Schrif­te­lijke Vragen Een rondje vragen over vliegen

Indiendatum: 7 sep. 2020
Antwoorddatum: 16 okt. 2020

Schriftelijke vragen 207/2020

Terwijl de aarde verder opwarmt en meteorologen deze zomer de heetste week en een van de langste hittegolven ooit vaststelden, was er ook van alles te doen over vliegen. En ja, vliegen is een uiterst vervuilende industrie, dus tussen bovenstaande zinsdelen zit zeker een verband. De Partij voor de Dieren stelt bij dezen een reeks vragen naar aanleiding van diverse nieuwsberichten over vliegen.

Toenemend vliegverkeer
In een artikel van 2 juli 2020 constateerde het AD/UN dat er na het aflopen van de ‘intelligente lockdown’ in Nederland meer gevlogen wordt en dat het vliegverkeer ook boven Utrecht weer toeneemt. En daarmee nam en neemt ook het aantal klachten over het vliegverkeer boven stad en regio toe.

1. Volgens het AD neemt binnen de gemeente Utrecht de overlast toe in Zuilen, en dat is ook onze ervaring. We weten dat eerder ook al overlast ervaren werd in Vleuten en De Meern. Welk beeld heeft het college momenteel van de ervaren overlast van vliegverkeer in Utrecht?

Doordat er aan het begin van de coronacrisis nauwelijks werd gevlogen was het aantal klachten zeer beperkt. Nu er een toename van het aantal vliegbewegingen te zien is, neemt het aantal meldingen ook toe. Het aantal meldingen is nog relatief laag omdat het aantal vliegbewegingen nog niet op het oude niveau is; het is nu circa de helft ten opzichte van vorig jaar.

2. Een eerdere toename van vliegbewegingen, en daarmee klachten, werd veroorzaakt door een nieuw ingevoerde landingsprocedure, terwijl daarvóór om de agglomeratie Utrecht heen werd gevlogen. Hoe verklaart het college nu de toename van het aantal vliegtuigen boven Utrecht? En in hoeverre maakt het college zich zorgen over de permanente vliegroutes boven Utrecht?

Er zijn vastgestelde vluchtpaden maar een piloot kan daar vanaf een bepaalde hoogte, én in overleg met de luchtverkeersleiding, van afwijken. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij drukte of vanwege de weersomstandigheden. Op radarbeelden is te zien dat veruit het gros van de vertrekkende vliegtuigen met een grote boog om Utrecht heen gaat (meestal over de bebouwde kom van Hilversum). Enkele keren per dag wijkt een vliegtuig af van de voorkeursroute en komt over Utrecht heen. Een permanente vliegroute over de stad vinden wij geen aanvaardbare situatie en dit is via verschillende gremia al meerdere keren ingebracht bij het Ministerie; o.a. in het kader van de herziening van het luchtruim. Deze nieuwe regels met betrekking tot vliegroutes zijn nu in de ontwerpfase (verwachte besluitvorming medio 2023).

3. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat ook de recente toename van vliegbewegingen boven Utrecht een ongewenste, ongezonde en milieuvervuilende ontwikkeling is? Zo nee, waarom niet?

Er is momenteel nog geen toename van het aantal vluchten boven de stad ten opzichte van voorgaande jaren. Uiteraard is er wel sprake van een toename ten opzichte van het begin van de coronacrisis. Wij zijn het eens met de Partij voor de Dieren dat vliegen boven woongebieden kan leiden tot overlast (hinder en slaapverstoring). We hebben in onze brief aan de Minister dan ook gevraagd daar rekening mee te houden.

4. Is het college bereid om per brief richting het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bezwaar te maken tegen het toenemende aantal vliegbewegingen en tegen de oorzaak van het vliegverkeer boven Utrecht? Zo nee, waarom niet?

Wij nemen de overlast van vliegverkeer boven onze stad zeer serieus. Om die reden hebben wij ons aangesloten bij het provinciale kerngroepoverleg Luchtvaart. Via dit gremium wordt de boodschap richting de Minister verwoord. De gedeputeerde heeft periodiek overleg met de Minister. De gemeente neemt voorts deel aan landelijke ontwerpdagen met betrekking tot de luchtruimherziening. Op deze wijze proberen wij onze invloed uit te oefenen.

5. Als Lelystad Airport onverhoopt toch nog open gaat, neemt het aantal vliegbewegingen boven Utrecht, en daarmee de klachten hierover, verder toe. Is het college bereid zich bij de minister van I&W omwille van gezondheid, milieu, natuur en klimaat uit te spreken tegen de opening van vliegveld Lelystad? Zo nee, waarom niet?

Uit de plannen voor Lelystad blijkt dat vliegtuigen van en naar Lelystad niet over Utrecht heen zullen vliegen.

