Schrif­te­lijke vragen De paddentrek komt er weer aan, en andere amfi­bie­pe­ri­kelen

Indiendatum: 31 jan. 2024
Antwoorddatum: 3 apr. 2024

Schriftelijke vragen 22/2024

Binnenkort vangt de paddentrek door heel het land weer aan: vele padden en andere amfibieën komen dan uit hun winterslaap om op weg te gaan naar poelen. Zeker in de stad moeten ze dan drukke verkeerspunten oversteken en straatkolken zien te ontwijken, met helaas als gevolg dat honderdduizenden amfibieën omkomen. Bovendien berichtte onder meer de Telegraaf op 19 december 2023 (zie afbeelding hieronder) over het feit dat het aantal padden, kikkers en salamanders ook nog eens hard achteruitgaat door verdroging, versnippering, stikstof, het gebrek aan insecten en hogere temperaturen. Deskundigen hadden deze harde achteruitgang niet zien aankomen. En dat vindt de Partij voor de Dieren zeer zorgelijk. We hebben daarom de volgende vragen:

Paddentrek

We hebben in Utrecht meerdere stadsecologen die veel kennis hebben over amfibieën en mogelijk ook coördinatoren van paddenwerkgroepen die padden, kikkers en salamanders (kunnen) helpen oversteken en kennis hebben over waar ze oversteken en waar de wateren zijn waar deze dieren naar toe willen. Wij hebben dat overzicht niet, hoewel we wel af en toe signalen doorgeven van bewoners over platgereden padden, zoals op de Waterlinieweg.

1. In hoeverre heeft het college een goed overzicht van de plekken in Utrecht waar de paddentrek plaatsvindt, waar de dieren tegen obstakels zoals wegen en kolken aanlopen, op welke manier padden (op die plekken en in het algemeen) worden geholpen door de gemeente Utrecht en/of paddenwerkgroepen, en wie er allemaal actief zijn in de gemeente op dit gebied? Indien dit overzicht er niet is, of niet volledig is: is het college bereid om dit overzicht te maken en te delen met de raad, de paddenwerkgroepen en andere relevante dierenbeschermers? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: De plekken waar een paddentrek plaatsvindt zijn in beeld, we hebben regelmatig contact met de paddenwerkgroepen. In de lente van 2022 hebben ecologen al deze knelpunten bezocht en daaruit zijn verschillende maatregelen voortgekomen. Zoals roosters in straatkolken, trappetjes, een verlaagde stoepband of een nieuwe overwinteringsplek tussen het water en de weg (zodat ze de weg niet meer op hoeven en minder platgereden worden en in kolken terechtkomen). Daarnaast checkt het bedrijf dat de kolken leegt elke kolk op amfibieën voor het leegzuigen. Ze noteren hun bevindingen en aantallen. Op de plekken waar veel amfibieën in kolken worden gevonden, zoekt de gemeente samen met vrijwilligers naar oplossingen en voert deze ook uit. Soms is dit een pilot, zoals in Lunetten.

1A. Zo ja, is deze informatie ook ergens centraal vastgelegd en te raadplegen, zodat ‘paddenhelpers’ elkaar eenvoudig kunnen vinden en anderen zich hierbij aan kunnen sluiten? Zo nee, waarom niet, en is het college bereid om dit wel in te richten of te faciliteren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: In samenwerking met onze onderhoudsaannemer en paddenhelpers hebben we plekken waar padden en kikkers in kolken zijn gevonden in kaart gebracht. De bedoeling is dat we deze kaart in de toekomst gaan gebruiken om nieuwe bevindingen te registreren. De informatie wordt als intern werkdocument gebruikt bij de gemeente en beschikbaar voor de ambtenaren die hieraan werken (o.a. medewerkers beheer openbare ruimte - water, riolering en gemalen en de ecologen). Deze kaart kunnen we sturen naar mensen (paddenhelpers) die hierom vragen.

