Schriftelijke Vragen Festivalisering, locatieprofielen & duurzaamheid
Indiendatum: 28 jan. 2019
Schriftelijke vragen 21/2019
Het college geeft ruim baan aan evenementen in Utrecht. Het huidige coalitieakkoord benoemt vaak, en op prominente plekken, het belang van evenementen voor de bruisende stad die Utrecht zou willen zijn. Ook het vorige college hechtte veel waarde aan evenementen in de stad. De festivalisering van Utrecht is een feit. Als Partij voor de Dieren houden we best van feestjes en partijen, maar wijzen we ook op de nadelige gevolgen van evenementen voor dieren, natuur, milieu, klimaat en mensen. Het college dient volgens de Partij voor de Dieren niet alleen oog te hebben voor lol, maar ook voor de toenemende impact op de leefbaarheid in Utrecht.
De afgelopen jaren hebben we, ondanks mooie woorden van het college, weinig actie geconstateerd bij het spreiden en verduurzamen van evenementen. En ook in het opstellen van de locatieprofielen zit geen tempo. De collegebijeenkomst van 17 januari 2019 vonden we dan ook uitermate teleurstellend: het duurt nog wel even totdat de locatieprofielen in werking treden; hoe ze inhoudelijk vorm krijgen bleef onduidelijk, waarbij we wel het idee kregen dat ze steeds meer onbeheersbare vehikels dreigen te worden. Tot slot kregen we een ‘glossy’ presentatie over hoe evenementen verduurzaamd kunnen worden in plaats van hoe de Utrechtse evenementen daadwerkelijk verduurzaamd gaan worden.
Na de collegebijeenkomst over de locatieprofielen bleef de Partij voor de Dieren achter met veel onbeantwoorde vragen met betrekking tot de festivalisering van Utrecht. Daarom onderstaande schriftelijke vragen over de collegebijeenkomst, duurzaamheid, duurzame bedrijfsvoering, spreiding & klachten en ecologie.
COLLEGEBIJEENKOMST LOKATIEPROFIELEN EVENEMENTEN
1. Wat was eigenlijk het doel van de afgelopen collegebijeenkomst?
2. Kan het college begrijpen dat wij als fractie teleurgesteld waren, omdat de bijeenkomst onvoldoende nieuws bracht en bleef steken in algemeenheden?
3. Bij de collegebijeenkomst was veel aandacht voor proces en participatie. Zo worden 10.000 Utrechters uitgenodigd hun mening te delen over evenementen en locatieprofielen. Hoeveel geld trekt het college uit voor dit participatieproces?
4. Bij de collegebijeenkomst waren prominente rollen voor Stad & Co, die het proces begeleidt, en Green Events, die adviseert over duurzaamheid. Hoeveel geld trekt het college uit voor de diensten van deze organisaties?
5. Tijdens de collegebijeenkomst zei de wethouder dat er onvoldoende budget is om alle wensen van de raad met betrekking tot locatieprofielen te realiseren. Kan het college begrijpen dat het raar is dat er dan wel veel geld wordt uitgetrokken voor participatie en externe organisaties? Zo nee, waarom niet?
LOCATIEPROFIELEN
Als het gaat om festivalisering, heeft de Partij voor de Dieren altijd gevraagd om een parkenbeleid, waarbij evenementen verspreid worden over de hele stad om zo de druk op populaire parken als Park Lepelenburg te verminderen. In dit parkenbeleid zouden normen moeten worden opgenomen over het soort evenementen dat per locatie georganiseerd mag worden, hoe vaak evenementen mogen plaatsvinden en hoe rekening gehouden dient te worden met ecologische waarden, hersteltijden en omwonenden. Het college is vervolgens de term ‘locatieprofielen’ gaan bezigen. Over de locatieprofielen is eerder (in de commissie S&R op 4 juli 2017) door het college gezegd dat hierin voor evenementenlocaties ook ecologische waarden en hersteltijden van een park opgenomen zouden worden, en gebruiksvoorwaarden zoals duur, omvang, geluid, op- en afbouw, en communicatie. De verwachting was dat deze informatie aan het eind van 2017 beschikbaar zou zijn. Dat is (nog) niet het geval, want op de collegebijeenkomst van 17 januari 2019 leerden we niets inhoudelijks over de locatieprofielen.
6. Is het college het met de PvdD eens dat het toevoegen van steeds meer elementen aan de locatieprofielen ertoe leidt dat deze locatieprofielen onbeheersbare vehikels worden waarop geen concreet en afrekenbaar beleid te voeren is? Zo nee, waarom niet?