Nieuwe Luchtvaartnota
In 2019 stuurde de gemeente Utrecht, samen met Stichtse Vecht, een brief (met als kenmerk 5008982/20190115-RB) aan de minister van I&W, met ook de volgende zin: “Wij zijn van mening dat een wijziging van het luchtvaartbeleid – mogelijk groei - niet ten koste mag gaan van de volksgezondheid van de inwoners van Nederland, de natuur, het milieu en het klimaat.” In de brief werd verzocht om bij de komende herinrichting van het Nederlandse luchtruim ook rekening te houden “met de gezondheid (hinder en slaapverstoring) van de bewoners van Nederland buiten de contour en met name boven onze agglomeratie, waar ca. 600.000 mensen wonen”. Inmiddels is die nieuwe Luchtvaartnota verschenen en blijkt dat het aantal vliegbewegingen van dit kabinet mag groeien. Uit de media vernemen we dat diverse overheden, zoals de Provincie Utrecht en de gemeente De Ronde Venen een zienswijze hebben ingediend. De Ronde Venen bijvoorbeeld tekent bezwaar aan tegen de groei van het vliegverkeer omwille van onder meer de rust, natuur en leefbaarheid in de gemeente.

6. Heeft de minister eigenlijk ooit geantwoord op genoemde brief van Utrecht en Stichtse Vecht en is bekend in hoeverre de minister is ingegaan op de geuite bezwaren en verzoek? Zo nee, is de gemeente hier nog achteraan gegaan?

Ja, de Minister heeft op 10 april 2019 een antwoord gestuurd (zie bijlage 1). Daarin wordt met betrekking tot de herziening van het luchtruim aangegeven “dat in de ontwerpprincipes uitgangspunten worden meegegeven die betrekking hebben op de door u genoemde belangen”.

7. Is de nieuwe Luchtvaartnota gedeeld met Utrecht, of is het college hier actief achteraan gegaan? Heeft het college een zienswijze ingediend? Zo ja, wat is (de strekking van) die zienswijze?

De Luchtvaartnota heeft open gestaan voor consultatie. De gemeente Utrecht heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid om te reageren. In bijlage 2 is de gemeentelijke reactie opgenomen, samen met de zienswijzen die de provincie Utrecht en de Bestuurlijke Regie Schiphol hebben ingediend.

8. Als er nog geen zienswijze is ingediend, is het college bereid dat alsnog te doen? Zo nee, waarom niet? En is het college dan ook bereid om bezwaar aan tekenen tegen het vliegen boven de regio Utrecht, maar ook tegen de groei van het vliegverkeer in Nederland omwille van de leefbaarheid, de gezondheid, het milieu, de natuur en het klimaat? Zo nee, waarom niet?

Zie het antwoord bij vraag 7.

9. Heeft het college al (nauw) contact met De Ronde Venen aangaande luchtverkeer en is het college bereid om vanaf nu met De Ronde Venen, en liefst ook weer Stichtse Vecht, te opereren tegen de groei van het vliegverkeer in de regio? Zo nee, waarom niet? En ziet het college hierin andere samenwerkingspartners in de regio? Zo ja, welke gemeenten en mogelijk provincies zijn dit?

In het kerngroepoverleg hebben naast de provincie Utrecht ook de gemeenten De Ronde Venen, Stichtse Vecht en Amersfoort zitting. Met deze partijen zijn de ingediende zienswijzen afgestemd.

De Vliegwijzer naar aanleiding van corona
Zestig grote werkgevers willen ook na de coronacrisis minder blijven vliegen, en samen met Natuur en Milieu is eind augustus 2020 De Vliegwijzer gepubliceerd. Hierin wordt beleid aangekondigd om het aantal eigen vluchten te doen afnemen. Utrecht werkt hier ook al aan, want sinds juni 2018 worden door een motie van de Partij voor de Dieren internationale dienstreizen van het college van B&W en raads- en commissieleden tot 750 kilometer per trein afgelegd. Maar De Vliegwijzer biedt nog meer interessante aanbevelingen, zoals het doen van meer videoconferenties en het boeken van directe vluchten.

10. Heeft het college kennis genomen van De Vliegwijzer en is het net als wij enthousiast over het idee om zakelijke vliegreizen door alle medewerkers en meereizende relaties van de gemeente Utrecht te doen afnemen? Welke concrete ambitie stelt het college voor Utrecht aangaande het afbouwen van vliegreizen?