Daarnaast hebben we de afspraak met de paddenhelpers/vrijwilligers dat als zij amfibieën vinden in kolken waar nog geen uittreed voorziening is toegepast, dat ze deze melden aan onze onderhoudsaannemer. Ze kunnen ons altijd benaderen met hun bevindingen en ideeën en dan kijken we naar oplossingsmogelijkheden.

We kregen signalen dat het padden redden in Leidsche Rijn (Grietmansraklaan?) vorig jaar helaas niet goed gegaan is en dat het paddenscherm (dat padden langs wegen beschermt, waardoor ze beter geholpen kunnen worden) dat normaal gesproken op tijd geplaatst werd vorig jaar niet opgetuigd was.

2. Waar in Utrecht worden er paddenschermen aangebracht voor het redden van padden en kan het college ervoor (laten) zorgen dat dit ook daadwerkelijk gebeurt waar dat nodig is, in combinatie met mensen die ze vervolgens naar veiliger oorden leiden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Leidsche Rijn (Grietmansraklaan) is de enige plek waar jaarlijks een paddenscherm wordt geplaatst
door de gemeente. Een scherm is niet in elke situatie handig en er zijn niet bij elk 'knelpunt’ vrijwilligers om de padden over te zetten.

3. In Leiden gebruikt de Paddenpatrouille paddentreksjablonen (zie afbeelding hieronder) op plekken waar padden oversteken, zodat passanten direct zien dat ze moeten opletten. Is het college bereid dit ook te gaan doen in Utrecht, en/of het aanbrengen van tijdelijke verkeersborden met een waarschuwing? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Het college vindt paddentreksjablonen een sympathiek idee, maar legt haar prioriteiten elders. Zoals
het daadwerkelijk plekken geschikter maken voor padden zodat ze niet meer de weg over hoeven.

3A. Wordt er via de online kanalen van de gemeente gecommuniceerd naar inwoners en passanten dat de paddentrek op bepaalde plekken plaatsvindt? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: De stadsecologen hebben op hun Instagram-kanaal eerder opgeroepen om door te geven als mensen een kikker/pad/salamander in een kolk zien of een platgereden exemplaar en om dat door te geven op
waarneming.nl. Daarbij is genoemd dat de gemeente extra maatregelen (rooster op de put, trap in de put, stoeprand verlagen, tijdelijk schermen plaatsen) kan nemen op deze plekken. Hier kwamen een paar reacties op. Dit voorjaar herhalen de stadsecologen deze oproep.

4. Wordt er actief onderzoek gedaan in de gemeente Utrecht naar nieuwe plekken waar padden mogelijk gaan oversteken, bijvoorbeeld door de aanleg van wegen en gebouwen, waardoor padden hun route moeten verleggen (als zij dit al kunnen doen, omdat ze hun vaste routes willen volgen, met alle gevolgen van dien voor deze dieren)? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: We streven natuurinclusief te ontwerpen en te ontwikkelen na in de gemeente Utrecht. Dat betekent dat we niet van een wit vel uitgegaan bij nieuwe plannen en ontwerpen maar dat we ontwerpen vanuit het bestaande landschap. Zo kunnen we bijvoorbeeld zorgen voor zo min mogelijk straatkolken (ook goed voor klimaatadaptatie) of voor extra overwinteringsplekken vlak bij het water (zoals een houtwalletje). Bij nieuwe ontwikkelingen wordt vooraf ecologisch onderzoek gedaan want bij de plannen moet rekening gehouden worden met de aanwezige beschermde soorten. De gewone pad en de kleine watersalamander hebben vrijstelling van de wet natuurbescherming in Utrecht. Door het ecologisch onderzoek weten we wel of deze soorten aanwezig zijn in het plangebied en kan hier met de ontwerpen rekening mee gehouden worden.

5. Zijn er faunapassages aangelegd rekening houdend met de paddentrek en zo ja, waar liggen deze? Zo nee, waarom niet, en zijn die nog voorzien, en zo ja, waar?

