Schrif­te­lijke vragen Stand van Zaken Land­goe­deren

Indiendatum: 23 sep. 2019
Antwoorddatum: 15 okt. 2019

Schriftelijke vragen 193/2019

29 augustus jl. bracht de Partij voor de Dieren samen met Vrienden van Amelisweerd een bezoek aan Nieuw Amelisweerd, waaraan het college de bestemming Natuur heeft gegeven volgens de raadsbrief Stand van Zaken Landgoederen (verstuurd 16 juli 2019). Het viel ons op dat er wel erg veel ruimte is gecreëerd voor grind en asfalt, en net als de Vrienden van Amelisweerd maken we ons zorgen over de prioriteit voor biodiversiteit in dit gebied, en op de gehele landgoederen. We hebben het gevoel dat het college steeds meer toewerkt naar het inrichten van een park (‘verparking’) in plaats van een bos met ruimte voor ‘wilde’ natuur, dieren en zandpaadjes. Dit zegt Vrienden van Amelisweerd hierover: “In het kader van ‘achterstallig onderhoud’ om een ‘snelle achteruitgang te voorkomen’ (pag. 70 Toekomstvisie) is het Engelse Werk de afgelopen winter in hoog tempo aangepakt. Door de aanleg van nieuwe paden en de kap van een deel van de bomen is dit deelgebied opener geworden en zijn de paden verhard met grind. Het romantische landschap is hierdoor sterk afgenomen en de beleving van een oud, natuurlijk ogend dicht bos met een hoge natuurwaarde is vernietigd.” Op 7 maart 2019 stelden we eveneens mondelinge vragen over de eerste fase, waarvan de antwoorden ons ook zorgen baarden.

De Partij voor de Dieren heeft naar aanleiding van ons bezoek op 29 augustus dan ook de volgende vragen:

1. Wil het college een park of een bos op Amelisweerd?

Een dergelijk onderscheid wordt niet gemaakt. Op de landgoederen is zowel recreatie, natuur als cultuurhistorie belangrijk. Al deze waarden spelen op elke plek op de landgoederen een rol. In de Toekomstvisie is, zoals ook in de raadsbrief van 16 juli aangegeven, een indeling gemaakt waarbij op elk van de drie landgoederen een andere waarde meer nadruk krijgt: natuur op Nieuw Amelisweerd, cultuurhistorie op Oud Amelisweerd (waaronder het Engelse Werk), recreatie op Rhijnauwen. Ook in de gebieden waar de nadruk ligt op cultuurhistorie en recreatie komen hoge natuurwaarden voor. Onze ecoloog constateert dat met de indeling in de Toekomstvisie en de daaruit voortvloeiende maatregelen de natuurwaarden op de landgoederen vooruitgaan.

2. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat in het ‘natuurgedeelte’ van Amelisweerd recreatie eigenlijk óók voorop staat, gezien de verstening van de paden en het weghalen van groen? Zo nee, waarom niet?

In de natuurzone - Nieuw Amelisweerd - is de padenstructuur niet uitgebreid. De oprijlaan is versmald en ingeperkt zodat de berm hier minder schade oploopt. Enkele wandelpaden zijn verlegd om betere groeiomstandigheden voor de bomen te maken. Vanwege de natte ondergrond in dit deel van het landgoed is het overigens noodzakelijk dat de half-verharding regelmatig aangevuld wordt om de paden beloopbaar te houden en berijdbaar voor de aanwonenden. Zoals in de beantwoording van de eerste vraag aangegeven is de gehanteerde onderverdeling niet absoluut; bij Rhijnauwen ligt de nadruk bijvoorbeeld op recreatie maar is tevens sprake van natuurwaarden en cultuurhistorische waarden.

3. Waarom is er bovenaan de trap/op de heuvel zoveel grind neergelegd ten koste van vele stinzenplanten? Het lijkt nu net of er vrachtwagens over het pad zouden moeten rijden.

De beheerder van het landgoed heeft geconstateerd dat op het heuveltje, dat onderdeel uitmaakt van het Engelse Werk op Oud Amelisweerd, aan alle kanten slijtpaden door bezoekers zijn gemaakt. Dit gebruik leidde tot schade aan de beplanting op de hellingen en de top. Met het herstel hopen we het gebruik te beperken tot de aangelegde paden en de trap zodat de schade aan de beplanting door het oneigenlijk betreden tot het verleden behoort.

