1123 (t/m nov)

Het aantal meldingen van huiselijk geweld en kindermishandeling dat bij Veilig Thuis binnenkwam voor Utrecht is als volgt:

2018 2019 2020
3285 4232 4090 (t/m nov)

De meldingen bij Veilig Thuis zijn inclusief de meldingen die binnenkomen via de politie. Daarbij is het verschil tussen 2018 en de jaren daarna te verklaren vanuit een veranderde manier van registreren. Als er over één (gezins)systeem) meerdere meldingen binnen komen, dan worden die vanaf eind 2018 apart geregistreerd. Eén situatie van geweld kan daarmee meerdere meldingen opleveren. Veilig Thuis kent daarnaast een hoger aantal meldingen dan de politie vanwege terugmeldingen, wanneer het ketenpartners bijvoorbeeld niet lukt om in contact te komen met betrokkenen of wanneer betrokkenen niet willen meewerken.

3. Wat is de impact van de huidige coronacrisis op deze cijfers en eventuele verborgen leed?

Bij de politie-eenheid Midden-Nederland en stad Utrecht is het totaal aantal meldingen over 2020 gemiddeld iets lager dan over 2019, dit komt overeen met het landelijke beeld. Qua meldingen en adviesvragen zien we bij Veilig Thuis een (kleine) toename t.o.v. 2019. Dit is inclusief de terugmeldingen.

Qua beeld in de opvang, zien we dat het stabiel is en de bezetting in de opvang gemiddeld iets lager ligt dan in 2019, daarentegen is het qua ambulante trajecten juist drukker. Voor Moviera, Veilig Thuis en Buurtteams geldt dat, behalve de welbekende RIVM-richtlijnen, geen belemmeringen zijn om mensen face-to-face te zien.

De cijfers en ontwikkelingen worden met de partners binnen de aanpak van HG/KIMI nog verder geduid en er komt ook een landelijk onderzoek naar. Gedurende de eerste lockdown kwamen de partners elke 2 weken bijeen om de stand van zaken te bespreken. Hierover bent u steeds op de hoogte gehouden in de coronaraadsbrieven. Gezien het stabiele beeld, is dit overleg sinds de
versoepelingen van de zomer afgeschaald. Sinds het laatste overleg in oktober zijn geen opvallendheden te noemen. Eind december komt dit overleg weer bijeen.

4. Hoe komen de meeste meldingen van huiselijk geweld binnen (bijvoorbeeld onderwijs, werk, zorg, ‘Veilig Thuis’ of omgeving slachtoffer)?

Voor Moviera geldt dat aanmeldingen vrijwel altijd lopen via een zorgprofessional en daarnaast natuurlijk via politie en Veilig Thuis. Bij Veilig Thuis komen de meeste meldingen binnen via de politie en vervolgens het meeste via professionals zoals buurtteams, scholen en bijvoorbeeld huisartsen.
Voor de politie zelf geldt dat meldingen van huiselijk geweld kunnen worden gedaan door slachtoffers zelf of hun (directe) omgeving zoals familie, vrienden, onderwijs, zorgprofessionals of werkgevers. Ook komen er meldingen binnen via anonieme kanalen. De relatie van de melder ten aanzien van het slachtoffer wordt niet altijd kenbaar gemaakt en geregistreerd.

5. Op welke manier zorgt de gemeente ervoor dat op plekken in publieke ruimtes, zoals het Stadskantoor, informatie zichtbaar en beschikbaar is over het krijgen van hulp?

We vinden het belangrijk dat de partners binnen de aanpak HG/KIMI goed vindbaar zijn en laagdrempelig toegankelijk. Veilig Thuis is hierin hét advies- en meldpunt voor huiselijk geweld enkindermishandeling.

De afgelopen 2 jaar hebben meerdere factoren geleid tot bekendheid bij en aandacht van burgers en professionals voor situaties die gekenmerkt worden door huiselijk geweld en kindermishandeling. Hierdoor weten burgers en professionals beter de weg naar Veilig Thuis. Denk bijvoorbeeld aan:
 Per 1 januari 2019 ging de Verbeterde Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling van kracht.
 In februari 2019 is de landelijke campagne van start gegaan die die mensen oproept in actie te komen bij vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling. (‘Het houdt niet op, totdat je iets doet’).
 In 2019 en 2020 (vóór de Coronacrisis) is er in de media veel aandacht gegenereerd voor huiselijk geweld en kindermishandeling door bijvoorbeeld programma’s als “Olcay en huiselijk geweld” van Olcay Gulsen.
 Sinds de Coronacrisis is de hoeveelheid aandacht voor huiselijk geweld en
kindermishandeling enkel toegenomen. Een voorbeeld hiervan is de brief van onze voormalig burgemeester Jan van Zanen.
 Daarnaast startte 25 april 2020 de nieuwe landelijke campagne tegen huiselijk geweld in coronacrisis en genereren weken zoals de Week tegen Kindermishandeling en Orange the World (waarin uw raad zelf nog actie voerde) ook voor extra aandacht.

