Schrif­te­lijke vragen Zorgen over de toekomst van huis­art­senzorg op Kana­len­eiland

Indiendatum: 31 jan. 2024
Antwoorddatum: 5 mrt. 2024

Schriftelijke vragen 24/2024

In 2023 heeft de fractie van de PvdA op meerdere momenten aandacht gevraagd voor de huisartsenzorg in Kanaleneiland. We deden dit nadat bewoners en huisartsen hun zorgen hadden geuit over de huisartsenzorg op twee verschillende locaties in Kanaleneiland, de toekomst van deze praktijken en de mogelijke effecten daarvan op de beschikbare huisartsenzorg voor inwoners van Kanaleneiland, zowel qua capaciteit als kwaliteit. In de RIB over de Omgevingsvisie Kanaleneiland hebben de huisartsen tevens hun zorgen over huisvesting geuit.

Op Kanaleneiland spelen verschillende ontwikkelingen die een risico vormen voor de toekomst van voldoende en goede huisartsenzorg in de wijk. De gezondheidszorg in Kanaleneiland is gevestigd aan de Marco Pololaan (Zuid), waar vier huisartsen praktijk houden in het Gezondheidscentrum, en aan de Bernadottelaan, waar vier huisartsen samen met fysiotherapie, Caesartherapie, logopedie, apotheek verenigd zijn in één gezondheidscentrum.

Het afgelopen jaar zijn deze ontwikkelingen in verschillende commissies in de raad aan de orde geweest, zoals bij volksgezondheid vanwege huisartsenzorg en bij ruimtelijke ontwikkeling in verband met het bestemmingsplan Marco Pololaan dat daar voorlag. Er werd ook nog verwezen naar de commissie EDVW vanwege de wijkaanpak waar dit onder zou vallen.

In die debatten zijn toezeggingen gedaan en we weten dat er vanuit het college sindsdien actie is ondernomen. Vanwege de urgentie die we als fracties voelen en onze overtuiging dat integraliteit nodig is om de toekomst van voldoende en goede huisartsenzorg op Kanaleneiland zeker te stellen, hebben we daarop aanvullende vragen. Het artikel dat in AD verscheen geeft daar ook aanleiding toe: Slapeloze nachten om sluiting gezondheidscentrum Kanaleneiland: ‘Straks 9000 mensen zonder huisarts’ | Topverhalen Utrecht | AD.nl

Landelijke wet- en regelgeving

Volgens de wet zijn huisartsen ondernemers. De positie die de gemeente kan spelen om geschikte huisvesting te vinden is beperkt.

1. Welke mogelijkheden heeft de gemeente alsnog benut of kan de gemeente benutten om ondanks de beperkende landelijke wet- en regelgeving toch invloed aan te wenden om zowel voor de Marco Pololaan als het Gezondheidscentrum te zorgen dat zij praktijk kunnen blijven houden op Kanaleneiland?

Antwoord: vVolgens de wet worden huisartsen inderdaad gezien als ondernemers. Dit maakt de beperkte mogelijkheden van de gemeente in het faciliteren van huisvesting voor huisartsen een complex onderwerp. Wel past het in de Utrechtse traditie om te doen wat mogelijk is; we volgen hierbij de VNG-handreiking op dit terrein, waarin een aantal mogelijkheden zijn uitgewerkt zoals de samenwerking zoeken met zorgverzekeraar, de huisartsen Utrecht Stad (HUS) en Sterkzorg, normen aan ons beleid toevoegen (koers leefbare stad en voorzieningen) en het zorgen voor maatschappelijke voorzieningen in omgevingsplannen (eerder bestemmingsplannen).

Bij de situatie in Kanaleneiland zijn we als gemeente stevig betrokken en hebben we verschillende acties ondernomen. Er is bestuurlijk en ambtelijk veelvuldig contact met de HUS, de gezondheidscentra en betrokken ontwikkelaars over de situatie in Kanaleneiland. Dit heeft onder andere geleid tot de aanstelling van een externe procesbegeleider voor het gezondheidscentrum Kanaleneiland, waarvoor de gemeente een subsidie heeft aangevraagd en verkregen (GALA). Ook is er een verkenning gedaan naar alternatieve huisvestingsmogelijkheden binnen ons eigen vastgoed maar deze panden zijn verhuurd aan andere partijen met een maatschappelijke functie en van meerwaarde voor de buurt.