Antwoord: Faunapassages maken we bij voorkeur toegankelijk voor meerdere soorten dieren. We hebben in het
verleden drie keer een faunapassage speciaal voor padden aangelegd. Namelijk bij de Burgemeester Middelweerdbaan, de Verlengde Parkweg en bij Castellum De Woerd.

6. Is het college bereid om zelf een of meerdere keren padden te redden tijdens de paddentrek en hier (media)aandacht voor te zoeken? Hierdoor zien inwoners van Utrecht dat en waar de paddentrek in Utrecht plaatsvindt, en dat deze diertjes onze hulp hard nodig hebben, waardoor het bewustzijn en de betrokkenheid groeit. Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Ja. De wethouder had ook afgesproken om mee te gaan om padden te redden, maar ze redde het helaas niet, omdat de commissie VOWE waarbij zij aanwezig was langer duurde dan verwacht. Inmiddels is de paddentrek alweer voorbij. Volgend jaar wil de wethouder zich opnieuw aanmelden voor meehelpen met de paddentrek voorjaar 2025.

Algemene vragen over amfibieën in Utrecht

Nog steeds vallen veel te veel (landelijk honderdduizenden tot mogelijk miljoenen) amfibieën in straatkolken en -putten. Hier hebben wij meerdere keren vragen over gesteld en we begrepen dat er nu een mooie proef loopt van de gemeente in samenwerking met dierenvrienden.

In oktober 2023 stelde we deze vraag achter de schermen: “Wij horen mooie verhalen van dierenvrienden die Utrecht beter proberen te maken voor amfibieën die in putten vallen. Wanneer kunnen we van het college een update hierover verwachten?” Het antwoord hierop was: “Met het vaststellen van het Programma Water en Riolering 2024-2028 heeft de raad besloten voortaan kolken standaard amfibievriendelijk te maken bij rioolvervanging en uitklimmatten te plaatsen bij knelpuntlocaties en dit financieel te dekken vanuit de rioolheffing. Het standaard amfibievriendelijk maken van kolken bij rioolvervanging wordt meegenomen in de actualisatie van het Handboek Openbare Ruimte. Daarnaast zijn we de knelpuntlocaties in beeld aan het brengen om het plaatsen van uitklimmatten te programmeren.”

7. Wanneer kunnen we een update verwachten op dit gebied, zowel wat betreft het Handboek Openbare Ruimte als het onderzoek naar de knelpuntlocaties?

Antwoord: Het Handboek Openbare Ruimte wordt op dit moment ge-update. De publicatie van het nieuwe handboek (HOR) wordt in het begin van het vierde kwartaal van dit jaar verwacht. Standaard amfibievriendelijke kolken bij rioolvervanging, herinrichting en nieuwe ontwikkelingen wordt het uitgangspunt in het nieuwe handboek. Zoals in de raadsbrief Amfibievriendelijke kolken beschreven kiezen we voor uitklimvoorzieningen en niet voor preventieve maatregelen, zoals fijnmazige roosters, omdat deze de regenwater-afvoerende werking van de kolk vermindert. Het streven is de best beschikbare oplossingen toe te passen zonder dat deze een negatief effect heeft op de regenwater-afvoerende werking van het riool. We hebben hierover goed contact met de paddenhelpers/vrijwilligers
en natuurbeschermingsorganisatie RAVON.

De knelpuntlocaties zijn in beeld (zie antwoord vraag 1).

Er worden door de gemeente nog steeds op nieuwe locaties (bijvoorbeeld aan het ‘nieuwe’ groen bij de Beyaertdreef naast een sloot, het Hooghiemstraplein en de Westelijke Stadsboulevard (beide groen en een wadi) kolken met grote gaten aangelegd, waar amfibieën en andere kleine dieren (eendjes e.d.) té makkelijk in kunnen vallen, maar er niet meer uit kunnen komen.

