Schrif­te­lijke vragen Inkoop natuur­steen

Indiendatum: 16 jun. 2022
Antwoorddatum: 21 okt. 2022

Schriftelijke vragen 113/2022

Diverse rapporten laten zien dat de productie van natuursteen gepaard gaat met misstanden als moderne slavernij, onveilige arbeidsomstandigheden en kinderarbeid. Dit is iets om alert op te zijn bij de aankoop van bijvoorbeeld kasseien (kinderkopjes) en stenen/tegels die gebruikt worden voor publieke gebouwen, pleinen, kades, gevels en stoepranden. Uit een recente enquête van Ipsos blijkt dat ongeveer driekwart van alle Nederlanders (74%) vindt dat een gemeente het goede voorbeeld moet geven als het gaat om het inkopen van natuursteen, en nog eens 71% vindt dat alleen verantwoord geproduceerd natuursteen mag worden ingekocht door een gemeente. Daarnaast vindt een ruime meerderheid (71%) dat gemeenten de verantwoordelijkheid hebben om zich bij de aanschaf van natuursteen te verdiepen in de arbeidsomstandigheden die met het productieproces gepaard gaan. TruStone is een initiatief waarbij bedrijven, brancheverenigingen, maatschappelijke organisaties en de Nederlandse overheid samenwerken aan verbetering van de natuursteensector. Gemeente Utrecht is geen lid van TruStone.

Daarom hebben we de volgende vragen:

1. Gemeente Utrecht is een global goals gemeente en heeft daarmee haar intentie uitgesproken om rekening te houden met internationale ontwikkelingsdoelen. Het verantwoord inkopen van natuursteen past binnen deze doelstelling. Is het college het hiermee eens? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Ja, hier zijn we het mee eens.

2. Is het college bekend met de risico’s die plaatsvinden bij de productie en inkoop van natuursteen?

Ja, hier zijn wij mee bekend.

3. Heeft het college zicht op welke projecten binnenkort uitgevoerd worden, waarbij natuursteen gebruikt wordt?

Antwoord: Ten behoeve van het uitvoeren van projecten met het gebruik natuursteen wordt niet centraal het overzicht van alle projecten bijgehouden. Uit een inventarisatieronde komt naar voren dat bij enkele projecten (zowel in voorbereiding als in uitvoering) natuursteen wordt toegepast. Dit gebeurt onder meer bij de herinrichting van de Oosterkade/Westerkade en in het Stationsgebied (o.a. Catharijnesingel). Bij de projecten die uit de inventarisatie naar voren zijn gekomen, wordt enkel Europees natuursteen toegepast. Ook wordt natuursteen verwerkt bij het restaureren van verschillende monumentale gebouwen, zoals de Domtoren en de forten. Hierbij wordt een grote2inspanning geleverd om zoveel mogelijk van de huidige natuursteen te repareren en pas over te gaan tot vervanging, als de steen niet te repareren is of geheel weg is.

Daarnaast voeren we onderhoud uit aan bestaande verhardingen van natuursteen (natuursteen keien). Daarbij wordt eventueel beschadigd materiaal aangevuld met tweedehands materiaal. In veel gevallen betreft dit vrijgekomen materialen uit eerdere projecten in de stad waarbij het materiaal wordt opgeslagen in een depot voor hergebruik. Ook wordt vaak materiaal van de aannemer gebruikt die restpartijen van andere gemeenten in depot hebben. Dit betreft in zo goed als alle gevallen oude natuursteen keien met als herkomst België of Portugal.

4. Heeft het college zicht op waar het natuursteen vandaan komt en onder welke omstandigheden deze is verworven?

Antwoord: In de projecten die we in beeld hebben, wordt uitsluitend Europees natuursteen toegepast. De kans is daarmee aanzienlijk kleiner dat bij de winning en verwerking sprake is van schending van mensen- en arbeidsrechten en aantasting van het milieu.

Het is in de praktijk helaas enorm lastig om de hele keten terug te volgen tot in de groeve.

5. Is het college het met GroenLinks en Partij voor de Dieren eens dat zij haar verantwoordelijkheid moet nemen als het de inkoop van natuursteen betreft?

Antwoord: Ja. Het is het wenselijk dat bij de inkoop van natuursteen zowel op kwaliteit van de steen wordt getoetst als op de verantwoorde wijze van winning.

6. Op welke manier ziet het college erop toe dat natuursteen dat door de gemeente wordt ingekocht een maatschappelijk verantwoorde oorsprong heeft?

Antwoord: Bepalingen over de maatschappelijk verantwoorde oorsprong van materialen zoals natuursteen zijn opgenomen in ons inkoopbeleid en in het handboek openbare ruimte. In projecten wordt toegezien op de naleving hiervan. Bij de aanbestedingen wordt een UEA-verklaring gehanteerd waarbij inschrijvers aangegeven niet schuldig te zijn aan schending van verplichtingen o.b.v. onder andere milieurecht, arbeidsrecht en kinderarbeid.

7. Is het college bereid om zich aan te sluiten bij het Initiatief TruStone? Zo ja, op welke termijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Het Trustone initiatief is een iMVO convenant dat meer verantwoorde productie en inkoop van natuursteen wil bevorderen. Aangesloten partijen werken samen aan het verbeteren van de sociale omstandigheden in de natuursteenketen. Het aansluiten en daarmee voldoen aan de voorwaarden van het TruStone initiatief vraagt om diepgaande kennis en voldoende capaciteit die op dit moment nog binnen de gemeente aanwezig is. We willen die kennis en capaciteit eerst verder ontwikkelen alvorens we een besluit kunnen nemen om ons aan te sluiten bij dit initiatief. In de actualisatie van het actieplan MVI nemen we dit mee. De actualisatie volgt in Q4 2023.

8. Is het college bereid in het inkoopbeleid expliciet voorwaarden op te nemen op het gebied van mensenrechten, arbeidsrechten, milieueffecten en andere relevante effecten voor verantwoord (internationaal) inkopen? Graag een toelichting.

Antwoord: In het bestaande inkoopbeleid is dit thema in algemene zin opgenomen. Het inkoopbeleid is niet de plaats om alle expliciete voorwaarden op te nemen. Dit gebeurt in de trajecten bij aanbestedingen waarbij een Europese verklaring gehanteerd wordt waarbij inschrijvers aangegeven niet schuldig te zijn aan schending van verplichtingen o.b.v. onder andere milieurecht, arbeidsrecht, kinderarbeid. Voor gunning aan de partijen wordt dit getoetst.

In de actualisatie van het actieplan MVI nemen we mee welke verbetermogelijkheden we zien voor het toezicht op de herkomst van natuursteen en andere materialen. De actualisatie volgt in Q4 2023. Daarnaast is in het coalitieakkoord een versoberingsopgave opgenomen om de openbare ruimte verder te standaardiseren in materiaalgebruik. De kaders omtrent de toepassing van natuursteen in de openbare ruimte worden in de uitwerking hiervan meegenomen.

Rachel Heijne, GroenLinks
Anne Sasbrink, Partij voor de Dieren