Daarnaast zijn wij in overleg met het gezondheidscentrum om mee te denken en ons netwerk en invloed aan te wenden waar mogelijk. De opgave is niet gemakkelijk; de ambitie voor het gezondheidscentrum is een compleet concept (geen verdeling van partners over verschillende panden). De ruimtevraag is groot (2500m2), wat in een verdichtende stad een flinke opgave betekent. Voor de ontwikkelingen aan de Marco Pololaan 111-117 en het winkelcentrum Kanaleneiland geldt dat de grond niet in eigendom is van de gemeente. Als dat zo was geweest dan hadden we een privaatrechtelijke optie, bijvoorbeeld door het meenemen van de functie in het programma van eisen.

Maar die mogelijkheid is hier dus niet aan de orde. In dit geval heeft de gemeente juridisch gezien slechts de mogelijkheid om bij het op- en vaststellen van de publiekrechtelijke kaders rekening te houden met de mogelijkheid dat er ruimte beschikbaar is zodat deze functie zich daar kan vestigen. Het is niet mogelijk (anders dan op vrijwillige basis hierover overeenstemming te bereiken) om een ontwikkelaar of eigenaar te verplichten een ruimte aan te bieden aan een bepaalde (private) partij. Voor het plan Marco Pololaan 111-117 is in december 2023 het bestemmingsplan vastgesteld met daarin ook een maatschappelijke functie. Het bestemmingsplan maakt daarmee de bouw van een nieuw gezondheidscentrum mogelijk. De ontwikkelaar heeft reeds principeovereenkomsten gesloten met 2 van de huisartsen uit het huidige gezondheidscentrum aan de Marco Pololaan voor huisvesting in het nieuw te bouwen gezondheidscentrum.

Wat het gezondheidscentrum Kanaleneiland (in het winkelcentrum Nova) betreft zijn wij geen partij in (afsluiten of opzeggen van) contracten tussen huurder en verhuurder. In de omgevingsvisie Kanaleneiland en Transwijk is echter aangegeven dat bij eventuele herontwikkeling van winkelcentrum het behouden van het zorgcentrum belangrijk is. Zoals opgenomen in het intentiedocument wordt het gezondheidscentrum dan ook integraal opgenomen in het onderzoek naar de nieuwbouwmogelijkheden.

2. Op beide locaties hebben de eigenaren van de grond en/of de panden plannen voor nieuwe ruimtelijke ontwikkeling. De gemeente moet daarvoor een vergunning afgeven. Welke mogelijkheden liggen er bij de eisen die gesteld kunnen worden richting eigenaar/projectontwikkelaar om hun plannen te realiseren?

Antwoord: zie antwoord op vraag 1.

3. We beseffen dat de fasering rondom beide locaties verschilt; de raad heeft met het bestemmingsplan Marco Pololaan al ingestemd terwijl de plannen rondom Gezondheidscentrum Kanaleneiland in een vroeger stadium bevinden. Kan de beantwoording voor de locaties afzonderlijk worden gedaan?

Antwoord: ja, dat is mogelijk, zie antwoord op vraag 1.

Omgevingsvisie Kanaleneiland

In de Omgevingsvisie Kanaleneiland die de raad in december 2022 heeft vastgesteld staat onder paragraaf 7.3 Maatschappelijke voorzieningen dat de gemeente de oorspronkelijke bestaande voorzieningenstroken met daarin de gezondheidscentra wil behouden. Citaat: ‘In de Marco Pololaan komt een vervangende zorgvoorziening met apotheek, huisartsen, fysiotherapie en andere zorgaanbieders.’ (p.88)

Ook staat dat bij herontwikkeling van het winkelcentrum Nova behoud van het zorgcentrum belangrijk is.

4. Hoe rijmt het college het behoud van de zorgvoorzieningen zoals opgenomen in de Omgevingsvisie met de zorgen van de huisartsen?