7. Is het college het met de PvdD eens dat maatregelen die niet-locatiegebonden zijn, zoals bijvoorbeeld keuzes over catering, duurzaamheid, afval en type evenement, niet thuishoren in locatieprofielen, maar in de gemeentebrede evenementennota? Zo nee, waarom niet?
8. Is het college het ermee eens dat een eenvoudigere uitvoering van het opstellen van het parkenbeleid, met enkel de toegezegde aspecten en zonder het hele participatiecircus, eerder gereed kan zijn en daarmee eerder tot bescherming van parken en hun omwonenden kan bijdragen? Zo ja, waarom is dan toch gekozen voor locatieprofielen in plaats van een eenvoudiger parkenbeleid?
9. Is het mogelijk om ecologische waarden, hersteltijden en rekening houden met omwonenden, als aspecten van de locatieprofielen alvast op te stellen, zodat hier in het komende festivalseizoen al mee gewerkt kan worden?
10. In een raadsbrief van december 2017 schreef het college dat het opstellen van de locatieprofielen in vier opeenvolgende fases gebeurt, waarvan de eerste fase als volgt werd beschreven: I. Check van feiten (beschrijving van de locatie, inrichtingselementen, stroompunten, afmetingen, etc.) en adviezen van experts (ecologie, geluid, duurzaamheid, archeologie, erfgoed, verkeer, veiligheid). Vervolgens werd in december 2017 gezegd: “De check op feiten uit fase I vindt momenteel plaats voor alle locaties. Naar verwachting kunnen wij de geactualiseerde feitelijke gegevens van deze locaties begin 2018 beschikbaar maken op de gemeentelijke site. In het nieuwe digitale aanvraagformulier voor een evenementenvergunning (zie boven) verwijzen wij naar de geactualiseerde profielen.” Waar kunnen wij de uitkomsten hiervan vinden?
11. Ons beeld was, op basis van eerder genoemde raadsbrief en informele communicatie, altijd dat acht locatieprofielen in 2018 uitgewerkt zouden zijn, maar tijdens de bijeenkomst bleek dat alle 39 locatieprofielen pas eind 2019 opgeleverd zullen worden. Is het beeld dat wij hadden onjuist? Zo nee, waarom hebben de acht locatieprofielen zoveel vertraging opgelopen? Is er wellicht al één profiel gereed, dat met de raad gedeeld kan worden?
12. De wethouder stelde tijdens de collegebijeenkomst dat de raad de locatieprofielen niet hoeft vast te stellen. Want beslissen over 39 profielen zou veel werk zijn. Nu heeft onze fractie inderdaad niet de behoefte om ze allemaal individueel vast te stellen, maar vinden we het logisch en juist dat de raad zich uitspreekt over de criteria en de manier waarop de locatieprofielen ingericht worden. In hoeverre is het college het met ons eens? Wanneer worden de profielen daadwerkelijk gedeeld met de raad?
13. Op genoemde bijeenkomst werd niet duidelijk hoe de locatieprofielen eruit gaan zien. De locatieprofielen omvatten naar verwachting informatie over spreiding en over het aantal keer dat een evenement mag plaatsvinden met daarbij toegestane geluidsniveaus, zoals dat gebeurd is in de bestemmingsplannen Berlijnplein en Castellum Hoge Woerd. Conform eerdere toezeggingen van de wethouder zouden de profielen in elk geval iets moeten zeggen over geluidsniveaus, stroompunten, dieselaggregaten, hersteltijd, ecologie, karakter van evenementen en transport. Kan het college benoemen wat er exact in de profielen wordt opgenomen? Zo nee, waarom niet?
14. Tijdens de bijeenkomst werd gesteld dat de locatieprofielen betrekking hebben op muziek- en sportevenementen. Kan het college bevestigen dat ook foodtruckfestivals en evenementen van bredere culturele en sociaal-maatschappelijke aard zich moeten gaan houden aan de regels in de locatieprofielen?
15. De wethouder zei tijdens de collegebijeenkomst dat in het begin van het jaar de gemeentelijke evenementenkalender wordt vastgesteld, en dat vervolgens in de loop van het jaar meer evenementen aan die kalender kunnen worden toegevoegd. Als de locatieprofielen eind 2019 worden vastgesteld, kan de inhoud ervan dan meewegen voor evenementenvergunning voor 2020? Zo nee, waarom niet?
16. Wat is de relatie tussen de locatieprofielen en het evenementenbeleid, dat stamt uit 2009 en dat in 2013 voor het laatst is geëvalueerd? In hoeverre is de evenementennota uit 2013 aan een update toe?
