Schrif­te­lijke vragen Kaders voor gemeen­te­lijke aanbe­steding maai­beheer

Indiendatum: 10 dec. 2019
Antwoorddatum: 7 jan. 2020

Schriftelijke vragen 264/2019

De gemeente Utrecht is verantwoordelijk voor maaibeheer van bermen langs gemeentelijke wegen en plantsoenen. Onlangs hebben wij gehoord dat er een nieuwe aanbesteding van het maaibeheer in voorbereiding is.

De fracties van het CDA, de PvdD en de VVD zijn van mening dat we op verantwoorde, bewuste wijze moeten omgaan met het bestaande groen in de gemeente. Investeren in groen heeft namelijk weinig zin, als we het niet met zorg weten te onderhouden. In de loop der tijd zijn nieuwe gedachten, kennis, wensen en behoeften ontstaan in het maaibeheer. Denk daarbij aan ecologisch beheer met respect voor dieren (bijv. broedende vogels), een voedingsbodem voor groen die de biodiversiteit verbetert (bijv. bloemen voor bijen), maar ook zelfbeheer door buurtbewoners en andere initiatieven waarbij inwoners betrokken zijn en goede ervaringen hebben opgedaan die zij graag willen
behouden.

Het CDA, de Partij voor de Dieren en de VVD hebben daarom de volgende vragen:

1. Wat is de planning van de nieuwe aanbesteding voor het gemeentelijk maaibeheer?

Het bestek is gepubliceerd in week 51 van 2019. De verwachting is dat het nieuwe contract ingaat op 1 maart 2020.

2. Welke uitgangspunten hanteert het college bij het opstellen van de inhoudelijke eisen en wensen van deze aanbesteding? In welke beleidskaders zijn deze beschreven en wanneer is de raad hierover geïnformeerd?

Een belangrijk uitgangspunt is dat het nieuwe bestek een ecologische meerwaarde geeft aan ons maaibeheer en dat er meer aandacht is voor biodiversiteit. Bij de behandeling van de Voorjaarsnota 2019 in de raad zijn hierover toezeggingen gedaan. De volgende punten zijn daarom opgenomen in het bestek:
- Meer hooiland en ruigte;
- Restricties op maai-zuigcombinatie;
- Maatwerk voor rietoevers;
- Toewerken naar Kleurkeur.

Daarnaast bieden beleidsdocumenten en wetgeving kaders voor de inhoudelijke wensen:
- Actualisatie Groenstructuurplan Utrecht 2017-2030: Voor het maaibeheer geldt: vergroten ecologische, recreatieve en landschappelijke kwaliteit, klimaatadaptief en gezond;
- Wet Natuurbescherming: verplichtingen ten aanzien van beschermde planten en dieren, zorgplicht voor planten en dieren die niet op de soortenlijsten van de wet staan;
- Nota Utrechtse soortenlijst (2018): inspanning voor veel meer planten en dieren dan we wettelijk verplicht zijn.

Als gevolg van een bezuiniging is het maaibeheer per januari 2015 gewijzigd. De effecten van deze wijziging zijn gedurende vijf jaar gemonitord. Op dit moment werken we aan de eindrapportage van deze monitoring. De rapportages over voorgaande jaren geven een beeld van hoe het gras-/hooiland zich ontwikkeld heeft. De bevindingen van de afgelopen vier jaar hebben we uiteraard meegenomen in het nieuwe bestek.

Utrecht kent meerdere groepen van actieve bewoners die in hun eigen buurt goede ervaring hebben met zelfbeheer die raakt aan het maaibeheer van de gemeente (Zoals Groengroep Zuidpunt in Lombok, Initiatiefgroep Vergroening Singel in de Binnenstad en GroenOost in Oost). Deze groepen zijn nauw betrokken bij hun omgeving en kunnen vanuit hun ervaringen adviseren over wat er nodig is in hun eigen omgeving.

3. Heeft het college deze initiatieven in beeld? En zo ja, hoe houdt zij hier rekening mee in de aanbesteding? Is bijvoorbeeld de ruimte er om maatwerk te leveren voor deze plekken in samenwerking met de bewoners?

