Schrif­te­lijke vragen Poli­tie­cijfers

Indiendatum: 11 jun. 2020
Antwoorddatum: 14 jul. 2020

Schriftelijke vragen 131/2020

Als handhaver van orde en veiligheid, speelt de politie een belangrijke rol in het tegengaan van discriminatie en racisme. Het is daarom niet alleen van belang om algemene cijfers te hebben over aantallen aangiftes rondom discriminatie, maar ook over de rol van de politie zelf. Met deze vragen willen we inzicht krijgen in politiecijfers en willen we objectieve informatie opvragen zodat die transparant en openbaar worden. Wij vragen het college om in de beantwoording van de onderstaande vragen voor zover dit mogelijk is cijfers te geven over 2020. Om de ontwikkelingen over de jaren heen te kunnen beoordelen ontvangen wij graag gegevens over de jaren 2016, 2017, 2018 en 2019.

1. Kan het college aangeven hoe vaak in Utrecht aangifte is gedaan van discriminatie door agenten onder diensttijd?
a. Hoeveel van deze aangiftes heeft het Openbaar Ministerie in Utrecht
beoordeeld?
b. Hoeveel agenten werden hiervoor voorgeleid als verdachte bij de rechter en
hoeveel werden veroordeeld?
c. Hoeveel agenten hebben vanwege discriminatie onder diensttijd een
onvoorwaardelijke straf opgelegd gekregen?

Voor de beantwoording van deze vragen hebben wij contact gelegd met de politie en het Openbaar Ministerie. Aan ons zijn de cijfers verstrekt voor de gehele Eenheid Midden-Nederland voor de periode 2016 tot en met 2019. De politie heeft ervoor gekozen om deze cijfers op eenheidsniveau teverstrekken omdat cijfers per gemeente mogelijk tot op persoonsniveau herleidbaar zijn. In de jaren 2016, 2017, 2018 en 2019 zijn in de Eenheid Midden-Nederland 10 aangiften gedaan van vermeende discriminatie door politiemedewerkers in de uitoefening van het politievak. Alle aangiften worden beoordeeld door het Openbaar Ministerie. Momenteel ligt nog één van deze zaken open ter beoordeling. Alle overige zaken (9 in totaal) zijn afgedaan: in geen van de zaken zijn de betreffende politieambtenaren als verdachte aangemerkt. Reden voor niet verdere vervolging ligt in het feit dat er in geen van de zaken gesproken kon worden over een strafbare discriminatoire belediging en/of in het feit dat er onvoldoende bewijs was om tot verdere vervolging over te gaan.

2. Kan het college cijfers geven over hoe vaak agenten zelf te maken krijgen met discriminatie?

Uit de cijfers van geweld tegen politieambtenaren blijkt dat er in 2018 en 2019 binnen de Eenheid Midden-Nederland vijf geregistreerde incidenten van discriminatie zijn geweest. Soms bevat een belediging tegen een politieambtenaar een discriminatoir karakter. Dit exacte aantal is onbekend.

3. Wat is het oordeel van het college over de hierboven gevraagde cijfers?

We strijden al jaren tegen discriminatie in Utrecht. De inspanningen van gemeente en partners leggen we vast in de Antidiscriminatie Agenda. De politie is een belangrijke partner in deze aanpak. Het voorkomen van discriminatie door en tegen agenten is een belangrijk thema binnen de politieorganisatie. Het is van cruciaal belang voor de legitimiteit van het optreden van politie, het maatschappelijk vertrouwen in de politie en een effectief politieoptreden. Bij de politie zijn de afgelopen jaren diverse maatregelen genomen om het politie vakmanschap te versterken, de klachtenprocedure te verbeteren en de bewustwording omtrent discriminatie en etnisch profileren te vergroten. Wij hebben vertrouwen in de inspanningen van politie en dit is én blijft dan ook een belangrijk onderwerp van gesprek tussen gemeente en politie (in bijvoorbeeld de driehoek). Wijhebben aan u toegezegd om de voortgang van de inspanningen tegen etnisch profileren door politie aan u toe te lichten. Deze bijeenkomst wordt gepland.

Een nieuw wetsvoorstel over politiegeweld (Geweldsaanwending opsporingsambtenaar) dat nu in de Eerste Kamer ligt, geeft de politie ruimere bevoegdheden om geweld toe te passen. Control Alt Delete uitte zich bezorgd over dit voorstel, en ook Amnesty Nederland en de Orde van Advocaten zouden er kritisch op zijn. Om beter te kunnen beoordelen hoe het gesteld is met door de politie toegepast geweld hebben we data nodig die nu niet publiek toegankelijk zijn en die juist op lokaal niveau verzameld worden.