DUURZAAMHEID
Bij diverse vragen van de Partij voor de Dieren, onder meer bij de Voorjaarsnota en de Programmabegroting, over duurzaamheidsmaatregelen ten aanzien van evenementen, verwees het college naar de locatieprofielen (we noemen: het in de ban doen van dieselaggregaten, het aanleggen van stroompunten, het al dan niet verlagen van geluidsniveaus). Tijdens genoemde collegebijeenkomst kregen we als raad wel een algemene presentatie over de verduurzaming, maar niet over de manier waarop het college in Utrecht hier daadwerkelijk aan werkt. Terwijl onze (en andere) fractie(s) hier vragen over stelden en/of moties over indienden.
17. Kan het college begrijpen dat de Partij voor de Dieren teleurgesteld is dat we een presentatie kregen over welke duurzaamheidsmaatregelen in het algemeen mogelijk zijn, in plaats van een update over hoe de toegezegde duurzaamheidsmaatregelen met betrekking tot Utrechtse evenementen momenteel in beleid verwerkt worden?
18. Over de duurzaamheidspresentatie van Green Events: wat vindt het college van de suggestie dat Utrechtse festivals zouden moeten gaan werken met batterijen die opgeladen worden met behulp van bestaande stroompunten en zo duurzamer zijn dan dieselaggregaten en nieuw aan te leggen stroompunten? Is het college bereid een proactieve rol te nemen bij de aanschaf van oplaadbare batterijen, bijvoorbeeld in het opzetten van een leensysteem waar evenementen gebruik van kunnen maken? Zo nee, waarom niet?
19. Zolang er nog geen oplaadbare batterijen zijn, zijn groene stroompunten van belang. Er zijn/worden er veel aangelegd. In hoeverre wordt het vervolgens verplicht om van die stroompunten gebruik te maken en wordt het gebruik van dieselaggregaten verboden? Door toezeggingen bij de Programmabegroting is dit nu praktijk in het Moreelsepark en Park Transwijk. Welke andere terreinen volgen in welk tempo?
20. Green Events ging ook in op de catering tijdens evenementen. Is het college bereid om meer plantaardig eten te bevorderen bij de Utrechtse evenementen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe?
21. In het verlengde hiervan: is het college bereid om het gebruik van single-use plastics te verbieden, zoals geadviseerd door Green Events en reeds besloten in Amsterdam? Zo nee, waarom niet?
22. Hoe ver is het college met het coördineren van duurzame en coöperatieve inkoop van festivalbenodigdheden, zoals toegezegd door de wethouder bij bespreking van motie 2018/M132?
23. Het Utrechtse coalitieakkoord schrijft voor: “Dat evenementen in de openbare ruimte over vier jaar duurzaam georganiseerd zijn”. Kan het college inmiddels meer toelichting verstrekken: betekent dit bijvoorbeeld dat alle evenementen over vier jaar klimaatneutraal en uitstootvrij zullen zijn? Welke concrete doelen stelt het college, in welk tijdpad? Graag een uitgebreide reactie.
24. Welke mogelijkheden ziet het college om de leges voor evenementenvergunningen te verduurzamen, vergelijkbaar met de duurzame leges voor omgevingsvergunningen?
25. In de raadsbrief van 2017 beloofde het college de raad in het tweede kwartaal van 2018 te informeren over het opstellen van een duidelijker categorie-indeling en bijbehorende (kostendekkende) legessystematiek. Hoe staat het daarmee?
DUURZAME BEDRIJFSVOERING
In 2017 vroeg de Partij voor de Dieren een update over de in 2016 door het college aangekondigde maatregelen Utrechtse festivals te verduurzamen door gezamenlijk te werken aan CO2-reductie en het duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het doel van het college was om in 2020 afspraken te hebben gemaakt met 80 festivals, waarvan er minimaal 40 een ‘A Greener Festival Award’ behaald zouden hebben (Raadsbrief 16-02-2016). In de antwoorden op onze schriftelijke vragen hierover werd dit herhaald: “In de periode 2018-2020 worden jaarlijks 10 festivals naar een A Greener Festival Award begeleid. Ons doel is dat duurzame festivals de komende jaren een vanzelfsprekendheid worden, en dat in 2020 de award aan ten minste 40 Utrechtse festivals is toegekend” (SV 2017-28). Toen we hiernaar vroegen tijdens de collegebijeenkomst van 17 januari, bleef het antwoord beperkt tot dat de snelheid samenhangt met de wil van organisaties. Een concreet getal werd niet genoemd. Tijd voor een nieuwe update dus.
