Schrif­te­lijke vragen Inzet duurzaam asfalt

Indiendatum: 29 aug. 2023
Antwoorddatum: 3 okt. 2023

Schriftelijke vragen 158/2023

In Utrecht wordt veel asfalt gebruikt, bijvoorbeeld voor fietspaden en autowegen. Asfalt is niet al te duurzaam, en de fractie van de Partij voor de Dieren zou willen dat, als Utrecht overgaat tot het gebruik van asfalt, we dan voor de meest duurzame variant kiezen. We zijn daarom even gaan speuren naar welke duurzame keuzes de gemeente Utrecht maakt als het om asfalt gaat. In de laatste communicatie over het materiaalgebruik van asfalt (Schriftelijke vragen 26 november 2021) stelt het college dat het traditionele bitumen wordt gebruikt bij de vervanging en aanleg van asfalt binnen onze gemeente. De wethouder geeft aan op dat moment nog niet klaar te zijn voor het gebruik van innovatieve materialen, die minder belastend zijn voor het milieu, maar de ontwikkelingen op dat vlak wel te volgen: ‘Dit is afhankelijk van waarmee de marktpartijen komen.’ Gezien de snelheid van implementatieprojecten door onder andere Rijkswaterstaat, en daarmee de snel opvolgende mogelijkheden, én de steeds nijpender wordende staat van natuur, klimaat en biodiversiteit, stellen wij de volgende vragen:

1. Is de wethouder bekend met het feit dat 10 procent van de totale milieukosten in de bouw bestaat uit het aanleggen en onderhouden van wegen? [1]

Er wordt op verschillende plekken in de organisatie gewerkt aan duurzaamheid voor onze projecten in de openbare ruimte. We rollen de aanpak duurzame Grond-, Weg- en Waterbouw uit, waarbij we al in de ontwerpfase de kansen voor duurzaamheid in beeld brengen. We maken dit jaar een start met het instrument MKI (Milieukostenindicator), waarmee we de impact van onze materiaalkeuzes meetbaar maken en meewegen in onze ontwerp- en inkoopbeslissingen. Asfalt is hier een belangrijk onderdeel van. Beleidsmatig zal dit worden verankerd in de beleidsnota Utrecht Circulair (volgt in 2024) en het uitvoeringsprogramma/actieplan MVOI dat eind dit jaar gereed zal zijn. De technische uitwerking hiervan wordt In het Handboek Openbare Ruimte vastgelegd.

3. De ontwikkelingen bij Rijkswaterstaat gaan heel snel. In hoeverre volgt Utrecht deze ontwikkelingen en in hoeverre voert Utrecht de nieuwste ontwikkelingen op dit gebied uit?

Wij volgen de ontwikkelingen met betrekking tot het toepassen van duurzaam asfalt op de voet. Bewezen nieuwe technieken die direct toegepast kunnen worden in Utrecht worden waar nodig doorgevoerd in de asfaltmatrix in het Handboek Openbare Ruimte (per wegtype staat hierin het soort asfalt en de technische eisen die we daaraan stellen beschreven). Daarnaast doen we in samenwerking met partners en marktpartijen ervaring op door te experimenteren met duurzamere asfaltmengsels, zoals biobased asfalt.

De technieken en asfaltmengsels die Rijkswaterstaat toepast bij het aanleggen van asfaltverhardingen zijn niet altijd toepasbaar bij ons. Rijkswegen zijn veelal lange rechte stukken asfalt met een hoge gebruiksintensiteit en hoge rijsnelheden. Op gemeentelijke wegen zijn er veel bochten en kruisingen. Daardoor is er sprake van zogenaamd wringend verkeer. Daar is een ander type asfalt nodig, omdat wringend verkeer de weg op een andere manier belast en er sneller gaten zouden ontstaan wanneer er een verkeerd type asfalt wordt gebruikt. Mede daarom worden er andere technische eisen aan het asfalt gesteld voor de verschillende typen weginrichting.

4. In 2020 zijn in de gemeenten Vlissingen en Groningen experimenten gedaan met het gebruik van bio-asfalt met de volledig plantaardige lignine. Heeft de gemeente Utrecht van deze experimenten kennisgenomen en geleerd hoe we in Utrecht over kunnen schakelen op milieuvriendelijker asfalt?

Ja, deze experimenten kennen wij. We hebben contact gehad met de gemeente Vlissingen over dit experiment en hebben de proeflocatie bezocht. Afgelopen voorjaar hebben we in Leidsche Rijn een proefvak aangelegd met biobased asfalt. De toegangsweg naar Rijnvliet is met 100% biobased asfalt (harsfalt) aangelegd. Dit type asfalt is nog in het begin van de experimentele fase en wordt nog zeer weinig toegepast in Nederland. Er is nog onvoldoende ervaring mee om het als bewezen techniek te beschouwen. Daarom werken we samen met marktpartijen om hier ervaring in op te doen en daarmee bij te dragen aan de innovatie. De komende jaren monitoren we de toestand van deze weg.