Ja, wij hebben deze initiatieven in beeld. Momenteel werken we met de vrijwilligers samen volgens een ecologisch bestek. Alle ecologische werkzaamheden uit dit bestek, inclusief maatwerk, bewonersparticipatie en het ter beschikking stellen van paard en wagen, zijn één op één overgenomen in het nieuwe bestek. Met andere woorden: iedere aannemer moet het maaiwerk op aangewezen locaties met klein materieel uitvoeren en paard en wagen leveren. In de gunningscriteria nemen we op dat de aannemers in een Plan van Aanpak moeten aangeven hoe zij vorm denken te geven aan samenwerking met bewonersgroepen.

4. Hoe heeft het college wensen rondom maaibeheer geïnventariseerd binnen de diverse afdelingen van de gemeentelijke organisatie en in hoeverre zijn actieve bewonersgroepen geraadpleegd?

De wijkopzichters hebben met hun kennis over het beheer en hun specifieke kennis over hun wijk bijgedragen aan het nieuwe bestek. Een ecoloog van Ruimte is nauw betrokken bij de totstandkoming van het nieuwe bestek. Actieve bewonersgroepen hebben aangegeven de huidige werkwijze te willen voortzetten. Deze wens is gehonoreerd.

5. Is het college bereid om een consultatieronde te organiseren waarin bewoners en vrijwilligers kunnen meedenken over het maaibestek voor hun omgeving?

Nee. Het bestek is namelijk een technische beschrijving van alle (mogelijke) voorkomende werkzaamheden. Wat in het bestek staat, zegt niets over welke werkzaamheden we daadwerkelijk op specifieke locaties uitvoeren. Op de zogenoemde maaikaarten geven we aan welk beheertype (hooiland, gazon etc.) we waar toepassen. Bewoners kunnen doorlopend hun wensen over het maaien kenbaar maken. Dit staat los van een aanbesteding: mutaties kunnen we jaarlijks doorvoeren in de maaikaarten. Met de actieve vrijwilligers zijn we regelmatig in gesprek over hun wensen voor het beheer.

6. In het huidige contract is de gemeente redelijk flexibel in het wisselen van maairegimes per gebied. Hoe wil het college dit behouden? Welke voor- en nadelen ziet het college hierin?

Deze flexibiliteit blijft bestaan: mutaties kunnen we jaarlijks doorvoeren in de maaikaarten. Een voordeel hiervan, is dat we makkelijk kunnen inspelen op wensen van bewoners en nieuwe inzichten. Een nadeel van het regelmatig wisselen van het maairegiem is dat het een goede ontwikkeling van het type begroeiing, bijvoorbeeld bloemrijk hooiland, bemoeilijkt. Voor een goede ontwikkeling is vijf tot zeven jaar hetzelfde type beheer noodzakelijk.

7. Welke kansen ziet het college om het maaibeheer ook te koppelen aan ruimtelijke kwaliteit van de openbare ruimte? Denk daarbij aan het tegengaan van zwerfafval, etc.

Het beheertype wordt aangepast aan de gewenste kwaliteit/uitstraling van de openbare ruimte op een bepaalde locatie. Het bestek bevat alleen werkzaamheden in relatie tot het maaien. Het opruimen van zwerfafval is een primaire taak van onze eigen medewerkers. Graslanden die minder gemaaid worden, vangen meer zwerfafval. Hierdoor kunnen hooilanden en rietoevers als rommelig worden ervaren en is er meer inzet nodig op het verwijderen van zwerfvuil.

8. Wat zijn de afspraken met betrekking tot het ecologisch beheer door boer Dirk Meerkerk op enkele locaties in de gemeente? Worden deze afspraken ook na de nieuwe aanbesteding voortgezet?