Antwoord: wij delen deze zorgen. ‘Een omgevingsvisie is een gezamenlijke ambitie over de richting waarin een gebied zich kan ontwikkelen.’ (zie ook pagina 9 van de omgevingsvisie). Binnen de huidige wet en regelgeving (zie antwoord 1) proberen wij deze ambitie voor de wijk te realiseren.

5. Hoe gaat het college zorgdragen voor de invulling van deze passage uit de omgevingsvisie Kanaleneiland/Transwijk om te voorkomen dat zich tegenstrijdige ontwikkelingen voor gaan doen?

Antwoord: zie antwoord op vraag 1. Ook bij eventuele toekomstige ontwikkelingen zetten wij binnen onze bevoegdheden in op voldoende m2 maatschappelijke voorzieningen om de ambities uit de Omgevingsvisie te realiseren.

Aantal huisartsen en praktijken

We merken als fracties dat er onduidelijkheid bestaat over de twee verschillende locaties met huisartsenpraktijken, het precieze aantal huisartsen dat daar nu gehuisvest is en voor welke praktijken en huisartsen zekerheid bestaat over nieuwe huisvesting. Huisartsen noemen zelf dat er nu acht huisartsen actief zijn, vier op de Marco Pololaan en vier bij het Gezondheidscentrum. In het debat over de Marco Pololaan in december 2023 werd door wethouder Eerenberg gesproken over in totaal zes huisartsen.

6. Kan het college het verschil in aantal aangeven die de huisartsen opgeven en door het college opgegeven? Wat is het huidig aantal actieve huisartsen?

Antwoord: op dit moment werken er vier huisartsen in het Gezondheidscentrum Marco Polo aan de Marco Pololaan. Twee van de huisartsen gaan binnenkort met pensioen en hebben aangegeven niet mee te gaan in de nieuwbouw aan de Marco Pololaan, omdat ze verwachten op het moment van realisatie niet meer actief te zijn als huisarts. In het Gezondheidscentrum Kanaleneiland werken nu vier huisartsen. In totaal dus acht, Van wie er twee met pensioen gaan.

7. Welke huisartsen gaan binnen nu en een aantal jaar met pensioen? En kan er al iets gezegd worden over de kansen dat de huisartsen die met pensioen gaan een opvolger vinden of is die al gevonden? We stellen ons voor dat de huidige onzekerheid het niet aantrekkelijk maakt voor een huisarts om een van de huidige praktijken over te willen nemen of huisartsen op te willen volgen, hoe kan het college daarop invloed uitoefenen?

Antwoord: Zie antwoord vraag 6. Twee huisartsen van gezondheidscentrum Marco Polo gaan binnenkort met pensioen. Zij voeren gesprekken over een mogelijke overname. Er zijn op dit moment nog geen opvolgers gevonden. De raad heeft met het bestemmingsplan voor Marco Pololaan ruimte geboden voor een nieuw en ruim gezondheidscentrum. De toekomstige situatie is daarmee voor huisartsen interessant. Bij het gezondheidscentrum Kanaleneiland gaat er geen huisarts op de korte termijn met pensioen. Wel is er recent een huisarts gestart die zich nu aan het inwerken is en nog ruimte heeft voor nieuwe patiënten.

8. Hoeveel patiënten hebben deze praktijken gezamenlijk en voor hoeveel patiënten hebben zij capaciteit? Hoe verhoudt deze huidige capaciteit zich tot het huidige aantal inwoners van Kanaleneiland en de prognose daarvan voor de nabije en iets verdere toekomst? (0-20 jaar)

Antwoord: Het gezondheidscentrum Marco Polo heeft ongeveer 10.000 patiënten en staat open voor mensen uit postcodegebied 3526. Het gezondheidscentrum Kanaleneiland heeft ongeveer 9.000 patiënten en staat open voor mensen uit het postcodegebied 3527. De grotere nieuwbouw ontwikkelingen in de buurt (Merwede en Groenewoud) krijgen eigen gezondheidscentra.

9. Wij hebben gehoord dat een patiëntenstop een reëel risico is wanneer het aantal actieve huisartsen(praktijken) afneemt. Dit kan al op korte termijn zo zijn als de huidige huisartsen die werken op de Marco Pololaan niet op tijd naar de (tijdelijke) nieuwe huisvesting kunnen. Hoe reëel is dit risico volgens het college en hoe kan dit voorkomen worden?