26. Hoeveel begeleidingstrajecten voor festivalorganisaties zijn in 2016, 2017 en 2018 opgezet om deze organisaties te begeleiden naar een A Greener Festival Award?
27. Hoeveel awards zijn daadwerkelijk toegekend?
28. Hoe staat het met de planning om in 2020 met minimaal 80 Utrechtse festivalorganisaties samen te werken, en met het realiseren van 40 behaalde A Greener Festival Awards in Utrecht?
29. Als deze planning niet gehaald wordt, wanneer was het college dan van plan de raad hierover te informeren?
30. Als deze planning niet gehaald wordt, wat is dan de nieuwe, meetbare en realistische ambitie van dit college?
31. De Greener Festival Awards en de begeleiding door de organisatie Green Events zijn vooral gericht op verduurzaming van de bedrijfsvoering van individuele festivals. De relatie tussen festival, locatie en omgeving is daarvan geen onderdeel. Net zomin als de opstapeling van impact (bijvoorbeeld op het groen in parken) als meerdere evenementen elkaar opvolgen op dezelfde locatie. Hoe gaat het college deze factoren meenemen in de verduurzaming van festivals?
SPREIDING & KLACHTEN
Met betrekking tot de festivalisering ging het de Partij voor de Dieren in eerste instantie om een parkenbeleid, waarbij bestaande evenementen verspreid worden over de verschillende parken, en beter nog: versteende pleinen in de stad. De locatieprofielen zouden hier helderheid over moeten bieden, maar tijdens de collegebijeenkomst volgde hier onvoldoende informatie over. Ondertussen lijkt wel duidelijk dat er meer sprake is van overlast door evenementen.
32. Kan het college bevestigen dat een spreiding van evenementen over de stad niet moet leiden tot méér evenementen in de stad, maar alleen tot spreiding van maximaal hetzelfde aantal evenementen als nu?
33. Om dit te staven: hoeveel evenementen van welke categorie hebben in parken en natuurgebieden plaatsgevonden in 2016, 2017 en 2018? (context: middels SV 2015-142 kregen we de cijfers over een groot deel van 2015. Graag voortzetting van die tabel).
34. Hoeveel klachten zijn er vanaf 1 januari 2016 per jaar ontvangen bij de gemeente, politie, of andere instanties, van overlast? En wat was de aard van de klachten (geluidsoverlast, vervuiling, beschadiging van groen, dierenleed)? Graag het aantal en de aard van de klachten aangeven per festival (conform tabel in bijlage 2 van de beantwoording van SV 2015-142).
35. Als antwoord op vragen met betrekking tot ons Meldpunt Festivaloverlast (MV 3 27092018) zegde de wethouder toe de gemeentelijke dienstverlening op het gebied van het indienen en afhandelen van klachten te verbeteren. Kan het college aangeven welke acties inmiddels zijn verricht en kan het college garanderen dat de dienstverlening op dit punt structureel is verbeterd voordat het evenementenseizoen 2019 in het voorjaar van start gaat?
36. In Amsterdam is pauzering een onderdeel geworden van spreiding. Na het plaatsvinden van een evenement in een bepaald park, wordt dat park voor zes weken ontzien van andere evenementen, zo heeft verantwoordelijk wethouder Ivens deze maand besloten. Is het college bereid om zo’n pauzering toe te voegen aan het systeem van locatieprofielen?
ECOLOGIE
Tijdens de collegebijeenkomst vroegen we in hoeverre organisaties met een ecologische invalshoek worden betrokken bij het participatieproces, dat bij het opstellen van de locatieprofielen wordt opgetuigd. Omdat de tijd ontbrak, hebben we nog aanvullende vragen:
37. In de commissie S&R van 4 juli 2017 benadrukte de wethouder dat de manier waarop omgegaan wordt met groen een heel belangrijk punt is om vast te leggen, en dat daarom in de profielen ook de ecologische draagkracht van parken wordt opgenomen. Is het college het met de PvdD eens dat voor dit onderwerp kennis van ecologische experts vereist is, en dat dit onderwerp zich niet leent voor bewonersinspraak? Zo nee, waarom niet?
38. Hoe wordt op dit moment rekening gehouden met de (broed)seizoenen bij het verlenen van evenementenvergunningen, en wat gaat hierin veranderen na vaststelling van de locatieprofielen?
39. Hoe wordt op dit moment rekening gehouden met op evenementenlocaties aanwezige ecologische waarden bij het verlenen van evenementenvergunningen, en wat gaat hierin veranderen na vaststelling van de evenementenprofielen?