Daarnaast gaan we de komende tijd in Overvecht ervaring opdoen met proefvakken van 20% biobased asfalt. Deze techniek is al verder in zijn ontwikkeling en gaat richting een ‘bewezen techniek’, maar is dat nog niet. Daarom experimenteren we hiermee in 'proeftuinen’, in samenwerking met BouwCirculair (een landelijk netwerkorganisatie gericht op kennisuitwisseling en verduurzaming van onder andere de grond- weg- en waterbouwsector). BouwCirculair heeft in samenwerking met de gemeente Utrecht en verschillende andere partijen proeftuinen in heel Nederland om zo praktijkervaring op het gebied van duurzame ontwikkelingen op te doen. Deze ervaringen worden gemonitord, met het doel de technische kwaliteit te valideren. Dat draagt er aan bij dat deze innovaties gecertificeerd kunnen worden, waardoor dit als bewezen techniek wordt beschouwd en op grotere schaal toegepast wordt.

5. Op het moment zijn er verschillende typen duurzaam asfalt mogelijk, zoals de Asphalt Recycling Train en lignine. Welke van deze vormen, of andere vormen van milieuvriendelijker asfalt, heeft onze gemeente sinds 2018 ingezet? [2] Wat waren daarvan de uitkomsten?

Zie ook het antwoord op vraag 4 over biobased asfalt. De asfaltmatrix in het Handboek Openbare Ruimte passen we regelmatig aan naar de nieuwste ontwikkelingen wat betreft het toepassen van hergebruikt materiaal. Wanneer een nieuw type mengsel waarin materiaal wordt hergebruikt qua technische kwaliteit voldoende bewezen wordt geacht, nemen wij dat op in de asfaltmatrix. Onder andere bij de Westelijke Stadsboulevard is steen mastiek asfalt (SMA) met 30-50% hergebruikt materiaal toegepast. In een proeftuin met BouwCirculair doen we ervaring op met SMA met 50% hergebruikt materiaal. Dit wordt gemonitord en de ervaringen worden gedeeld om uiteindelijk landelijke toepassing te stimuleren.

De komende jaren zetten we nog meer in op duurzaamheid en circulariteit. Tegelijkertijd hebben we een zorgplicht ten aanzien van de technische kwaliteit van de weg en willen we voorkomen dat we binnen een aantal jaar opnieuw moeten asfalteren omdat een mengsel of techniek in de praktijk niet voldoet. Maar om nieuwe duurzame ontwikkelingen te stimuleren moet er ruimte zijn om te experimenteren. Dat gaat niet altijd meteen goed. De Asphalt Recycling Train is helaas nog niet toepasbaar op gemeentelijke wegen. De materieelcombinatie is zeer lang, waardoor er veel ruimte nodig is. Daarnaast is het aanleggen van bochten met deze combinatie nog niet mogelijk. Daarom wordt het vooral toegepast bij relatief lange rechte wegen zoals snelwegen. Er is ook een kortere materieelcombinatie mogelijk waarbij het uitvoeringsproces iets anders verloopt, maar hierbij kan nog niet de asfaltkwaliteit behaald worden die in Nederland bij asfaltwegen wordt geëist. We volgen de ontwikkelingen wat betreft deze werkwijze om eventueel in de toekomst in Utrecht te kunnen toepassen.

6. Op welke precieze manier worden die uitkomsten geïntegreerd in het inkoopbeleid?

Met de ondertekening van het manifest MVOI hebben we ons gecommitteerd aan het verduurzamen van onze projecten. In het inkoopproces zijn de maatschappelijke doelen een verplicht onderdeel bij de tenderboard. Dit werken we de komende tijd verder uit in het uitvoeringsprogramma MVOI, dat later dit jaar wordt aangeboden.

7. Welk type asfalt is gebruikt voor de laatste projecten waarbij asfalt vernieuwd of aangelegd is? Waarom is gekozen voor dat type asfalt?

Bij de Westelijke Stadsboulevard en de Rijksstraatweg in de Meern is er SMA met 30-50% hergebruik toegepast. De asfaltwerkzaamheden zijn ondergebracht in een raamovereenkomst. Daarmee zijn we gebonden aan de contractafspraken en de eisen die we daar stellen aan het type asfalt dat wordt toegepast. We volgen de ontwikkelingen wat betreft duurzaamheid en circulariteit. Dit is een belangrijk onderdeel in de aanbesteding van het nieuwe asfaltcontract dat volgend jaar wordt opgestart. We dagen de markt uit om met innovatieve en duurzame oplossingen te komen.

8. Momenteel worden materialen uitgekozen voor de doorfietsroutes. Welk type asfalt wordt gekozen bij de aanleg van de doorfietsroutes? Waarom wordt gekozen voor dat type asfalt?

Dit afwegingskader wordt op dit moment uitgewerkt, wij verwachten het u in Q4 te kunnen aanbieden. In het afwegingskader wordt alleen op hoofdlijnen een keuze wordt gemaakt voor het toe te passen type materiaal, zoals asfalt of klinkers. In het Handboek Openbare Ruimte staat in de asfaltmatrix de typen asfalt die we in de stad toepassen en de technische eisen die we daaraan stellen beschreven. We zijn ambitieus wat betreft duurzame materiaalkeuzes. Tegelijkertijd zijn er meer aspecten belangrijk, zoals de verkeersveiligheid en herkenbaarheid, maar ook de technische kwaliteit en de beheerbaarheid spelen een rol.

Maarten van Heuven en Wendy Hoenkamp, Partij voor de Dieren

[1] Vincent Gruis, hoogleraar Housing Management in Built Environment (https://circulairebouweconomie.nl/nieuws/de-circulair-bouwen-podcast-11-circulariteit-in-de-waterbouw-hier-maak-je-impact-2)

[2] Raadsbrief circulaire economie - 2017