Schrif­te­lijke vragen Nieuwe gemeen­te­lijke vracht­wagens op fossiele brandstof

Indiendatum: 8 jun. 2022
Antwoorddatum: 8 jul. 2022

Schriftelijke vragen 108/2022

Op 27 mei jl. verscheen op RTV Utrecht het bericht “Utrechtse oppositie verbaasd over nieuwe gemeentelijke vrachtwagens op fossiele brandstof”. Uit onderzoek van de redactie van RTV Utrecht bleek dat steeds meer vuilniswagens van de gemeente Utrecht van het nieuwe type Iveco S-Way zijn. Dat zijn voertuigen die rijden op Compressed Natural Gas (CNG), aardgas onder hoge druk.

Deze voertuigen zijn niet emissieloos (uitstootvrij). De fracties van VVD, Partij voor de Dieren en GroenLinks zijn hier verbaasd over, omdat de gemeente zelf een convenant heeft gesloten met de logistieke sector over uitstootvrije vrachtwagens.

Vanaf 2025 mogen er alleen nog vrachtwagens de milieuzone in Utrecht in die elektrisch zijn of op waterstof rijden. De nieuwe vrachtwagens van de gemeente gaan zeker acht jaar mee, en rijden dus tot 2030 de milieuzone in. Ondernemersvereniging Evofenedex beschreef dit als een “klap in het gezicht van ondernemers”.

De fracties hebben de volgende vragen:

1. Is het college het met de fracties eens dat de gemeente hiermee niet het goede voorbeeld geeft? Graag een toelichting bij het bevestigende of ontkennende antwoord.

We doen onze uiterste best om het goede voorbeeld te geven door bij inkoop van nieuw materieel waar mogelijk over te stappen naar emissieloze voertuigen. Daarom laten we voor elke aanbesteding een marktonderzoek uitvoeren om ons van informatie te voorzien over de beschikbare opties. Helaas waren er op het moment van aanbesteden geen emissieloze opties beschikbaar voor onze opdracht. Dit hadden ook wij graag anders gezien.

Conform ons Actieplan Schoon Vervoer, zijn de personenauto’s en bestelauto’s die wij aanschaffen ‘elektrisch, tenzij’. Voor de grotere bestelauto’s (vanaf 1.800 kg) en vrachtwagens/huisvuilwagens gold op het moment van aanbesteden dat vervanging op basis van Euro 6/VI (de minst vervuilende emissieklasse) plaatsvindt. Dit is omdat - afgezien van een aantal pilots en proefmodellen - dit soort wagens nog niet op grote schaal in elektrische variant beschikbaar zijn. Vooral voor de huisvuilwagens geldt dat deze wagens zoveel kracht en energie vragen, dat de techniek hier nog niet optimaal voor is. De pilots zijn er dan ook vooral voor om de techniek te beproeven en de levensduur van het voertuig en de materialen te testen.

De ontwikkelingen voor emissieloze vrachtwagens/huisvuilwagens gaan snel en we volgen deze op de voet. Ons wagenpark bestaat in totaal uit 406 voertuigen, hiervan zijn er inmiddels 165 elektrisch, dat is 40%. We vinden het belangrijk dat we ons houden aan de afspraken die we met de sector hebben gemaakt. Ook bij de aanschaf van nieuwe (huisvuil)wagens blijven we daarom inzetten op maximale duurzaamheid.

2. Kan het college beschrijven hoe de aanschaf van deze vrachtwagens is verlopen? Klopt het dat de aanbesteding in 2018/2019 is gegund? Graag een tijdlijn.