40. Wat is de rol van het MAGIE-overleg in de uitvoering van het huidige evenementenbeleid? Hoe wordt het MAGIE-overleg betrokken bij het opstellen van de locatieprofielen?
41. Welke experts op het gebied van biodiversiteit worden betrokken bij opstellen van de locatieprofielen?
Anne Sasbrink, Partij voor de Dieren
Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Indiendatum:
28 jan. 2019
Antwoorddatum: 21 feb. 2019
Schriftelijke vragen 21/2019
Het college geeft ruim baan aan evenementen in Utrecht. Het huidige coalitieakkoord benoemt vaak, en op prominente plekken, het belang van evenementen voor de bruisende stad die Utrecht zou willen zijn. Ook het vorige college hechtte veel waarde aan evenementen in de stad. De festivalisering van Utrecht is een feit. Als Partij voor de Dieren houden we best van feestjes en partijen, maar wijzen we ook op de nadelige gevolgen van evenementen voor dieren, natuur, milieu, klimaat en mensen. Het college dient volgens de Partij voor de Dieren niet alleen oog te hebben voor lol, maar ook voor de toenemende impact op de leefbaarheid in Utrecht.
De afgelopen jaren hebben we, ondanks mooie woorden van het college, weinig actie geconstateerd bij het spreiden en verduurzamen van evenementen. En ook in het opstellen van de locatieprofielen zit geen tempo. De collegebijeenkomst van 17 januari 2019 vonden we dan ook uitermate teleurstellend: het duurt nog wel even totdat de locatieprofielen in werking treden; hoe ze inhoudelijk vorm krijgen bleef onduidelijk, waarbij we wel het idee kregen dat ze steeds meer onbeheersbare vehikels dreigen te worden. Tot slot kregen we een ‘glossy’ presentatie over hoe evenementen verduurzaamd kunnen worden in plaats van hoe de Utrechtse evenementen daadwerkelijk verduurzaamd gaan worden.
Na de collegebijeenkomst over de locatieprofielen bleef de Partij voor de Dieren achter met veel onbeantwoorde vragen met betrekking tot de festivalisering van Utrecht. Daarom onderstaande schriftelijke vragen over de collegebijeenkomst, duurzaamheid, duurzame bedrijfsvoering, spreiding & klachten en ecologie.
COLLEGEBIJEENKOMST LOKATIEPROFIELEN EVENEMENTEN
1. Wat was eigenlijk het doel van de afgelopen collegebijeenkomst?
Het doel was om u te informeren over het proces omtrent locatieprofielen evenementen, uitdagingen met u delen en feedback en suggesties ophalen voor het vervolg. Daarnaast bood deze bijeenkomst u de gelegenheid om vragen te stellen.
2. Kan het college begrijpen dat wij als fractie teleurgesteld waren, omdat de bijeenkomst onvoldoende nieuws bracht en bleef steken in algemeenheden?
Wij hebben ons best gedaan om de bijeenkomst voor alle raadsleden zo informatief mogelijk te maken. Wij vinden het jammer dat u dit mogelijk anders heeft ervaren.
3. Bij de collegebijeenkomst was veel aandacht voor proces en participatie. Zo worden 10.000 Utrechters uitgenodigd hun mening te delen over evenementen en locatieprofielen. Hoeveel geld trekt het college uit voor dit participatieproces?
Op 11 februari heeft een bijeenkomst plaatsgevonden voor evenementenorganisatoren. Hier waren ongeveer 40 organisatoren van grote en kleine evenementen aanwezig.
Op 19 februari heeft het gesprek met de stad plaatsgevonden. Om te komen tot representatieve vertegenwoordiging van de stad zijn 10.000 Utrechters uitgenodigd middels loting. Daarnaast zijn een aantal belangenvertegenwoordigers uitgenodigd die een locatie overstijgend belang vertegenwoordigen. Wij zijn erg trots dat ongeveer 200 mensen deelnamen aan dit gesprek. Tot slot worden er 10 gesprekken met de buurt georganiseerd. Voor dit participatietraject is 50.000 euro extra begroot.
4. Bij de collegebijeenkomst waren prominente rollen voor Stad & Co, die het proces begeleidt, en Green Events, die adviseert over duurzaamheid. Hoeveel geld trekt het college uit voor de diensten van deze organisaties?
Stad & Co heeft opdracht gekregen voor €105.850,- verspreid over 2018 en 2019. Green Events is gedurende 2017-2020 een adviseur van de gemeente in het kader van A Greener Festival Award. Voor advisering n.a.v. de aangenomen motie 214 zijn nog geen afspraken gemaakt met Green Events of een andere partij. Middelen voor de uitvoering van deze motie zijn nog niet beschikbaar gesteld.
