Schrif­te­lijke vragen Stop de leegstand

Indiendatum: 11 feb. 2022
Antwoorddatum: 15 mrt. 2022

Schriftelijke vragen 33/2022

Vandaag staat in het Parool en op nu.nl een artikel over verregaande maatregelen die Amsterdam treft om leegstand aan te pakken. Mede dankzij de Crisis en Herstelwet krijgen ze meer middelen om leegstand aan te pakken. Zo kunnen woningeigenaren straks onder andere beboet worden voor leegstand en kan de gemeente hen verplichten een woning te verhuren als deze te lang leeg staat.

Naar aanleiding van motie 229/2017 is de gemeente Utrecht ook aan de slag gegaan met een leegstandsverordening. We zijn over de voortgang hiervan voor het laatst geïnformeerd op 27 januari 2021*. In die brief staat dat het college aan de slag gaat met een leegstandsverordening voor woningen. Ook worden al meerdere maatregelen genoemd zoals het verplicht melden van leegstand door een eigenaar, een boete als een eigenaar dat verzuimt en het voordragen van een gebruiker als een pand meer dan 12 maanden leegstaat.

Die brief is nu ruim een jaar geleden naar de raad verstuurd, maar de leegstandsverordening is er nooit gekomen. De wooncrisis duurt onverminderd voort en de fracties van GroenLinks, Partij voor de Dieren, SP, D66, Student & Starter en Denk vinden het de hoogste tijd dat we de leegstand in Utrecht met drang en dwang aanpakken. Want ook hier staan woningen langdurig leeg. Denk maar, bijvoorbeeld, aan de panden aan de Burgemeester Reigerstraat.

Daarom hebben wij de volgende vragen:

1. Heeft het college kennis genomen van de aanpak die Amsterdam per 1 september 2022 wil gaan invoeren?

Ja, wij zijn bekend met de aanpak van de gemeente Amsterdam.

In de brief van 27 januari 2021 staat dat we in de eerste helft van dat jaar een voorstel kunnen verwachten voor een ‘kosteneffectieve en doelmatige leegstandsaanpak inclusief een leegstandsverordening voor woningen’.

2. Waarom is dat voorstel er nooit gekomen? Wat is er gebeurd met die plannen?

We zien de toegevoegde waarde van een leegstandsverordening en een leegstandsaanpak. Leegstand in de huidige tijd van woningnood is niet acceptabel. Echter, de woningnood kent vele aspecten. Om deze aan te pakken is afgelopen jaar een veelheid aan dossiers opgepakt: opzet opkoopbescherming, aanpassen Huisvestingsverordening, actieplan Middenhuur, Programma Thuis voor Iedereen, actieplan Betaalbare Koop, aanpak discriminatie in particuliere huursector, initiatiefvoorstel “Utrechtse Wooncoöperaties, aanpassingen omzetten en splitsen, prestatieafspraken met woningcorporaties, Taskforce ‘versneld toevoegen tijdelijke woonruimte’ etc.

Gezien de veelheid aan acties om de woningmarkt aan te pakken, hebben we keuzes moeten maken. Deze keuzes zijn mede gebaseerd op de dossiers waaraan middelen zijn toegekend in de begroting. Omdat in de begroting geen budget is voor de leegstandsaanpak (m.n. noodzakelijk voor toezicht en handhaving), is dit niet opgepakt. Op het moment dat er financiële middelen voor toezicht en handhaving zijn kunnen we hier mee aan de slag. Uiteraard volgen we de nieuwe ontwikkelingen met betrekking tot de leegstandsverordening op de voet. Er is contact met Amsterdam en de andere gemeenten van de G5 over het aanpakken van leegstand.

In Utrecht hebben we ook leegstaande kantoorruimte, zoals bijvoorbeeld afgelopen jaar bleek bij Gildenkwartier boven Hoog Catharijne.

3. Wat zijn de mogelijkheden om ook leegstaande kantoorruimte onderdeel te maken van een leegstandsverordening, met bijvoorbeeld een meldplicht voor leegstaande kantoren, of eventueel ook verdergaande maatregelen zoals gedwongen verhuur of boetes?

Deze vraag is vaker gesteld en beantwoord. Het is mogelijk om kantoorruimte op te nemen in de leegstandsverordening. Een leegstandsverordening voor kantoren draagt in Utrecht echter niet bij aan een betere bezettingsgraad en heeft daarom geen toegevoegde waarde. Utrecht heeft door intensieve monitoring voldoende zicht op leegstaande kantoorgebouwen. Een meldplicht lijkt voor Utrecht te leiden tot onnodige bureaucratie. Het aandeel leegstaande kantoren die actief worden aangeboden is namelijk zeer laag (5,5% in Q4 2021). Enige frictieleegstand is juist wenselijk vanwege groei en doorstroom van bedrijven. Net als bij woningen geldt in Utrecht ook een kantorenschaarste. De kantoren zijn de komende jaren hard nodig om onze werkgelegenheid mee te laten groeien met de bevolkingsgroei.