6. Hoeveel opvangplekken zijn er op dit moment in Utrecht in ‘Blijf van mijn lijf-huizen' en aan hoeveel plekken is behoefte?

In de opvang na geweld in afhankelijkheidsrelaties, in Utrecht is dat aanbieder Moviera, kopen we in 19 nood- en crisisbedden in (5 nood, 14 crisis), 7 voltijdplekken voor mannen, 32 voltijdplekken voor (jonge)vrouwen. Daarnaast zijn er diverse plekken voor ambulante trajecten. Gebaseerd op cijfers over de bezetting zijn dit voldoende plekken. Dit is ook altijd onderwerp van gesprek met de aanbieder.

Specifiek voor kinderen die niet meer veilig thuis kunnen wonen, is er zorg met verblijf via KOOS, Spoor 030, YEPH en landelijk gecontracteerd aanbod beschikbaar, waarbij zoveel mogelijk wordt gekeken naar de mogelijkheden binnen een pleeggezin of gezinshuis, of andere gezinsvormen.

Huiselijk geweld kan normaal gesproken gemeld worden bij Veilig Thuis, of in levensbedreigende situaties bij de politie. Daar naartoe gaan is voor veel slachtoffers een te hoge drempel. Ook zijn ze bang dat hun reden om naar buiten te gaan niet wordt geloofd door de partner. Om die reden lopen er landelijk gesprekken om met codewoorden te werken. Om de drempel voor het melden verder te verlagen.

7. Zijn er apothekers in Utrecht waar mensen zich kunnen melden met een codewoord?

Met het codewoord ‘masker 19’ kunnen slachtoffers van huiselijk geweld sinds 1 mei 2020 bij alle apotheken, dus ook in Utrecht, een melding doen van huiselijk geweld. Dit is een landelijke afspraak tussen de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de minister voor Rechtsbescherming en de apothekersorganisatie KNMP.

Als een slachtoffer de woorden ‘masker 19’ uitspreekt, weet de apotheker dat de klant een melding wil doen van huiselijk geweld. Daarop wordt Veilig Thuis gewaarschuwd. In Utrecht is daar tot nu toe 1 situatie van bekend. Overigens waren apothekers(assistenten) al bekend met het signaleren en melden van huiselijk geweld en kindermishandeling bij Veilig Thuis vanwege de Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.

8. Is het college bekend met andere initiatieven uit de stad die de drempel tot het melden willen verlagen? Zo ja, welke? Zo nee, op welke wijze kan hierover nagedacht worden?

Sinds de Coronacrisis is het mogelijk om online en anoniem te chatten met Veilig Thuis en Moviera. Zo hebben mensen die, bijvoorbeeld, thuis niet kunnen of durven bellen een alternatieve mogelijkheid om om hulp en advies te vragen.

Stichting ‘Pretty Women’, stichting ‘Vreedzaam’ en zo nog vele andere stichtingen zetten zich dagelijks in om kinderen en jongeren te leren hoe je met respect met elkaar om gaat en conflicten oplost. Ook worden zij weerbaar gemaakt tegen intimidatie en onrecht.

9. Kan het college een overzicht geven van welke projecten (of subsidies aan stichtingen ten behoeve van dit doel) er lopen om jongeren weerbaar te maken en met respect met elkaar om te gaan? En kan het college daarbij aangeven wie de doelgroep is per project?