5. Tijdens de collegebijeenkomst zei de wethouder dat er onvoldoende budget is om alle wensen van de raad met betrekking tot locatieprofielen te realiseren. Kan het college begrijpen dat het raar is dat er dan wel veel geld wordt uitgetrokken voor participatie en externe organisaties? Zo nee, waarom niet?
Nee, het participatietraject helpt ons te komen tot een gedragen voorstel en maakt dat wij samen met de stad tot vervolgstappen kunnen komen. Juist om te komen voor een gedragen voorstel is het in 2019 beschikbare budget evenementenbeleid hiertoe ingezet. Voor de daadwerkelijke uitvoering van het betreffende voorstel is nieuw budget nodig. De ambtelijke organisatie op het beleidsveld evenementen is klein. Daarbij werken we in geval van (grotere) projecten regelmatig met een flexibele schil ten einde te zorgen voor de juist capaciteit/expertise om aan de vraag te voldoen.
LOCATIEPROFIELEN
Als het gaat om festivalisering, heeft de Partij voor de Dieren altijd gevraagd om een parkenbeleid, waarbij evenementen verspreid worden over de hele stad om zo de druk op populaire parken als Park Lepelenburg te verminderen. In dit parkenbeleid zouden normen moeten worden opgenomen over het soort evenementen dat per locatie georganiseerd mag worden, hoe vaak evenementen mogen plaatsvinden en hoe rekening gehouden dient te worden met ecologische waarden, hersteltijden en omwonenden. Het college is vervolgens de term ‘locatieprofielen’ gaan bezigen. Over de locatieprofielen is eerder (in de commissie S&R op 4 juli 2017) door het college gezegd dat hierin voor evenementenlocaties ook ecologische waarden en hersteltijden van een park opgenomen zouden worden, en gebruiksvoorwaarden zoals duur, omvang, geluid, op- en afbouw, en communicatie. De verwachting was dat deze informatie aan het eind van 2017 beschikbaar zou zijn. Dat is (nog) niet het geval, want op de collegebijeenkomst van 17 januari 2019 leerden we niets inhoudelijks over de locatieprofielen.
6. Is het college het met de PvdD eens dat het toevoegen van steeds meer elementen aan de locatieprofielen ertoe leidt dat deze locatieprofielen onbeheersbare vehikels worden waarop geen concreet en afrekenbaar beleid te voeren is? Zo nee, waarom niet?
Nee, de locatieprofielen bieden duidelijkheid aan inwoners van de stad; inspiratie en informatie aan organisatoren en helpen bij het verstrekken van vergunningen door de Gemeente Utrecht. Om dit waar te maken, vinden wij het belangrijk om verschillende elementen mee te nemen in de locatieprofielen. Het opnemen van richtlijnen voor gebruik en voor vergunningverlening, zal bijdragen aan de uitvoering van het evenementenbeleid van de gemeente Utrecht.
7. Is het college het met de PvdD eens dat maatregelen die niet-locatiegebonden zijn, zoals bijvoorbeeld keuzes over catering, duurzaamheid, afval en type evenement, niet thuishoren in locatieprofielen, maar in de gemeentebrede evenementennota? Zo nee, waarom niet?
Ja. De locatieprofielen evenementen zijn geen leidraad voor nieuw beleid maar een verdieping van het vigerende evenementenbeleid.
8. Is het college het ermee eens dat een eenvoudigere uitvoering van het opstellen van het parkenbeleid, met enkel de toegezegde aspecten en zonder het hele participatiecircus, eerder gereed kan zijn en daarmee eerder tot bescherming van parken en hun omwonenden kan bijdragen? Zo ja, waarom is dan toch gekozen voor locatieprofielen in plaats van een eenvoudiger parkenbeleid?
Het opstellen van een eenvoudiger parkenbeleid is niet de opdracht waar we aan werken. Conform onze brief aan de raad van 21 december 2017 werken we niet alleen aan parken maar ook aan richtlijnen voor andere locaties omdat ook bij deze plekken bewoners duidelijkheid behoeven, de profielen kunnen bijdragen aan betere vergunningverlening en/of organisatoren geïnspireerd kunnen worden.
9. Is het mogelijk om ecologische waarden, hersteltijden en rekening houden met omwonenden, als aspecten van de locatieprofielen alvast op te stellen, zodat hier in het komende festivalseizoen al mee gewerkt kan worden?