• In november 2018 hebben wij een marktconsultatie gedaan voor de aanschaf van achterladers, type smalspoor (welke nodig zijn om door de vaak smalle straten van Utrecht te kunnen rijden). In deze marktconsultatie is de markt bevraagd over welke voertuigen er beschikbaar zijn die CO2 neutraal zijn. Wij stellen daarbij de voorwaarde dat we een overeenkomst met één leverancier aangaan die complete inzamelwagens kan leveren. Deze leverancier neemt de verantwoordelijkheid voor het hele samenstel tussen de diverse onderdelen (zoals opbouw, chassis etc.). Op deze manier zorgen we ervoor dat de garantie van de voertuigen geborgd is, en kunnen we heldere afspraken maken over reparatie en onderhoud. Dit is van belang voor de voor de continuïteit van inzet van onze voertuigen en daarmee voor onze dienstverlening. Geen van de leveranciers (op één na), kon een elektrisch voertuig leveren dat voldeed aan onze eisen. De leverancier die dat wel kon gaf aan dat zijn voertuig voorlopig niet leverbaar zou zijn. Eind 2019/begin 2020, zou deze uitsluitend als demonstratiemodel naar Nederland komen. In het kader van onze aanbesteding, en rekening houdend met de levertijden, duurden deze ontwikkelingen destijds te lang om op te wachten.
• De marktconsultatie leverde in maart 2019 het advies op tot aanschaffen van BIO-CNG voertuigen. CNG staat voor ‘Compressed Natural Gas’, oftewel samengeperst gas (methaan). De uitstoot ervan is schoner dan die van benzine. De herkomst van BIO-CNG is van biomassa, zoals GFT of mest. BIO-CNG kan voor wat betreft de gezondheidsaspecten alleen
  overtroffen worden door waterstof of elektrisch. Bovendien kan BIO-CNG in de nabijheid van de Tractieweg getankt worden.
• In april 2019 is de aanbesteding op Tenderned gepubliceerd.
• In juni 2019: twee inschrijvingen zijn ingediend: beide op basis van een chassis van Iveco, op basis van BIO-CNG. Vervolgens heeft de beoordeling plaatsgevonden.
• Op 15 juli 2019 is de definitieve gunning gedaan.
• In november/december 2019 zijn in totaal tien voertuigen besteld. De verwachte levertijd was om en nabij de veertig weken.
• Op 12 juni 2020 ontving de gemeente een bericht van de contractant, waarin aangegeven werd dat de eerste voertuigen pas in februari 2021 konden worden geleverd als gevolg van de fabriekssluiting wegens de coronapandemie en de ontstane problematiek rondom de aanlevering van essentiële productieonderdelen.

3. Welke rol speelde het convenant “Zero Emission Stadslogistiek” en in het bijzonder de “deadline” van 2025 bij de aanbesteding?

Het convenant is één van de verschillende convenanten en green deals die betrekking hebben op emissieloos vervoer waaraan wij ons verbonden hebben. Hiermee hopen we betrokkenheid en inzet te krijgen voor versnelling van de verschoning en verduurzaming van mobiliteit. Het convenant sluit dus aan op ons beleid en ambities. De voertuigen die zijn vervangen, waren afgeschreven en hadden veel onderhoud nodig, waardoor de dienstverlening in het gedrang zou kunnen komen. Op het moment van de aanbesteding waren er geen geschikte voertuigen op de markt waarmee op deze schaal en met deze intensiteit van gebruik emissieloos gereden zou kunnen gaan worden. In lijn met het convenant zijn wij voornemens om vanaf 2025 emissieloze voertuigen in te zetten binnen de zero emission zone.

4. Welke eisen en wensen werden in de aanbesteding opgenomen over de emissie van de vrachtwagens?

Zie ook de beantwoording bij vragen 1 en 2. Voor de uitstoot van het voertuig geldt emissieklasse 6/VI, en voor de brandstof van het voertuig geldt BIO-CNG.

5. Hoe is de keuze tot stand gekomen om na 2025 ontheffingen te verlenen aan vrachtwagens met emissie tot 2030? Klopt het, zoals in het bericht van RTV Utrecht gesteld, dat de gemeente pas onder druk van de Rijksoverheid heeft besloten om na 2025 nog ontheffingen te verlenen aan vrachtwagens met emissie tot 2030?

Dit is geen besluit van de Gemeente Utrecht geweest. In het Klimaatakkoord van 2019 is aangegeven dat gemeenten zero emissiezones voor stadslogistiek kunnen gaan invoeren vanaf 2025. Voor de emissievrije zone voor stadslogistiek geldt een overgangstermijn van 2025-2028 voor bestelauto’s, en tot 2030 voor vrachtauto’s die voor 2025 zijn gekocht. De toekomstige emissievrije zone voor stadslogistiek gaat gelden in het gebied van de huidige milieuzone. Ten opzichte van het totale werkgebied van de inzameldienst is dat een beperkt deel van Utrecht.

6. Wanneer is de keuze gemaakt voor ontheffingen? Speelde dit al tijdens de aanbesteding in 2019, of werd op dat moment nog aangestuurd op enkel emissieloze voertuigen in de milieuzone vanaf 2025?

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat een landelijke uitvoeringsagenda stadslogistiek wordt opgesteld. Deze uitvoeringsagenda is opgesteld en ondertekend door overheid en sector op 9 februari 2021. De gemeente Utrecht heeft de uitvoeringsagenda ondertekend. In de uitvoeringsagenda is een landelijke overgangsregeling voor de zero emissiezones opgenomen voor bestel- en vrachtauto's. De overgangsregeling voor vrachtauto's is hetzelfde als in het Klimaatakkoord beschreven.

7. Klopt het dat de levering van de vrachtwagens vertraging heeft opgelopen? Welke leverdatum werd verwacht bij de gunning? Hoeveel uitstel heeft plaatsgevonden?

