Schrif­te­lijke vragen Dode ratten door menselijk falen rond afval

Indiendatum: 11 nov. 2024
Antwoorddatum: 3 dec. 2024

Schriftelijke vragen 188/2024

Van diverse inwoners kreeg de Partij voor de Dieren melding van een toenemend aantal rattenvallen (met klemmen) in de openbare ruimte in Utrecht, bijvoorbeeld in Ondiep, Zuilen en de binnenstad. Dit zijn rattenvallen van Rentokil, met een sticker erop dat de gemeente hier opdracht toe gaf. Het toegenomen aantal vallen viel ons zelf ook op, en wat ook opvalt is dat de rattenvallen worden gezet op plekken waar rondslingerend afval - bijvoorbeeld opengescheurde vuilniszakken - ligt. Afval dat is achtergelaten door mensen. De Partij voor de Dieren vindt het onacceptabel dat je eerst ratten lokt met dat vuilnis en ze dan vervolgens doodmaakt. Dit terwijl een sociaal psycholoog in het AD zei: “Utrecht blijft in de strijd tegen afval achter bij andere grote steden.” Moeten ratten en andere dieren dit menselijk falen dan écht bekopen met hun leven?

De Partij voor de Dieren heeft de volgende vragen:

1. Herkent het college dit beeld?

Antwoord: wij herkennen dit beeld niet. Op 30 oktober 2019 heeft u de Aanpak Plaagdierbeheersing: Ratten ontvangen. Daarin wordt toegelicht dat wij werken volgens de IPM-methode, die zich richt op het voorkomen, monitoren en beheersen van rattenpopulaties op een duurzame manier. Wanneer er meldingen (bijvoorbeeld van bewoners of woningcorporaties) zijn van overlast door ratten wordt de omgeving zorgvuldig geïnspecteerd om in beeld te krijgen waar de ratten zich schuilhouden en wat hun voedselbronnen zijn. Vervolgens worden preventieve maatregelen genomen, zoals het afdichten van toegangen, het verwijderen van voedselbronnen en het verbeteren van de hygiëne.

Wanneer preventieve maatregelen onvoldoende werken om de populatie beheersbaar te houden, kan worden opgeschaald naar inzet van biologische en mechanische methoden, zoals het inzetten van vallen of natuurlijke vijanden. Chemische bestrijdingsmiddelen worden alleen als laatste redmiddel ingezet, en de situatie wordt voortdurend gemonitord en aangepast om herbesmetting te voorkomen. We herkennen wel de problematiek van achtergelaten afval. Om overlast door o.a. plaagdieren te voorkomen, zet de gemeente zich dan ook volop in om zwerfafval en bijplaatsingen bij ondergrondse containers te voorkomen.

2. Waarom worden in Utrecht meer rattenvallen geplaatst, wat is de verklaring van het college daarvoor?

Antwoord: in de inleiding wordt gesteld dat het bij de ontvangen bewonerssignalen gaat om rattenvallen (klemvallen). Dat hoeft niet altijd het geval te zijn. De groene dozen (die ook op de foto’s zichtbaar zijn) bevatten namelijk niet per se een klemval. Het gaat vaak om lokblokken die – als onderdeel van de IPM-methode - worden ingezet om de rattenpopulatie te monitoren. Een lokblok is gemaakt van voor ratten eetbaar materiaal (aas). Door te inspecteren in hoeverre het lokblok is aangevreten, kan beoordeeld worden of er sprake is van een overpopulatie ratten. Die monitoring is nodig om te beoordelen of er een opschaling nodig is, bijvoorbeeld naar het plaatsen van klemvallen. De lokblokken zijn niet te onderscheiden van de rattenvallen. Hierdoor kan de indruk zijn ontstaan dat er meer rattenvallen zijn geplaatst.

3. Om hoeveel extra vallen gaat het en in welke wijken?

Antwoord: we houden niet structureel bij hoeveel vallen of lokblokken er worden geplaatst en in welke wijken. Wel kunnen we aangeven dat er in Ondiep tijdelijk 50 lokblokken zijn geplaatst om uit te zoeken waar de ratten zich het meest begeven. Het gaat hierbij niet om vallen.

4. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat het afval op straat een door mensen veroorzaakt probleem is en dat ratten en andere dieren – die hier natuurlijk op af komen, omdat ze moeten eten en daarmee overigens óók ons afval opruimen - hier niet voor gestraft moeten worden door ze te doden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: we herkennen de problematiek van achtergelaten afval. Om overlast door o.a. ratten te voorkomen, zet de gemeente zich dan ook volop in om zwerfafval en bijplaatsingen bij ondergrondse containers te voorkomen. Als voeren of vervuiling de hoofdoorzaak is van de aanwezigheid van ratten, wordt dit aangepakt door hier meer en vaker schoon te maken of te informeren via een stadsbrede campagne dat voeren niet toegestaan is en slecht is voor de dieren.

5. In hoeverre rijmt het plaatsen van zoveel rattenvallen met de preventieve aanpak die het college zegt te hanteren met ‘Rat in de Stad, zo voorkom je dat’? Dit is in ieder geval niet hoe wíj een preventieve aanpak voor ons zien.

Antwoord: zoals aangeven bij het antwoord op vraag 2, bevat niet elke groene doos een klem. Juist door gebruik te maken van de lokblokken voorkomen of beperken we inzet van mechanische of biologische bestrijdingsmiddelen.

Er zijn bijvoorbeeld in Ondiep rattenvallen geplaatst naast bewust aangelegde biodiverse tuinen, dus bij mensen die het beste voorhebben met dieren en de natuur. Er zijn dan ook veel mensen boos dat de rattenvallen geplaatst zijn, en ook nog eens zonder dit aan te kondigen. Bovendien kregen wij van bewoners verontwaardigde berichten waarin zij aangaven nog nooit ratten te hebben gezien, laat staan last te hebben van deze dieren. Zij kondigden aan een klacht te gaan indienen bij de gemeente.

6. Heeft de gemeente inderdaad meldingen gekregen van bewoners die de vallen ongewenst vinden?

Antwoord: wij hebben geen meldingen binnengekregen van bewoners die de vallen ongewenst vinden. Een bewoner heeft gevraagd waarom er een val was geplaatst. Wij hebben aangegeven dat hierbij geen sprake was van een val maar van een lokblok. Vanuit de woningbouw ontvingen wij namelijk signalen van overlast, maar was het niet duidelijk waar de oorsprong van de overlast was. Met behulp van lokblokken konden wij monitoren waar de overlast vandaan kwam en kon er vervolgens op een effectieve manier gehandeld worden.

7. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat rattenvallen niet geplaatst moeten worden naast en in biodivers groen, omdat dat juist bedoeld is om dieren die in het wild leven te helpen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: biodivers groen kan een aantrekkelijke verblijfplaats worden voor ratten. Wanneer er meldingen zijn van overlast door ratten monitoren wij met lokblokken de rattenpopulatie, zodat we eventueel tijdig preventieve maatregelen kunnen treffen. Zoals eerder is aangegeven is deze monitoring nodig om te beoordelen of er opschaling nodig is, bijvoorbeeld naar het plaatsen van klemvallen.

8. Waarom is het plaatsen van de rattenvallen niet aangekondigd bij de bewoners in Ondiep en waarom is niet gevraagd wat mensen hiervan zouden vinden?

Antwoord: een actie met lokblokken of klemvallen is altijd naar aanleiding van een melding/meldingen en waarneming van een mogelijke overpopulatie van ratten of het dreigen hiervan. In de regel worden omwonenden niet ingelicht over deze acties in de openbare ruimte.

9. Is het college bereid veel terughoudender te worden met het plaatsen van rattenvallen an sich en sowieso geen rattenvallen te plaatsen zonder dit bij buurtbewoners aan te kondigen, en ook te vermelden wat bewoners kunnen doen wanneer zij hier geen behoefte aan hebben/het hier niet mee eens zijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: de kern van de gemeentelijke aanpak plaagdierbeheersing is preventie. Bestrijding willen we zo veel mogelijk vermijden. Het college is terughoudend met het plaatsen van klemvallen, er gaat altijd een onderzoek aan vooraf door een gespecialiseerd bedrijf.