In de huidige planning worden de locaties integraal benaderd, deze koers houden wij vast. De reserveringskalender evenementen 2019 is reeds vastgesteld.
10. In een raadsbrief van december 2017 schreef het college dat het opstellen van de locatieprofielen in vier opeenvolgende fases gebeurt, waarvan de eerste fase als volgt werd beschreven: I. Check van feiten (beschrijving van de locatie, inrichtingselementen, stroompunten, afmetingen, etc.) en adviezen van experts (ecologie, geluid, duurzaamheid, archeologie, erfgoed, verkeer, veiligheid). Vervolgens werd in december 2017 gezegd: “De check op feiten uit fase I vindt momenteel plaats voor alle locaties. Naar verwachting kunnen wij de geactualiseerde feitelijke gegevens van deze locaties begin 2018 beschikbaar maken op de gemeentelijke site. In het nieuwe digitale aanvraagformulier voor een evenementenvergunning (zie boven) verwijzen wij naar de geactualiseerde profielen.” Waar kunnen wij de uitkomsten hiervan vinden?
De momenteel beschikbare gegevens staan op onze website. Deze is op punten deels verouderd en wordt aangepast zodra de betreffende informatie beschikbaar is.
11. Ons beeld was, op basis van eerder genoemde raadsbrief en informele communicatie, altijd dat acht locatieprofielen in 2018 uitgewerkt zouden zijn, maar tijdens de bijeenkomst bleek dat alle 39 locatieprofielen pas eind 2019 opgeleverd zullen worden. Is het beeld dat wij hadden onjuist? Zo nee, waarom hebben de acht locatieprofielen zoveel vertraging opgelopen? Is er wellicht al één profiel gereed, dat met de raad gedeeld kan worden?
Tijdens de bijeenkomst is aangegeven dat de eerste tranche locatieprofielen in de zomer 2019 in concept gereed is. Zoals ook is medegedeeld in de presentatie; in 2018 is de nieuwe portefeuillehouder evenementen aangetreden, een nieuwe ambtelijk adviseur vrijetijdseconomie begonnen en heeft de aanbesteding plaatsgevonden voor de externe procesbegeleiding. Daarnaast is, gedurende 2018, gebleken dat de uitvoering van passende participatie, ten einde draagvlak voor het eindproduct te verhogen, een intensievere klus is dan eind 2017 werd ingeschat. Er is nog geen profiel gereed dat met u kan worden gedeeld.
12. De wethouder stelde tijdens de collegebijeenkomst dat de raad de locatieprofielen niet hoeft vast te stellen. Want beslissen over 39 profielen zou veel werk zijn. Nu heeft onze fractie inderdaad niet de behoefte om ze allemaal individueel vast te stellen, maar vinden we het logisch en juist dat de raad zich uitspreekt over de criteria en de manier waarop de locatieprofielen ingericht worden. In hoeverre is het college het met ons eens? Wanneer worden de profielen daadwerkelijk gedeeld met de raad?
Wij stellen de locatieprofielen in 2 tranches in concept vast. De uitgangspunten daarvoor hebben we met u gedeeld in onze brief van 21 december 2017. Nadat we de concept profielen in het college hebben vastgesteld, delen we deze met u. De eindresultaten bespreken we graag met u.
13. Op genoemde bijeenkomst werd niet duidelijk hoe de locatieprofielen eruit gaan zien. De locatieprofielen omvatten naar verwachting informatie over spreiding en over het aantal keer dat een evenement mag plaatsvinden met daarbij toegestane geluidsniveaus, zoals dat gebeurd is in de bestemmingsplannen Berlijnplein en Castellum Hoge Woerd. Conform eerdere toezeggingen van de wethouder zouden de profielen in elk geval iets moeten zeggen over geluidsniveaus, stroompunten, dieselaggregaten, hersteltijd, ecologie, karakter van evenementen en transport. Kan het college benoemen wat er exact in de profielen wordt opgenomen? Zo nee, waarom niet?
Nee, nog niet, de exacte invulling van de locatieprofielen zal gebeuren op basis van advies van experts, en het participatieproces.
Uiteindelijk bevatten de profielen richtlijnen voor gebruik die bewoners en evenementenorganisatoren duidelijkheid verschaffen, en helpen bij betere vergunning verlening.
14. Tijdens de bijeenkomst werd gesteld dat de locatieprofielen betrekking hebben op muziek- en sportevenementen. Kan het college bevestigen dat ook foodtruckfestivals en evenementen van bredere culturele en sociaal-maatschappelijke aard zich moeten gaan houden aan de regels in de locatieprofielen?