We zetten in op een sterke samenleving waarin kinderen en jongeren gezond en veilig kunnen opgroeien. Weerbaarheid en met respect met elkaar omgaan zijn hierbij belangrijke thema’s. Als gemeente ondersteunen we hierin waar nodig, bijvoorbeeld:
- met het programma Vreedzame School en Vreedzame Wijk. Hierbij leren kinderen onder andere op een positieve en zorgzame manier met elkaar om te gaan en conflicten constructief op te lossen. In Utrecht werken 80% van de basisscholen, enkele VO-scholen en organisaties als DOCK, het jongerenwerk (JoU) en SportUtrecht met dit programma. Hierdoor handelen deze organisaties eenduidig vanuit dezelfde pedagogische visie op maatschappelijke (opvoed)vraagstukken.
- Sociaal makelorganisatie DOCK richt zich op het ondersteunen van kinderen en het netwerk rond de kinderen (tot 12 jaar). Samen met het jongerenwerk zorgt DOCK ook voor activiteiten voor en door tieners (10-14 jaar) zodat er een vloeiende overgang plaatsvindt van jeugd- naar jongerenwerk en de tieners bij het jongerenwerk weer bekende gezichten zien.
- Bij de sport- en spelactiviteiten die JoU organiseert (jeugd tot 18 jaar) – eventueel in samenwerking met DOCK en/of Sport Utrecht – is er aandacht voor het pedagogische aspect van sportief en respectvol met elkaar omgaan. Ook op sportclubs leren jongeren respectvol met elkaar omgaan, steeds vaker hebben clubs en verenigingen aandacht voor een positieve sportcultuur. SportUtrecht ondersteunt hen hierbij.
- Op meerdere VO-scholen is er inzet van het schooljongerenwerk dat zich richt op het versterken van het pedagogisch klimaat op scholen. Er is er aandacht voor identiteitsontwikkeling en voor preventie en vroegsignalering van problemen zoals pesten, sexting, grensoverschrijdend gedrag en onveiligheid op school. Dat doen zij in aansluiting met de zorgstructuur in en rond scholen.
-Het meidenwerk van Stichting JoU geeft groepsbegeleiding aan meiden (10-23 jaar) onder andere om hun weerbaarheid te vergroten en Pretty Woman/Best Man geeft op VO-scholen voorlichting waarbij het gesprek wordt aangegaan met jongeren over relaties, seksualiteit en intimiteit. Hier gaat een preventieve werking vanuit om de jongeren weerbaar te maken om slachtoffer- of daderschap te voorkomen. Meiden of jongens die het nodig hebben, kunnen bij
Pretty Woman/Best Man met (groeps)begeleiding verder aan de slag met deze thema’s.
- Het lesprogramma Kapot Sterk maakt de leerlingen van groep 7 en 8 van de Ariënsschool en de Maaspleinschool met 5 lessen weerbaar tegen de invloed van drugscriminaliteit. Thema’s als de consequenties van de keuze voor een criminele loopbaan, weerstaan van groepsdruk, en ronselpraktijken herkennen komen langs, en vooral ook: waar dromen de leerlingen van, en wat heb je nodig om die dromen waar te maken. De thema’s worden gebracht door onder meer een officier van justitie, wijkagent, ervaringsdeskundigen en rolmodellen uit Rivierenwijk. In oktober 2020 was de aftrap van deze pilot op deze twee scholen.
- Bij Moviera is het vergroten van weerbaarheid (zowel fysiek als psychisch) en is aandacht voor bijv. conflicthanteren ook een vast onderdeel binnen de hulpverlening, zowel in de opvang als ambulant en voor alle cliënten.

Via de gemeentelijke website word je voor steun van ervaringsdeskundigen doorverwezen naar ‘Maatje achter de voordeur’. Een organisatie dat je in contact kan brengen met een maatje die je steun kan bieden bij het hervinden van evenwicht en zelfvertrouwen. Deze maatjes zijn getrainde vrijwilligers die hun eigen ervaring op het gebied van huiselijk geweld kunnen en willen inzetten voor anderen.

10. Kan het college aangeven op welke wijze dit onder de aandacht gebracht wordt onder Utrechters? Wordt dit standaard gedaan nadat iemand een melding maakt over huiselijk geweld?

Maatje achter de Voordeur is een project van Moviera. Bij de start van een traject van Moviera, wordt dit altijd als één van de opties voorgelegd. Behalve dit project werken er binnen Moviera ook ervaringsdeskundigen en ervaringsdeskundige hulpverleners. Daarnaast is een zeer actieve cliëntenraad die bestaat uit ex-cliënten. De ervaring hieruit leert dat het altijd gaat om maatwerk, omdat het lang niet altijd zo is dat iemand behoefte heeft aan de inzet van een ervaringsdeskundige.