Op dit moment is het ecologisch beheer van bepaalde locaties ondergebracht in een apart ecologisch bestek. Boer Dirk is onderaannemer van dit ecologisch maaibestek. Wanneer het contract met de hoofdaannemer afloopt, stoppen de werkzaamheden van boer Dirk. Bij de nieuwe aanbesteding integreren we het ecologisch beheer in het totale maaibestek. De aanbestedingsregels laten niet toe dat we aannemers expliciet voorschrijven om boer Dirk in te zetten voor het ecologisch beheer. Wel zullen we de naam van de huidige onderaannemer (boer Dirk) in het nieuwe bestek opnemen, zodat de aannemers hem kunnen benaderen voor het uitvoeren van het ecologisch beheer. Deze mogelijkheid is
met boer Dirk besproken en hij is akkoord met deze werkwijze.

9. Kan de gemeente vooraf de raad informeren over verschillende vormen van maaien en daarbij in kaart brengen hoe de kosten van verschillende varianten zich verhouden? Neemt de gemeente bij de aanbesteding ook varianten van maaibeheer mee die nog niet in Utrecht worden gehanteerd?

Ja. Indien gewenst, kunnen we een presentatie verzorgen over de diverse aspecten van het maaibeheer en de verschillende typen beheer. Pas na de gunning van de werkzaamheden kunnen we uitspraken doen over de kosten van de beheertypen voor de komende jaren. Deze kosten zijn sterk afhankelijk van de marktconjunctuur. Ecologisch beheer is maatwerk en daardoor per definitie duurder. In het maaibestek nemen we uitvoeringseisen van het nieuwe keurmerk Kleurkeur over (gefaseerd maaien, geen chemische bestrijdingsmiddelen, geen bemesting, niet klepelen). De Vlinderstichting en Stichting Groenkeur hebben in 2019 Kleurkeur ontwikkeld. Kleurkeur staat voor goed maaibeheer van bermen en andere groenstroken. De verwachting is dat werken volgens de principes van Kleurkeur meerkosten van ongeveer 15% met zich meebrengt.

10. Kan de gemeente aangeven of en op welke wijze exotenbestrijding (flora) een plek krijgt in het maaibeleid en contract?

De bestrijding van invasieve exoten is opgenomen in het bestek. Dit betreft werkzaamheden voor de bestrijding van exoten in het water (o.a. ongelijkbladig vederkruid) en voor de bestrijding van de Aziatische Duizendknoop. Bij de bestrijding van invasieve exoten in water wordt de bodem van de sloot omgewoeld, waardoor de wortels van de planten losraken. De planten drijven naar het oppervlak, waarna ze voorzichtig bij elkaar geharkt kunnen worden om af te voeren. Vlakke oppervlakten waar de Aziatische Duizendknoop zich bevindt, beheren we als gazon: met grote regelmaat kort maaien en maaisel afvoeren. Op schuine delen maaien we vier maal per seizoen en voeren we het maaisel af. Onze eigen medewerkers bestrijden de Reuzenberenklauw. Deze werkzaamheden zijn niet opgenomen in het maaibestek.

11. Is het mogelijk om per direct of na gunning in samenwerking met de gecontracteerde partij meer aandacht te besteden aan communicatie over het maaibeheerregime, zodat mensen vaker weten waarom er bijvoorbeeld meer of minder wordt gemaaid in hun buurt en dat dit per gebied kan verschillen?

Bij de behandeling van de Voorjaarsnota 2019 is u toegezegd dat we in 2020 een communicatiecampagne over het maaibeheer uitvoeren. Met Utrecht Natuurlijk ontwikkelen we een campagne, waarin we uitleggen waarom we maaien, hoe we maaien en hoe we rekening houden met bepaalde planten en dieren.

12. Wanneer wordt de gemeenteraad nader geïnformeerd over het maaibeheer en hoe kan de raad haar controlerende taak hierin degelijk (ook tijdens de looptijd van het contract) uitvoeren volgens het college?

Voorjaar 2020 ontvangt u de evaluatie van het maaibeleid 2015-2019. Op dat moment informeren we u ook over de uitwerking van het bestek in de maaikaarten.

Jantine Zwinkels, CDA
Anne Sasbrink, Partij voor de Dieren
Gertjan Te Hoonte, VVD