Bij de gunning in juli 2019 hebben we de eerste bestelling gedaan. De verwachte levertijd was toen veertig weken. Op 12 juni 2020 ontving de gemeente een bericht van de contractant, waarin aangegeven werd dat de eerste voertuigen in februari 2021 konden worden geleverd als gevolg van de fabriekssluiting wegens de coronapandemie en de ontstane problematiek rondom de aanlevering van essentiële productieonderdelen. Dat hield in dat er een overschrijding van de levertermijn was van 26 weken. De leverancier is daarom op 15 juli 2020 in gebreke gesteld. Uiteindelijk zijn de eerste wagens in augustus 2021 geleverd. De laatste wagen is eind mei 2022 geleverd.

8. Heeft het college overwogen de gunning in te trekken door de vertraging? Zo ja, welke afwegingen heeft het college daarbij gemaakt? Zo nee, waarom niet? Welke mogelijkheden had het college voor het intrekken van de gunning?

Nee. Daar hadden we geen juridische gronden voor. Het intrekken van een definitieve gunning brengt financiële en juridische risico’s met zich mee. Na definitieve gunning is er een overeenkomst tot stand gekomen en deze kan alleen ontbonden worden bij vastgesteld verzuim en als de tekortkoming de ontbinding rechtvaardigt. Onzes inziens rechtvaardigde de tekortkoming (te late levering van de achterladers) de ontbinding op dat moment niet omdat dit de eerste tekortkoming was tijdens de contractuitvoering. Door de vertraagde levering liepen we het risico dat de dienstverlening onder druk zou komen te staan. De contractant heeft mede daarom garant gestaan voor de meerkosten in de periode vanaf de contractueel vastgestelde leverdatum tot aan de daadwerkelijke leverdatum. Het betreft hier meerkosten die de gemeente heeft gemaakt voor het onderhouden van de oude voertuigen en inhuur van voertuigen om de kapotte voertuigen tijdelijk te vervangen. Het zou onpraktisch zijn het contract voortijdig te ontbinden omdat dit de continuïteit van het primaire proces(afvalinzameling) in gevaar zou brengen. Na ontbinding moet er een nieuwe partij gecontracteerd worden en deze zal vergelijkbare levertijden hanteren. Op deze manier is het ongemak voor onze bewoners en bedrijven zo klein mogelijk gehouden.

9. Hoe verwacht het college ondernemers in Utrecht te motiveren voor 2025 over te stappen op emissieloze voertuigen, als de gemeente zelf nog acht jaar rijdt met vrachtwagens met emissie?

Bij het aanschaffen van voertuigen houden we ons aan ons beleid en kiezen we voor de meest duurzame optie die beschikbaar is. Inmiddels is 40% van ons wagenpark emissieloos. Wij zijn dan ook voornemens te voldoen aan de eisen die gelden voor de zero emission zone zoals deze ook voor Utrechtse ondernemers gelden. Hierbij merken we wel op dat we voor deze aanbesteding geen emissieloze voertuigen hebben aangeschaft, omdat er op dat moment geen geschikte voertuigen op de markt waren. We informeren u uiterlijk in het vierde kwartaal van 2023 over de wijze waarop we toewerken naar zero-emissie inzamelvoertuigen. In deze brief zullen wij u ook nader informeren over de gestelde voorwaarden bij de aanbesteding voor kraantrechtercombinaties, zoals toegezegd bij de beantwoording van MV3 - Wat is waar over dieselgeruchten 20 nieuwe kraantrechtercombinaties tijdens het mondelinge vragenuur van 2 juni 2022.

10. Wat zegt het college tegen Evofenedex, die de aanschaf van de nieuwe vrachtwagens een “klap in het gezicht” vindt, en TLN, die aangeeft dat de gemeente hierbij niet het goede voorbeeld geeft?

Zie de hierboven gegeven antwoorden, op het moment van de aanbesteding hadden wij helaas geen andere keuze. Bij iedere toekomstige aanbesteding van materieel zal opnieuw gekeken worden wat de mogelijkheden zijn ten aanzien van vervangingen in ons eigen wagenpark.

11. Heeft het college hierover al een gesprek gehad met Evofenedex, TLN en CMU, de partijen die het convenant hebben ondertekend? Zo ja, wat heeft het college tegen hen gezegd en met hen afgesproken? Zo nee, is het college bereid dit alsnog te doen?

We gaan in gesprek met Evofenedex, TLN en CMU om te benadrukken dat de gemeente zich houdt aan de eisen die de zero emission zone stadslogistiek aan ons stelt en we blijven werken aan een zo duurzaam mogelijk wagenpark.

12. Acht het college het nog haalbaar voor ondernemers in de logistieke sector om in 2025 emissieloos te rijden? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Ja, wij achten het haalbaar dat ondernemers in de logistieke sector vanaf 2025 emissieloos kunnen rijden, met de landelijk geldende overgangsbepalingen.

Marijn de Pagter, VVD
Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Rachel Heijne, GroenLinks