Op dit moment hebben verschillende huisartsen van de Marco Pololaan een patiëntenstop. De huisartsen blijven in het bestaande gebouw werken totdat de nieuwbouw aan de Marco Pololaan is opgeleverd. Als er geen opvolgers worden gevonden voor de twee huisartsen die met pensioen gaan is dit een reëel risico.

Actuele situatie Marco Pololaan na brandstichting rondom de jaarwisseling

We vroegen eerder aandacht voor de huidige staat van de huisvesting van de huisartsen aan de Marco Pololaan. Deze staat is volgens huisartsen slecht, zo zijn er regelmatig lekkages. De situatie is verder verslechterd sinds de jaarwisseling, toen brand gesticht is. (zie foto)

10. Hoe beoordeelt het college de huidige staat van de huisvesting? Kan objectief worden vastgesteld of het nog verantwoord is hier huisartsen te laten werken? De verantwoordelijkheid voor het pand lijkt volledig bij de eigenaar Cortese te liggen. Die heeft nog geen herstelwerkzaamheden verricht. Kan de gemeente een rol spelen bij het zo spoedig mogelijk herstellen van de werkzaamheden en/of op een andere manier aanjagen dat de huisartsen zo spoedig mogelijk weer in goede omstandigheden hun werk kunnen doen?

Antwoord: de huisvesting is in onze ogen nog verantwoord om in te werken, al gaan wij hier niet over. Wij hebben voortdurend contact met de ontwikkelaar en hebben Cortese wederom gevraagd om spoedig de werkzaamheden te verrichten. Inmiddels is het nieuwe kozijn geplaatst en zijn de andere werkzaamheden in behandeling of opgepakt. Vernieling en baldadigheid zijn lastig te voorkomen, we hebben gevraagd aan de afdeling handhaving om vaker langs te gaan bij deze plek.

Commerciële partijen in de huisartsenzorg

Afgelopen jaar vroegen we eerder naar een mogelijk huisartsentekort of risico daarop in Utrecht. Elders in het land leidt het tekort aan huisartsen en moeite met het vinden van geschikte huisvesting al tot problemen. Ook is al langer een trend gaande dat commerciële partijen huisartsenpraktijken starten of overnemen met als oogmerk winst te maken in plaats van goede zorg te leveren. Hier zijn in het land al legio voorbeelden van waarbij dit leidde tot slechte huisartsenzorg met bijvoorbeeld slechte bereikbaarheid. De Landelijke Huisartsenvereniging uitte daar vorig jaar ook grote zorgen over: Zorgen om commerciële ketens in de huisartsenzorg - LHV

In 2018 speelde dit al in Kanaleneiland toen Medimel hier een huisartsenpraktijk vestigde en op last van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd de deuren moest sluiten, eerst tijdelijk en uiteindelijk permanent, zie Zorgcentrum Medimel in Kanaleneiland mag weer open | Utrecht | AD.nl en Aanhouding ‘huisarts’ Utrechts gezondheidscentrum wegens fraude | medischcontact

We maken ons zorgen dat de onzekerheid over de toekomst van de Marco Pololaan en het Gezondheidscentrum Kanaleneiland het eerder onaantrekkelijker dan aantrekkelijker maken om je als huisarts op Kanaleneiland te willen vestigen, bijvoorbeeld wanneer een huisarts met pensioen gaat .Geschikte huisvesting is daarvoor immers een basale voorwaarde.

Daarbij lijkt het helaas een reëel risico, op basis van de landelijke ervaringen en in Kanaleneiland specifiek met Medimel, dat er commerciële partijen zijn die in het gat kunnen springen als het aantal huisartsen terugloopt en niet meer alle inwoners kan bedienen.

11. Deelt het college met de fracties dat dit een reëel risico is? Zo niet, waarom niet?

Antwoord: we herkennen de zorg van de LHV en zien het risico dat kan ontstaan.

12. Wat kan het college doen en wat doet het college om dit risico af te wenden en te voorkomen dat commerciële partijen met verkeerde intenties zich opnieuw vestigen in Kanaleneiland?

Antwoord: de huisartsenzorg valt onder de zorgverzekeringswet waarvoor de zorgverzekeraars contracten sluiten. Zij stellen de kwaliteitsvoorwaarden en elke huisarts die aan deze standaardeisen voldoet zal een contract krijgen. Het toezicht op de kwaliteit is de verantwoordelijkheid van de zorgverzekeraar en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Het College kan daarin niet interveniëren. Wel zetten wij met o.a. zorgverzekeraar Zilveren Kruis en de regionale eerstelijnsorganisaties SterkZ.org en RegioZorgNu in op wijksamenwerking op het gebied van gezondheid en sociaal domein om zo de kwaliteit van de zorg en ondersteuning over de domeinen heen te bevorderen.

Versnippering voorkomen

De fracties vinden de situatie rondom huisartsenzorg dermate urgent, dat we het nodig achten dat binnen het college en ambtelijk duidelijke trekkers zijn om alles te doen wat binnen de mogelijkheden ligt om voldoende en goede huisartsenzorg te blijven bieden aan alle inwoners van Kanaleneiland. Ook huisartsen geven aan dat een duidelijke trekker en duidelijke aanspreekpunten/ contactpersonen nodig zijn om goede regie te voeren en voor integraliteit te zorgen in de aanpak. In eerdere debatten werd voor beantwoording naar verschillende afdelingen en wethouders verwezen.

13. Kan het college toezeggen dat binnen het college één wethouder de regie voert op huisartsenzorg op Kanaleneiland, en dat vanuit Ruimtelijke Ontwikkeling en Volksgezondheid intensieve samenwerking wordt gezocht op dit thema? Idealiter zien wij dat hier een integraal team op wordt gevormd maar de fracties beseffen dat dit niet via SV gevraagd kan worden. Dit is echter wel een noodzaak die wij zien.

Antwoord: portefeuillehouder Volksgezondheid, Eelco Eerenberg, coördineert dit dossier. Zoals bij vraag 1 aangegeven heeft de gemeente diverse acties ondernomen rondom de huisartsenzorg in Kanaleneiland. Tegelijkertijd heeft de gemeente geen juridische mogelijkheden om echt regie te voeren op de huisvesting van huisartsen in de stad. Ambtelijke advisering vindt plaats in onderlinge afstemming tussen de afdelingen Volksgezondheid, Vastgoedorganisatie Utrecht, Ruimte en programma Bouwen aan Sociaal.

Kansen vanuit het Rijk?

Recent heeft het Rijk twee grote subsidiebedragen toegezegd voor de wijk Overvecht, zie Rijk geeft 21 miljoen euro aan Utrecht om wijk Overvecht te verbeteren en bewoners te helpen (duic.nl) Een deel van de doelen die daarmee nagestreefd worden zijn ook van toepassing op Kanaleneiland en de bewoners daarvan.

14. Zijn er bij het college subsidies in beeld bij het Rijk die aangevraagd zouden kunnen worden voor Kanaleneiland of zelfs in aanvraag zijn?

Antwoord: we hebben geluisterd naar de partners in het Gezondheidscentrum en om hen te ondersteunen hebben wij een aanvraag gedaan voor een subsidie voor een externe procesbegeleider bij het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Deze aanvraag is gehonoreerd. De procesbegeleider zal samen met de huisartsen van het gezondheidscentrum Kanaleneiland de mogelijkheden voor toekomstige huisvesting onderzoeken.

15. Is er voor deze situatie contact/ samenwerking met HUS (Huisartsen Utrecht Stad) , zorgverzekeraars, het ministerie van VWS of andere relevante partijen die hetzelfde doel hebben als het college in het aanbieden van voldoende, goede zorg aan inwoners van Kanaleneiland om samen te zoeken naar een duurzame oplossing?

Antwoord: ja, met alle genoemde partijen is contact en afstemming.

Ilse Raaijmakers, PvdA
Louise de Vries, Partij voor de Dieren
Maartje Vermeulen, GroenLinks
Gertjan te Hoonte en Margreet Ramaker, VVD
Gert Dijkstra, Een Utrecht
Joram van Velzen, Student & Starter
Bert van Steeg, CDA
Yvonne Hessel, Utrecht Solidair