8. Afgezien van het feit dat het mooi is dat deze plekken vergroend zijn: hoe kan het dat er nog steeds dergelijke straatkolken met grote gaten worden aangelegd, terwijl al lang bewezen is dat dit een groot gevaar oplevert voor kleine dieren?

Antwoord: De afvoerkolken zijn zo ontworpen om voldoende regenwater-afvoer te garanderen. Bij de actualisatie
van het handboek In het nieuwe HOR passen we het talud (het maaiveld) rondom de afvoerkolken in wadi’s aan waardoor de grote gaten van de afvoerkolk niet direct toegankelijk zijn vanaf het groen. De inschatting is dat hiermee voorkomen wordt dat amfibieën in de afvoerkolken terecht komen.

9. Erkent het college dat dit dan een soort ‘dweilen met de kraan open’ situatie wordt, waar de gemeente Utrecht op de ene locatie in Utrecht uittreedvoorzieningen aanbrengt voor amfibieën en andere maatregelen neemt om kleine dieren te redden, terwijl op andere locaties nieuwe gevaarlijke situaties voor deze dieren worden gecreëerd? Zo nee, hoe zit het dan?

Antwoord: Nee. Standaard amfibievriendelijke kolken worden het uitgangspunt in het nieuwe handboek. Hiermee
voorkomen we op termijn dat er nieuwe gevaarlijke locaties bijkomen. We erkennen dat het enige tijd vraagt voordat dit buiten zichtbaar is.

Het aanbrengen van uittreedvoorzieningen voor amfibieën is eigenlijk een soort ‘lapmiddel’ om te voorkomen dat nog meer dieren sterven, maar je wilt eigenlijk veel meer aan de preventiekant zitten, dus ervoor zorgen dat ze überhaupt niet in zo’n kolk hoeven te vallen. Ook omdat áls je uittreedvoorzieningen aanbrengt in een straatkolk en het lukt de amfibie om eruit te komen (die kans is niet 100% helaas), hij of zij zal blijven proberen om bij het water te komen. Met als gevolg dat hij of zij mogelijk weer in een volgende kolk valt waar mogelijk geen uittreedvoorzieningen zijn. Daarom:

10. Is het college bereid om te kijken waar (overbodige) straatkolken verwijderd kunnen worden en er een toegang tot het water gecreëerd kan worden voor kleine dieren zoals amfibieën? Zie een foto hieronder van waar dit al gebeurd is. Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Als in bestaande situaties de kans zich voordoet overwegen we straatkolken te verwijderen om direct toegang tot het oppervlaktewater te creëren. Zoals bij de foto waar naar wordt verwezen een melding van een kapotte kolk aanleiding was voor de aanpassing. Bij (herinrichtings)projecten en nieuwe ontwikkelingen streven we naar een klimaatbestendig, circulair en natuurinclusief rioolontwerp. Dit betekent dat we streven naar regenwaterafvoer over maaiveld met infiltratie via het groen met alleen kolken waar nodig om water op straat bij hevige neerslag te voorkomen.

11. Aangezien amfibieën nog meer in nood verkeren dan gedacht: welke maatregelen is het college (naast het verwijderen van kolken, het amfibievriendelijker maken van kolken en het aanbrengen van uittreedvoorzieningen bij knelpuntlocaties) nog meer bereid te nemen om deze dieren beter te helpen op het gebied van verkeer, verdroging, versnippering van hun leefgebied, stikstof en het gebrek aan insecten?

Antwoord: Er staan nog verschillende faunapassages op de planning waar ook amfibieën gebruik van kunnen gaan maken. Daarnaast werken we in het algemeen aan het klimaatadaptief maken van de stad door bijvoorbeeld meer water vast te houden en meer bomen te planten. Hier profiteren amfibieën ook van. Daarnaast werken we aan het verbinden van leefgebieden, met meer gelaagd groen en overwinteringsplekken naast het water, en werken we aan de verbetering van de waterkwaliteit.

Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Saskia Oskam, Partij voor de Dieren