Schrif­te­lijke vragen Verbied gezichts­her­kenning en surveil­lance tijdens demon­straties

Indiendatum: 16 okt. 2024

Schriftelijke vragen 182/2024

In Nederland zet de politie een scala aan digitale middelen in om vreedzame demonstranten in de gaten te houden: van drones tot videosurveillanceauto’s en bodycams. In de briefing ‘In beeld bij de politie: camerasurveillance bij vreedzaam protest in Nederland’ concludeert Amnesty International dat de surveillancemethoden van de Nederlandse politie vaak niet in overeenstemming zijn met mensenrechten.

Voorafgaand aan demonstraties is bijvoorbeeld onduidelijk welke middelen worden ingezet en waar beelden van demonstranten voor worden gebruikt. Deze praktijk schendt het recht op privacy, kan discriminerende effecten hebben en kan demonstranten afschrikken gebruik te maken van hun demonstratierecht.

Hierover hebben de fracties van GroenLinks, BIJ1, PvdA, Volt, PvdD, DENK en D66 de volgende vragen.

Vragen:

Meermaals heeft de burgemeester aangegeven dat er in Utrecht volop ruimte moet worden gegeven aan demonstraties, ook als die schuren of hinder veroorzaken.

1. Is de burgemeester het met ons eens dat het inzetten van camera-surveillance een afschrikkende werking kan hebben op demonstranten, en die ruimte voor demonstraties daardoor wordt beperkt, zoals ook in lijn is met de overgenomen motie 96 van de PvdD?

2. Wanneer vindt de burgemeester het wél proportioneel en noodzakelijk om camerasurveillance in te zetten?

3. Is de burgemeester het met de fracties eens dat camerasurveillance niet noodzakelijk is indien er voldoende toezicht is bij demonstraties?

Om het risico op privacy schendingen en afschrikkende effecten te minimaliseren geeft Amnesty een aantal aanbevelingen mee voor beleidsmakers. Een van de aanbevelingen is om camerasurveillance bij demonstraties alleen toe wanneer dit strikt noodzakelijk en proportioneel is.

4. Is de burgemeester bereid om eisen te stellen met betrekking tot noodzakelijkheid en proportionaliteit aan inzet van camerasurveillance wanneer het gaat om politie-inzet bij demonstraties en zo ja, deze eisen met de raad te delen?

5. Is de burgemeester bereid bij de inzet van camerasurveillance de regel te hanteren dat er per casus gemotiveerd moet worden waarom er gekozen wordt voor camerasurveillance?

6. Is de burgemeester bereid een principe van niet-bewaring te hanteren voor gegevens die zijn verzameld in de context van een demonstratie?*
*tenzij deze tot (noodzakelijk en proportioneel) doel hebben:
a) het onderzoeken en vervolgen van een specifiek ernstig strafbaar feit;
b) de evaluatie en/of verantwoording van politieoptreden.
In bovenstaande uitzonderingsgevallen mag deze data alleen geanonimiseerd bewaard worden en met een maximale termijn van hoogstens drie maanden.

De Nederlandse politie zegt geen gezichtsherkenningstechnologie in real-time te gebruiken. Het ministerie van Justitie bekijkt momenteel in welke gevallen en onder welke voorwaarden er behoefte zou kunnen zijn aan het gebruik van real-time gezichtsherkenningstechnologie.

7. Is de burgemeester bereid om af te zien van het gebruik van gezichtsherkenningstechnologie bij demonstraties, niet live, en vooral niet achteraf ter analyse, tenzij dit bij uitzondering noodzakelijk is voor de opsporing van strafbare feiten?

8. Is de burgemeester bereid überhaupt af te zien van het gebruik van gezichtsherkenningstechnologie, ook buiten demonstraties om?

9. Is de burgemeester bereid om de politie te verplichten om een mensenrechtentoets uit te voeren en te publiceren voorafgaand aan de introductie van digitale technologieën zoals videosurveillanceauto's en drones, waar het gaat om demonstraties?

10. Is de burgemeester bereid om alle beslissingen met betrekking tot camera's en andere digitale technologieën die worden gebruikt in het kader van een demonstratie te registreren in openbaar toegankelijke databanken? Amnesty raadt daarbij aan dat de registraties geschikt moeten zijn voor onderzoek naar de impact op de mensenrechten, inclusief mogelijke discriminerende effecten. Zorg ervoor dat alle meldingen van mensenrechtenschendingen worden onderzocht, publiceer de bevindingen en waarborg het recht op een effectief rechtsmiddel.

Mahaar Fattal, GroenLinks

Louise de Vries, Partij voor de Dieren

Marie-Louise Beekmans, BIJ1

Hester Assen, PvdA

Mahmut Sungur, DENK

Ruud Maas, Volt

Maarten Koning, D66