11. Heeft het college zicht op hoeveel Utrechters gebruik maken van deze
ervaringsdeskundigen? Zo ja, hoeveel?

Vanaf de start van het project ‘Maatje achter de Voordeur’ zijn er 14 koppelingen geweest tussen een maatje en een cliënt. Momenteel lopen nog 10 trajecten.

Bij signalen van dierenmishandeling, is er vaak ook sprake van andere mishandeling binnen het gezin.

12. Hoeveel meldingen van dierenmishandeling zijn er de afgelopen 3 jaar gedaan (graag per jaar weergeven)?
+ 13. Bij hoeveel van deze meldingen zijn er ook andere vormen van geweld en mishandeling geconstateerd tegen andere gezinsleden of inwonenden?

Dierenmishandeling is problematiek waarbij sprake zou kunnen zijn van onveiligheid in de thuissituatie. Dit kan daar echter ook los van staan. Bij de politie wordt per jaar enkele tientallen keren dierenmishandeling gemeld. Dit is inclusief het aantal meldingen die via 144 naar de (dieren)politie worden doorgeleid. De politie kan niet aangeven of in deze gevallen ook sprake is van andere vormen van huiselijk geweld. Ook het systeem van Veilig Thuis leent zich er niet voor om de specifieke cijfers m.b.t. dierenmishandeling aan te geven.

VoorZorg heeft als doel het terugdringen van het risico op kindermishandeling. Speciaal opgeleide VoorZorg-verpleegkundigen bezoeken jonge aanstaande moeders tijdens hun zwangerschap en eerste levensjaren bij hen thuis.

14. Is het college bekend met deze interventie en is het bereid deze ook toe te passen in Utrecht? Zo ja, kan het zorg- en veiligheidshuis hierbij betrokken worden? Zo nee, waarom niet?

Ja, sinds 2010 voeren wij VoorZorg uit in Utrecht. Er is ruimte voor 21 lopende ‘casuïstieken’ per jaar en dit is tot nu toe voldoende gebleken voor de stad. Er wordt hierbij samen gewerkt met alle betrokken partners in het medische en sociale domein. Bij jonge moeders in de opvang van Moviera wordt bijvoorbeeld altijd VoorZorg ingezet. Indien het zorg- en veiligheidshuis afstemming wil, dan is dat altijd mogelijk.

15. Maakt het college en/of de gemeentelijke afdeling, die zich bezighouden met zorg, veiligheid en specifiek huiselijk geweld, gebruik van de kennis van organisaties zoals ActionAid, Pretty Women, the Women UN Comite? Zo ja, hoe is die kennisuitwisseling vormgegeven? Zo nee, staat het college hiervoor open?

Als Centrumgemeente HG/KIMI zijn wij aangesloten bij de VNG Centrumgemeente-overleggen over dit onderwerp, evenals bij de diverse werkgroepen op dit gebied. Binnen deze gremia wordt regelmatig kennis uitgewisseld die afkomstig is van dit soort organisaties. Onlangs is bijvoorbeeld de gids over mensenrechten in de vrouwenopvang van het College voor de Rechten van de Mens besproken. Daarnaast worden de Utrechtse partners, zoals Pretty Woman op dit gebied regelmatig benaderd door professionals uit het veld en door ons als gemeente om mee te denken vanuit hun expertise.

16. De gemeente Utrecht heeft een meldpunt tegen huiselijk geweld. Eerder is deze gepromoot waardoor er extra meldingen binnenkwamen. Is het college bereid dit meldpunt opnieuw extra onder de aandacht te brengen?

Het meldpunt waar aan wordt gerefereerd staat beter bekend als Veilig Thuis, het advies- en meldpunt voor huiselijk geweld en kindermishandeling. In de brief van 16 april jl. werd dit meldpunt nog extra onder de aandacht gebracht, maar bijvoorbeeld ook tijdens de start van Orange the World in Utrecht waarbij ons stadhuis oranje werd uitgelicht en het telefoonnummer van Veilig Thuis zichtbaar was op de grond.

Queeny Rajkowski en Tess Meerding, VVD
Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Julia Kleinrensink en Floor de Koning, GroenLinks
Jantine Zwinkels, CDA
Susanne Schilderman en Mohammed Saiah, D66
Hester Assen en Bülent Isik, PvdA
Mahmut Sungur, Denk
Henk van Deùn, PVV
Tessa Sturkenboom, Student & Starter
Ruurt Wiegant, SP
Rachel Streefland-Driesprong, CU
Cees Bos, Stadsbelang Utrecht