Ja, we hebben kennisgenomen van de Vliegwijzer. Wij hanteren de volgende uitgangspunten om het aantal vliegreizen te verminderen:
- Indien mogelijk online vergaderen/ontmoeten
- Bij afstanden tot 750 km gebruiken we zoveel mogelijk de trein (motie 2018/ 79)
Met deze uitgangspunten en de leerervaringen opgedaan met online ontmoetingen sinds de coronamaatregelen, verwachten we het aantal vliegreizen de komende jaren te verminderen. Het bezoeken van fysieke bijeenkomsten blijft een meerwaarde voor Utrecht hebben. Bijvoorbeeld om Europese regelgeving te beïnvloeden (bijeenkomsten die grotendeels in Brussel plaatsvinden en per trein bereikbaar zijn), samen te werken in Europese projecten (die wij regelmatig op het Brussel G4 kantoor plaats laten vinden), kennisuitwisseling en om Utrecht internationaal te profileren als sterke vestigingsplaats en de stad van Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen. Het zal daarbij nodig zijn om het vliegtuig incidenteel te blijven gebruiken. Bijvoorbeeld omdat de afstand meer dan 750 km is.

11. Is het college bereid om de aanbevelingen van De Vliegwijzer over te nemen? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet? Als er meer tijd nodig is om deze keuzes te maken: kan het college de raad per brief informeren over de keuzes die genomen gaan worden aangaande vliegbewegingen van de gemeente Utrecht en relaties? Zo ja, wanneer?

In de vliegwijzer worden maatregelen in een drietal categorieën maatregelen genoemd:
- Minder vliegen
- Groener vliegen
- Slimmer vliegen
Een aantal van de maatregelen uit de Vliegwijzer passen goed bij de praktijk in de gemeente en sommige maatregelen niet. Zo compenseren we al geruime tijd de gemaakte vliegreizen die zijn gemaakt via Trees for All waarmee internationale bosprojecten worden ontwikkeld (groener vliegen). En zoals in motie 2018/79 is aangegeven wordt in beginsel niet in de businessclass gereisd (slimmer vliegen). We voeren dus een aantal maatregelen van De Vliegwijzer al langere tijd uit. Dit vinden we belangrijk omdat we al jaren het voortouw nemen in de grootstedelijke Europese lobby voor een gezonder lucht- en geluidbeleid, met name gericht op wetgeving inzake emissiebronnen en de WHOwaarden.

12. Is het college bereid om De Vliegwijzer ook onder de aandacht te brengen van relevante bedrijven in de gemeente en eventueel ook de regio die (nog) niet behoren tot de grote zestig die al meedoen met De Vliegwijzer? Zo nee, waarom niet?

Ja dat zijn we. We zullen via de gemeentelijke communicatiemiddelen De Vliegwijzer een keer onder de aandacht brengen. Via een bestaand netwerk van bedrijven waarmee de gemeente samenwerkt zullen we dit ook doen.

Een extra aandachtspunt is wat ons betreft de Vuelta: tussen Utrecht en Madrid is al veelvuldig gevolgen (soms zelfs met een delegatie van 35 mensen!). Nu de start van de Vuelta in Utrecht vanwege corona is uitgesteld, is de kans groot dat er wederom flink gevlogen gaat worden om dit prestige-evenement toch naar Utrecht te halen.

13. Hoeveel vluchten zijn er inmiddels geboekt voor vertegenwoordigers van de gemeente Utrecht en meereizende relaties inzake de Vuelta?

Van augustus 2017 tot op heden is door vertegenwoordigers van gemeente Utrecht en haar Vueltapartners op 6 momenten naar Spanje gereisd. Voor gemeente Utrecht ging het om in totaal 17 vluchten. Vertegenwoordigers van gemeente Utrecht waren daarbij steeds onderdeel van een delegatie namens de publieke partners (provincie Utrecht en Noord-Brabant, gemeente Breda, ’s-Hertogenbosch en Utrecht) van La Vuelta Holanda. Ook zijn er vluchten geboekt voor vertegenwoordigers van de projectorganisatie en tijdens één gelegenheid is er een vertegenwoordiging van de private partners (als onderdeel van de tegenprestatie voor de geleverde bijdrage aan het project) meegereisd. Het totaalaantal retourvluchten van de overige publieke partners, projectorganisatie en private partners is 78. Deze vluchten zijn CO2 gecompenseerd.

14. Kan het college toezeggen om het principe van videoconferencing tot het absolute maximum toe te passen, ook nadat Spanje geen code oranje meer heeft inzake corona? Zo nee, waarom niet?

Vanwege het huidige corona virus, maar ook vanuit de duurzaamheidsdoelstelling van La Vuelta Holanda wordt videoconferencing waar mogelijk toegepast. Het valt echter niet uit te sluiten dat, vanuit het oogpunt van relatiebeheer en in het kader van officiële momenten en ceremoniële handelingen dat we in de toekomst weer bezoeken aan de Vuelta directie brengen.

Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren