Schrif­te­lijke vragen naar aanleiding van RIB Water­tran­sitie en Drink­wa­ter­tekort

Indiendatum: 28 okt. 2024

Schriftelijke vragen 184/2024

De beschikbaarheid van drinkwater is steeds minder vanzelfsprekend. Inmiddels zijn ook de eerste waarschuwingen afgegeven dat nieuwe woningen vanaf 2030 geen water meer uit de kraan krijgen. Het is cruciaal dat we als gemeente nu de juiste stappen zetten, zodat we straks niet een volgende ‘crisis’ ervaren die we nu met goed beleid kunnen voorkomen.

Op 8 oktober 2024 was de RIB Watertransitie en Drinkwatertekort. Tijdens deze RIB gaven Vitens, KWR en de gemeente Utrecht presentaties over dit thema.

De boodschap was duidelijk:

• Als er niets verandert met het oog op drinkwaterwinning/ de manier waarop we ons drinkwater gebruiken, is de verwachting dat de provincie Utrecht rond 2030 een drinkwatertekort heeft
• Er worden door Vitens diverse sporen ingezet om de leveringszekerheid en het behoud van drinkwaterbronnen te bewaken:
  • Korte termijn
    • Spoor 1: Uitbreiden bestaande bronnen en verkrijgen nieuwe vergunningen
    • Spoor 2: Waterbesparing
    • Spoor 3: Behouden wat we hebben, winningen beschermen
  • Lange termijn
    • Spoor 4:
      • Andere bronnen en brondiversificatie
      • Water grootschalig vasthouden
      • (Over) capaciteit creëren
      • Waterbesparing
  • We moeten het drinkwatersysteem vanuit het systeemperspectief benaderen
  • De watertransitie vraagt veel geld en vraagt om meer financieringsruimte
  • Er zijn vele partijen betrokken bij deze opgave, samenwerking is cruciaal

Naar aanleiding van de RIB hebben de partijen Volt, Stadsbelang Utrecht, CDA, D66, Partij voor de Dieren, ... de volgende vragen:

Spoor 1: Uitbreiden winningen

1. Welke mogelijkheden ziet het college om als gemeente mee te denken over winningen die de capaciteit verhogen? En hoe ziet het college de rol van de gemeente?

Spoor 2: Waterbesparing op de korte termijn

In Utrecht wordt vooral ingezet op het terugdringen van het gebruik van drinkwater in tuinen en openbaar groen. Utrecht gebruikt geen drinkwater voor de bewatering van openbaar groen en stimuleert via Waterproof030 eigenaren om regenwater vast te houden via bijvoorbeeld regentonnen.

2. Met het oog op het dreigend drinkwatertekort in 2030 vinden wij dat de gemeente meer moet doen. De gemeente heeft een belangrijke rol in het stimuleren van waterbesparing, bijvoorbeeld door het inzetten van subsidies of bewustwordingscampgagnes. Deelt het college dit en welke mogelijkheden ziet het college hiervoor? Zo nee, waarom niet?

Er worden in Nederland enkele pilots gedraaid met circulaire watersystemen.

3. Hoe kijkt het college naar dit soort pilots, zoals The City in Nieuwegein, waar 1600 woningen in de binnenstad worden voorzien van een circulair watersysteem?

Tijdens de RIB gaf het KWR een top-5 van maatregelen voor waterbesparing. Mogelijk interessante maatregelen op gemeentelijk niveau zijn de cascadering van drinkwater voor bestaande woningen en gebruik van regenwater voor het toilet en buitenkranen.

4. Hoe kijkt het college naar dit soort maatregelen? En welke mogelijkheden/op welke termijn ziet het college om dit soort maatregelen te implementeren in gemeentelijk beleid?

5. Welke andere manieren ziet het college om watervriendelijk te bouwen?

Spoor 3: Behouden wat we hebben

Er staat druk op de bestaande winningen in De Meern en Leidsche Rijn door o.a. bestaande verontreinigingen en verspreiding van verontreinigingen door functiecombinaties (bodemenergie). Bovenop de waterwinning in Leidsche Rijn is een openbaar park, waar de gemeente het beheer voor doet.

6. Recent heeft de gemeente bomen geplaatst op waterleidingen. Hoe heeft dit kunnen gebeuren?

7. Welke mogelijkheden ziet het college om afstemming met partners, zoals Vitens, te verbeteren?

8. Ook zit er graffiti op putten begrepen wij van Vitens. Het CDA wil hier graag extra aandacht voor en vraagt het college wat de gemeente hierin kan betekenen, om het schoon te houden danwel te kijken naar verfraaiing (schilderen o.i.d.) die bijdraagt aan de bewustwording dat die locaties bijdragen aan onze drinkwatervoorziening.

9. Op welke manier is het voorkomen en aanpakken van verontreinigingen (handhaving en preventie) geborgd in bestaand beleid?

Spoor 4

10. Wat doet de gemeente op dit moment om water (grootschalig) vast te houden/ (over-) capaciteit te creëren? Valt dit ook onder onze taak van stedelijk waterbeheer?

In Rotterdam is een waterplein, het Benthemplein, aangelegd waarin onder het plein ongeveer 1,7 miljoen liter water kan worden opgeslagen. Het opgeslagen water hoeft daardoor niet meer naar het riool, waardoor het minder snel overstroomt.

11. Welke mogelijkheden ziet het college om een dergelijk waterplein mee te nemen in ontwikkelingen waar hoge dichtheden worden gebouwd, zoals het stationsgebied of de Merwedekanaalzone? En hoe wil het college dit voortaan voorleggen ter besluitvorming aan de raad, bijvoorbeeld ook bij nieuwbouwprojecten?

Relatie met andere beleidsterreinen

Uit de presentatie van Vitens bleek dat, met het oog op de geplande woningbouw in de hele provincie Utrecht en de effecten van de druk op de omgeving (o.a. op ontwikkelen nieuwe winningen en afname aanbod door druk op bestaande winningen), dat nieuwe woningen vanaf 2030 mogelijk geen drinkwater meer uit de kraan krijgen. Momenteel geldt al dat bedrijven in meerdere regio’s, waaronder Utrecht, al geen nieuwe drinkwateraansluiting meer krijgen.

12. Op welke manier wordt op verschillende beleidsterreinen, zoals de energietransitie, woningbouw, circulaire economie, ruimtelijke ordening, openbare ruimte en economie rekening gehouden met het verwachte drinkwatertekort in 2030?

13. Welke specifieke maatregelen worden er op dit moment genomen om dit probleem aan te pakken en te integreren in beleid?

Vanuit het systeemperspectief is de grootste bedreiging van de drinkwaterwinning dat we onvoldoende schoon grondwater hebben. Voor de energietransitie wordt steeds vaker gekeken naar WKO-oplossingen, waarvoor het nodig is om in diepere lagen te boren met alle vervuilingsrisico’s van dien.

14. Hoe weegt het college deze verschillende belangen tegen elkaar af?

15. Op welke manier wordt dit in breder perspectief, met andere belanghebbende partijen zoals Vitens, afgewogen? Zeker wanneer waterwinningen moeten worden uitgebreid?

Binnenkort komt de beleidsnota Warmte (en daaropvolgend het warmteprogramma) naar de raad. Het lijkt ons verstandig om Vitens hier vroegtijdig bij te betrekken om mogelijke risico’s, meerkosten en vertragingen te voorkomen.

16. Deelt het college deze mening?

1. Zo ja, wordt Vitens bij dergelijke plannen betrokken?
2. Zo nee, waarom niet?

Algemene vragen

Uit de presentatie van het KWR kwam heel duidelijk naar voren dat de watertransitie vanuit systeemperspectief benaderd moet worden. Doe je dat niet, dan creëer je met de ene oplossing het volgende probleem. Ook werd duidelijk hoeveel partijen/overheidslagen bij het (drink)watersysteem betrokken zijn. Diverse organisaties (o.a. HDSR, Provincie Utrecht, Vitens) werken aan een visie over de transitie naar een circulair watersysteem/beleid t.o.v. grondwater.

17. In hoeverre worden de visies van de diverse organisaties op elkaar afgestemd? En in welke mate is Utrecht als gemeente hierbij betrokken?

18. Het KWR onderscheid drie schaalniveaus: centraal (regionaal), decentraal (woonwijk) en gebouwniveau. Op centraal niveau zijn de drinkwaterbedrijven en waterschappen regie-houder en op gebouwniveau de eindgebruiker (bewoners, bedrijven). Het valt op dat op decentraal niveau niemand regiehouder is. Ziet het college hier voor de gemeente een rol als regie-houder? Zo niet, wie zou hier volgens het college dan regie-houder moeten zijn?

Charlotte Passier, Volt

Louise de Vries, Partij voor de Dieren

Kerstin Steinhart, Stadsbelang Utrecht

Jantine Zwinkels, CDA

Nadia Stylianou, D66

Victor Paalman, Horizon