10. Kunnen wij constateren dat ook in andere wijken geen communicatie vanuit de gemeente heeft plaatsgevonden over het plaatsen van (extra) rattenvallen. En zo ja/nee, wat is het beleid van het college op het gebied van (communicatie rond) rattenvallen in de Utrechtse wijken?

Antwoord: wij communiceren via onze website over hoe we overlast van ratten proberen te voorkomen en wat inwoners zelf kunnen doen. We staan altijd open om vragen te beantwoorden. Als inwoners een vraag willen stellen of een wens of idee willen doorgeven dan is dit ook mogelijk via deze pagina op onze website.

11. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat het geld dat nu aan Rentokil wordt betaald beter besteed kan worden aan een betere aanpak van het afvalprobleem? Zo nee, waarom niet? En zo ja, wanneer wordt dit geld dan daadwerkelijk uitgegeven aan het aanpakken van het afvalprobleem?

Antwoord: het aanpakken van de problematiek met bijplaatsingen staat hoog op onze agenda. De benodigde middelen voor de beheersing van de rattenpopulatie zijn daarnaast beperkt.

12. Hoeveel geld gaat er per jaar naar Rentokil en andere destructiebedrijven om ratten, muizen en andere dieren in Utrecht te doden? Graag uitgesplitst naar bedrijf, diersoort en bedragen.

Antwoord: De gemeente Utrecht beheerst in de openbare ruimte wespen en ratten. De wet bepaalt dat de gemeente verantwoordelijk is voor de volksgezondheid bij het optreden van dierplagen en dus in gevallen dat die optreden nader onderzoek moet uitvoeren en in ernstige gevallen zelf handelend moet optreden. In de afgelopen jaren zijn onderstaande bedragen uitgegeven aan Rentokil. We constateren dat we hierbij minder geld uitgeven aan (relatief dure) bestrijding en meer aan preventieve maatregelen. De nadruk ligt dus meer op het voorkómen van plaagdieren.

Jaar en euro (ongeveer 10% wespen/90% ratten)

2019: 266.886 euro
2020: 285.679 euro
2021: 104.005 euro
2022: 52.835 euro
2023: 74.276 euro
2024 (t/m juni): 32.134 euro

13. Welke stappen gaat het college nu extra nemen om bijplaatsingen te voorkomen en het opruimen van afval te verbeteren? En wanneer?

Antwoord: Op 24 juni 2024 informeerden wij u over de stand van zaken en de maatregelen rond bijplaatsingen. Tijdens de begrotingsbehandeling is u toegezegd om deze jaarlijkse terugkoppeling in 2025 eerder dan normaal te zullen geven, namelijk bij de Voorjaarsnota. Er is onlangs een campagne afgerond betreffende het voederverbod om zo de mensen te informeren dat voeren niet goed is, de vogels ziek maakt en andere minder gewenste diersoorten aantrekt.

14. Is het college bereid om de (extra) rattenvallen zo spoedig mogelijk weer te verwijderen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wanneer?

Antwoord: zoals aangegeven bij de antwoorden op vragen 2,5 en 7 staan de bakken er om te monitoren en om te voorkomen dat er een te grote rattenpopulatie ontstaat.

15. Wanneer is het college van plan om eindelijk de rattenvallen uit het Julianapark en andere parken te verwijderen, zeker nu er een voederverbod geldt in dit en andere parken en er dus minder brood en andere etensresten liggen (of in ieder geval behoren te liggen)?

Antwoord: In het Julianapark is sprake geweest van een plaag, deze werd veroorzaakt door het voeren van de kippen die daar veelvuldig rondliepen. Na het weghalen van de kippen, het schoffelen en snoeien van het groen en het plaatsen van vallen is de overlast afgenomen. We houden dit gebied goed in de gaten en plaatsen daar waar nodig lokblokken of vallen. Ook hier geldt dat we vooral monitoren en pas als het nodig is overgaan tot bestrijden. Zodra we er zeker van zijn dat de aantallen in het park en de omgeving op een natuurlijk niveau liggen, kunnen we minder klemmen en/of lokblokken plaatsen.

Louise de Vries, Partij voor de Dieren
Saskia Oskam, Partij voor de Dieren