Er staat in de raadsbrief: “Heeft u een basis gelegd voor herstel en het toekomstbestendig maken van de landgoederen”. De Vrienden van Amelisweerd zeggen hierover: “De directe aanleiding hiervoor is het uitgevoerde ‘herstel’ van het Engelse Werk in Amelisweerd in de afgelopen winter, wat ons inziens niet tot herstel, maar tot kaalslag en verparking heeft geleid”.

4. Wat bedoelt het college met ‘herstel’? Er was toch niets kapot?

Het landgoed wordt druk bezocht. Onderhoud is noodzakelijk om alle bezoekers (veilig) te laten genieten van het landgoed. Ingrepen in het bomenbestand zijn gedaan vanwege de essentaksterfte. De bruggen op het Engelse Werk verkeerden in slechte staat en moesten vervangen worden. De paden zijn aangepakt vanuit de invalshoek cultuurhistorie om het oorspronkelijk ontwerp weer beter tot zijn recht te laten komen. Voor deze maatregelen zijn geen bomen gekapt. Veldbezoek van onze ecoloog wijst erop dat er zorgvuldig is gewerkt en dat bijvoorbeeld bijzondere natuurwaarden zoals de Grote Keverorchis geen schade hebben ondervonden.

De totale kosten van de uitvoering van de eerste fase van de Toekomstvisie bedroegen ca. 5,9 miljoen euro. Daarvan is 4,3 miljoen euro uitgegeven aan ‘de groenprojecten’.

5. Wat verstaat het college onder ‘de groenprojecten’? Hoeveel is er daadwerkelijk uitgegeven aan groen, dus bomen, struiken, planten en bloemen? Graag ontvangen we een uitsplitsing van de uitgaven die in het kader van ‘de groenprojecten’ zijn gedaan.

‘Groenprojecten’ is in de raadsbrief van 16 juli 2019 gehanteerd als een overkoepelende term. In de raadsbrief is daarom wel een indicatie van de kosten genoemd op een hoger aggregatieniveau. Onderdeel van de groenaanleg zijn o.a. herstel van bomenlanen, het herstel van de 3 tuinen: van Nieuw Amelisweerd, Oud Amelisweerd en de tuin van Rhijnauwen. Daarnaast zijn beplantingen aangevuld in bosgedeelten, zijn heesters aangeplant en zijn kleinere kunstwerken en bruggen gerealiseerd. Tevens zit een deel van deze kosten in de opdracht aan de beheerafdeling van Stadsbedrijven, zoals aankoop en aanplant van bomen. Een exacte splitsing van kosten is daarmee niet op detailniveau te geven.

In de raadsbrief staat “Voor de dekking voor deze overschrijding is 250.000 euro opgenomen in het Meerjaren Groenprogramma 2019”.

6. Als er 250.000 euro is opgenomen uit het MeerjarenGroenprogramma 2019 om de kosten te dekken, welke projecten uit het MeerjarenGroenprogramma zijn dan niet uitgevoerd, omdat hier het budget niet meer voor was?

Het budget voor het Meerjaren Groenprogramma is een jaarlijks vrijwel gelijk budget. Elk jaar stellen we een planning en prognose op en kijken daarbij een aantal jaar vooruit. De extra kosten voor Amelisweerd hebben we op tijd kunnen opnemen in het programma 2019. Het Meerjaren Groenprogramma gaat uit van een realisatie met een vooruitblik tot 2030. De inzet van de 250.000 euro is niet ten koste gegaan van een concreet ander project. Door de inzet van deze extra eigen bijdrage en eigen middelen is uiteindelijk ruim 3 miljoen aan cofinanciering mogelijk geworden. Daarin zat ook de extra financiering van de provincie (Erfgoedparels) ter hoogte van 0,7 miljoen. Dat gaf mede de doorslag om extra budget vrij te maken om de volledige cofinanciering te benutten voor het landgoed.

We willen ter afronding van fase 1 graag een terugblik van het college op hoe het gegaan is met de werkzaamheden en de bescherming van het groen. Daarom ontvangen we graag een foto- en/of illustratieoverzicht die de situatie vóór de werkzaamheden weergeeft en de situatie ná de werkzaamheden. De Vrienden van Amelisweerd hebben dit deels gedaan, maar we zien graag een duidelijk vóór en na van het college.