Bij langdurig leegstaande gebouwen die niet meer worden aangeboden is de gemeente in contact met de eigenaar. Soms gaat het om complexe situaties waarbij het meer tijd kost om tot een oplossing te komen. Een boete lost in die situaties niets op. Standvastigheid en stimulering tot omvorming naar een ander (economisch) segment is van belang. Het kan deze gebouwen en de omliggende wijk vaak een nieuwe impuls bieden.

In die brief staat ook dat bekeken wordt of het zinvol is om –net als de gemeente Amsterdam- deel te nemen aan een experiment van BZK waarbij aanvullende instrumenten ingezet kunnen worden.

4. Heeft het college hier gesprekken over gevoerd met BZK? Zo ja, waren die bereid om Utrecht toe te voegen aan dit experiment? Zo nee, waarom niet?

Zie ook onder vraag 2. Ja er zijn al wel voorbereidende gesprekken met BZK gevoerd. De komende tijd zal duidelijk worden of Utrecht kan worden toegevoegd worden aan dit experiment.

De aanpak van Amsterdam gaat verder dan de voorstellen uit de brief van 27 januari 2021. In de artikelen van het Parool en nu.nl staat dat de maatregelen die Amsterdam gaat invoeren mogelijk zijn op basis van de Crisis en Herstelwet.

5. Betekent dit dat het pakket aan maatregelen wat Amsterdam per 1 september 2022 wil invoeren wel of niet integraal overgenomen kan worden voor Utrecht?

Deelname aan de pilot is interessant voor de gemeente Utrecht, omdat de pilot op basis van de crisis- en herstelwet (Chw) meer mogelijkheden biedt dan een leegstandsaanpak op basis van de leegstandswet alleen. Voor de gemeente Amsterdam [1] wordt de termijn voor de leegstandsmelding uit artikel 3 van de Leegstandwet bijvoorbeeld verkort van zes naar drie maanden. Door het verkorten van deze termijn kan de gemeente eerder ingrijpen als er sprake is van leegstand. Ook mag het college in een leegstandbeschikking de maximale marktconforme prijs instellen, wat op basis van alleen de leegstandswet niet kan.

De boete voor leegstand in Amsterdam à € 8.700,- klinkt als klein bier voor de meeste ontwikkelaars.

6. Is het college het met partijen eens dat we die boete zo hoog mogelijk moeten maken, indien juridisch mogelijk? Zo ja, aan welk bedrag denkt het college? Zo nee, waarom niet?

De hoogte voor de bestuurlijke boete en de onderbouwing daarvan nemen we op in het voorstel voor de Utrechtse leegstandsaanpak. Volgens de Leegstandswet is het maximaal mogelijke bedrag gelijk aan het bedrag dat vermeld staat in artikel 23, vierde lid, van het Wetboek van Strafrecht, onder de derde categorie en bedraagt € 9.000,- (prijspeil 1 januari 2022).

7. Heeft de gemeente zicht op hoeveel woningen er nu leegstaan in de gemeente Utrecht en is duidelijk hoe lang deze woningen leegstaan? Zo ja, kan het college die informatie met ons delen? Zo nee, is het mogelijk dat te onderzoeken?

Volgens het CBS stonden er op 1 januari 2020 en 2021 in Utrecht resp. 2.4% en 2,7% van de woningvoorraad leeg. Langdurige leegstand – woningen die zowel op 1 januari 2020 als 2021 leegstonden – bedraagt 1%. Cijfers over hoe lang de woningen leegstaan zijn er niet. Hieronder staan de cijfers in tabelvorm weergegeven, aangevuld met de leegstandscijfers van Amsterdam (vanwege de opmaak van de site nemen wij deze tabel niet mee in deze antwoorden).

8. Is het college het met fracties eens dat we zo snel mogelijk werk moeten maken van een leegstandsverordening? Zo ja, op welke termijn?

Met het invoeren van de opkoopbescherming is het belangrijk dat ook extra aandacht wordt besteed aan leegstand van woningen. We willen voorkomen dat particuliere investeerders woningen die onder de opkoopbescherming vallen leeg laten staan, omdat deze woningen tijdelijke niet verhuurd mogen worden. Op het moment dat er financiële middelen voor toezicht en handhaving zijn, kunnen we aan de slag met de Utrechtse leegstandsaanpak.

Pepijn Zwanenberg, GroenLinks
Anne Sasbrink, Partij voor de Dieren
Tim Schipper, SP
Maarten Koning, D66
Jeffrey Koppelaar, Student & Starter
Ismail El Abassi, Denk

[1] Artikel 6t Besluit Uitvoering Chw, zoals geldt voor de gemeente Amsterdam.