4. Kan het college aangeven hoe vaak in Utrecht aangifte is gedaan van geweldsgebruik door agenten onder diensttijd?
a. Hoeveel van deze aangiftes heeft het Openbaar Ministerie in Utrecht
beoordeeld?
b. Hoeveel agenten werden hiervoor voorgeleid als verdachte bij de rechter en
hoeveel werden veroordeeld?
c. Hoeveel agenten hebben vanwege geweldsgebruik onder diensttijd een
onvoorwaardelijke straf opgelegd gekregen?

De politie geeft aan dat geweldgebruik altijd wordt geregistreerd. De mate van ernst bepaalt of het een geweldsmutatie of een geweldsregistratie wordt. Indien daartoe dus aanleiding bestaat, wordt op basis van de ambtsinstructie van toegepast geweld een geweldsregistratie opgemaakt. Dat is het geval indien het vuurwapen is gebruikt, indien ten gevolge van het toegepaste geweld meer dan licht letsel is ontstaan of indien dat naar het oordeel van de hulpofficier van justitie noodzakelijk is. In die gevallen vindt nader onderzoek plaats. Begin 2019 is in alle eenheden een Commissie Geweldsaanwending ingesteld, die het toegepaste geweld toetst en een advies uitbrengt aan de politiechef. In de jaren 2016, 2017, 2018 en 2019 zijn, zo blijkt uit gegevens van de politie, in de Eenheid Midden-Nederland in totaal 107 aangiften gedaan van (vermeende) mishandeling gepleegd door politiemedewerkers in de uitoefening van het politievak. De politie heeft ervoor gekozen om deze cijfers op eenheidsniveau te verstrekken omdat cijfers per gemeente mogelijk tot op persoonsniveau
herleidbaar zijn. In de meeste gevallen (103 aangiften) heeft het Openbaar Ministerie besloten niet te vervolgen. In 4 gevallen heeft het Openbaar Ministerie wel besloten tot strafrechtelijke vervolging, en in 3 gevallen heeft dit ook geleid tot een disciplinaire afhandeling.

5. Kan het college cijfers geven over hoe vaak aangifte wordt gedaan van geweld tegen agenten?

Politieagenten hebben regelmatig met agressie en geweld te maken dat tegen henzelf is gericht. Uit de cijfers van geweld tegen politieambtenaren blijkt dat er in 2018 en 2019 1910 geregistreerde incidenten in Eenheid Midden-Nederland waren. Het grootste gedeelte van de incidenten betreft een belediging.

6. Wat is het oordeel van het college over de hierboven gevraagde cijfers?

Het geweldsmonopolie is belegd bij de politie. Met deze bijzondere bevoegdheid moet de politie zorgvuldig omgaan en alleen inzetten als dit noodzakelijk is. Daarom investeert de politie in zorgvuldige selectie van politiemensen, goede opleidingen, permanente training en certificering en inzet op de-escalerende vaardigheden. Geweldgebruik moet altijd proportioneel en subsidiair zijn. Hierbij hoort ook een eenduidige en transparante verantwoording. Sinds januari 2019 registreert de politie in alle eenheden op dezelfde manier door de politie toegepast geweld. Daardoor is er nu beter zicht op het totaal aantal geweldsaanwendingen en hoe zich dat verdeelt over de geweldmiddelen. Dit draagt eraan bij dat meer dan vroeger lering getrokken kan worden uit alle incidenten waarbij geweld gebruikt is. En een heldere en complete verantwoording is daarnaast van groot belang voor het vertrouwen in de politie. Het college vindt dit een positieve ontwikkeling binnen de politie.

7. Komt het voor dat politie Utrecht aangiftes tegen politieagenten niet opneemt en burgers verwijst naar de klachtenprocedure? Welke instructies krijgen agenten hiervoor? En op welke wijze worden agenten gesanctioneerd als een aangifte niet wordt opgenomen?

Het is niet bekend hoe vaak de politie verwijst naar de klachtenprocedure als men een aangifte wil doen tegen een politieagent. De politie is verplicht om altijd aangifte op te nemen van -vermeend- gepleegde strafbare feiten. Alle aangiften van strafbare feiten door politiemedewerkers worden vanwege de zorgvuldigheid in beginsel opgenomen door medewerkers van afdeling VIK (Veiligheid, Integriteit en Klachten). Dit is de voorgeschreven procedure wanneer men aangifte wil doen tegen een politiemedewerker.

Maarten Koning, D66
Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Peter van Corler, GroenLinks
Rachel Streefland, ChristenUnie
Bulent Isik, PvdA
Ruurt Wiegant, SP
Mahmut Sungur, DENK