7. Wil het college ons dit toesturen? Zo nee, waarom niet?

Na afronding van projecten op het landgoed kijken we periodiek naar de resultaten. Dit zijn in eerste instantie de dagelijkse ‘oren en ogen’ van de beheerder, die vooral gericht zijn op de stinzenbeplanting en boom- en struiklaag. Daarnaast bezoekt een van onze ecologen met regelmaat het landgoed. Een fotorapportage maakt geen onderdeel uit van deze monitoring. Bij deze bezoeken lijken de aanpassingen op het landgoed weinig schade te hebben gedaan aan de natuurwaarden. Dit komt mede doordat voorafgaand aan de uitvoering onderzoeken hebben plaatsgevonden naar het voorkomen van (beschermde) natuurwaarden. Deze gegevens zijn in het bestek opgenomen waarop aannemers inschrijven. De gekozen aannemer dient hier terdege rekening mee te houden. Toezicht op een zorgvuldige uitvoering en het voorkomen van alle mogelijke vormen van schade wordt gedaan door opzichters van de gemeente Utrecht en de beheerder van de landgoederen. Na aanleg heeft beplanting altijd enige tijd nodig om zich te herstellen. Nu het plantseizoen weer is aangebroken zal er weer diverse aanplant op de landgoederen gedaan worden conform de ontwerpen die gemaakt zijn. Op het
Engelse Werk bijvoorbeeld wordt de struiklaag aangevuld met diverse soorten.

8. De eerste fase is nu afgerond en de Partij voor de Dieren wil graag weten wat de tweede fase inhoudt. Kan het college uitleggen wat er gaat gebeuren in de tweede fase? Zo nee, waarom niet?

Zoals aangegeven in de raadsbrief van 16 juli zal er een korte evaluatie van de Toekomstvisie en de uitvoering tot nu toe plaatsvinden onder de diverse interne en externe betrokkenen. De ambtelijke voorbereiding hiervoor is opgestart. In 2020 informeren wij de gemeenteraad in het 1e kwartaal over de resultaten.

De raadsbrief gaat nog uit van de verbreding van de A27. Inmiddels is dat plan van tafel geveegd door de Raad van State.

9. Wat betekent dit voor de overkapping die het college bestemd had voor de A27? Gaat dit nog door en zo ja wanneer? En ten koste van hoeveel groen wordt deze overkapping aangelegd?

Op 17 juli 2019 heeft de Raad van State het Tracébesluit A27/A12 vernietigd. De Groene verbinding is onderdeel van dit Tracébesluit. Over de verdere planvorming en uitwerking van de Groene Verbinding zijn in de ‘Bestuursovereenkomst Ring Utrecht’ afspraken gemaakt. In de overeenkomst is afgesproken dat het Rijk de Groene Verbinding financiert. U bent hierover geïnformeerd met de Raadbrief ‘Bestuursovereenkomst Ring Utrecht ‘d.d. 28 november 2018. Het is onbekend hoe het Rijk verder gaat met de Ring. De Groene verbinding is hieraan gekoppeld. De voorbereidingen zijn tot die tijd stilgelegd. Voor de uitgangspunten van de Groene verbinding verwijzen we u naar de nota ‘Groene verbinding - Verkenning en ontwerpprincipes’ die wij in 2016 hebben opgesteld. (zie ook vraag 10).

U schrijft dat de overkapping een kwalitatief hoogwaardige recreatieve en ecologische verbinding moet worden.

10. Wordt het een recreatieve of ecologische verbinding? Graag meer uitleg over de beoogde gebruikers van deze overkapping (dieren en/of mensen?)

In 2016 is de Ruimtelijke Verkenning en Ontwerpprincipes Groene Verbinding door ons opgesteld. In de Ruimtelijke verkenning worden als doelen van de verbinding aangegeven:
- de recreatieve druk op Amelisweerd beter te spreiden,
- de barrière werking van de A27 te verminderen,
- ecologische waardevolle gebieden te verbinden.
U bent hierover d.d. 1 maart 2016 geïnformeerd met een raadsbrief (nr. 15.512050).

11. In de huidige Toekomstvisie staat geen heldere visie over de toekomst van de landbouw. Er wordt gesproken van een landbouw “passend bij het karakter van de landgoederen en gebruik makend van de mogelijkheden tot ontwikkeling van ecologische waarden en potenties”, maar dit is niet uitgewerkt. Wat is de visie van het college op de toekomst van de landbouw op de landgoederen?

Met de pachters wordt overlegd over een beheervergoeding gebaseerd op een aantal beheerpakketten die zijn opgesteld in samenspraak met een op dit gebied deskundig adviesbureau. De aangeboden pakketten dragen positief bij aan kringlooplandbouw, hogere natuur- en landschapswaarden en een grotere biodiversiteit. De pachters zijn vrij hierin keuzes te maken waarbij veel elementen van de voorliggende pakketten aansluiten bij hun huidige werkzaamheden. In de evaluatie van de Toekomstvisie zal ook nadere aandacht aan de landbouw besteed worden.

Eva van Esch, Partij voor de Dieren