De locatieprofielen zijn richtlijnen die van toepassing zijn voor alle evenementenvergunning-plichtige evenementen die op deze locaties plaatsvinden.
15. De wethouder zei tijdens de collegebijeenkomst dat in het begin van het jaar de gemeentelijke evenementenkalender wordt vastgesteld, en dat vervolgens in de loop van het jaar meer evenementen aan die kalender kunnen worden toegevoegd. Als de locatieprofielen eind 2019 worden vastgesteld, kan de inhoud ervan dan meewegen voor evenementenvergunning voor 2020? Zo nee, waarom niet?
Ja, daar waar het evenementen betreft waarvoor nog geen vergunningaanvraag is ingediend.
16. Wat is de relatie tussen de locatieprofielen en het evenementenbeleid, dat stamt uit 2009 en dat in 2013 voor het laatst is geëvalueerd? In hoeverre is de evenementennota uit 2013 aan een update toe?
De uitgangspunten van ons beleid zijn door u in het evenementenbeleid vastgesteld. Deze uitgangspunten zijn momenteel niet aan een update toe. De invulling hiervan wordt continu doorontwikkeld.
DUURZAAMHEID
Bij diverse vragen van de Partij voor de Dieren, onder meer bij de Voorjaarsnota en de Programmabegroting, over duurzaamheidsmaatregelen ten aanzien van evenementen, verwees het college naar de locatieprofielen (we noemen: het in de ban doen van dieselaggregaten, het aanleggen van stroompunten, het al dan niet verlagen van geluidsniveaus). Tijdens genoemde collegebijeenkomst kregen we als raad wel een algemene presentatie over de verduurzaming, maar niet over de manier waarop het college in Utrecht hier daadwerkelijk aan werkt. Terwijl onze (en andere) fractie(s) hier vragen over stelden en/of moties over indienden.
17. Kan het college begrijpen dat de Partij voor de Dieren teleurgesteld is dat we een presentatie kregen over welke duurzaamheidsmaatregelen in het algemeen mogelijk zijn, in plaats van een update over hoe de toegezegde duurzaamheidsmaatregelen met betrekking tot Utrechtse evenementen momenteel in beleid verwerkt worden?
We vinden het erg jammer om dit te lezen. Zoals u tijdens de presentatie heeft ervaren, hebben we ervoor gekozen om het laatste half uur van de presentatie te gebruiken voor ontwikkelingen op het gebied van energie voorziening, evenals voor mogelijkheden hoe hier organisatoren toe te verleiden en te informeren. Dit naar aanleiding van motie 2018/214.
18. Over de duurzaamheidspresentatie van Green Events: wat vindt het college van de suggestie dat Utrechtse festivals zouden moeten gaan werken met batterijen die opgeladen worden met behulp van bestaande stroompunten en zo duurzamer zijn dan dieselaggregaten en nieuw aan te leggen stroompunten? Is het college bereid een proactieve rol te nemen bij de aanschaf van oplaadbare batterijen, bijvoorbeeld in het opzetten van een leensysteem waar evenementen gebruik van kunnen maken? Zo nee, waarom niet?
Op dit moment is hiervoor geen budget toegekend. Daarnaast zijn wij van mening dat wij de markt moeten stimuleren en niet organiseren.
19. Zolang er nog geen oplaadbare batterijen zijn, zijn groene stroompunten van belang. Er zijn/worden er veel aangelegd. In hoeverre wordt het vervolgens verplicht om van die stroompunten gebruik te maken en wordt het gebruik van dieselaggregaten verboden? Door toezeggingen bij de Programmabegroting is dit nu praktijk in het Moreelsepark en Park Transwijk. Welke andere terreinen volgen in welk tempo?
Conform de overgenomen motie 2018/214 maken bij het versturen van de concept-locatieprofielen eind 2019 inzichtelijk hoe het gebruik van dieselaggregaten verminderd kan worden en welke kosten gemoeid gaan met het aanleggen van voldoende stroomvoorzieningen. Daarnaast moedigen wij organisatoren reeds aan om gebruik te maken van de bestaande stroomaansluitingen.
20. Green Events ging ook in op de catering tijdens evenementen. Is het college bereid om meer plantaardig eten te bevorderen bij de Utrechtse evenementen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe?
Nee. Als gemeente bevorderen wij, als onderdeel van de beoordeling van aanvragen voor het evenementenfonds, de mate waarin gestimuleerd wordt tot een “gezonde keuze” door middel van gezonde reclame-uitingen en een gezond aanbod van eten en drinken, conform de richtlijnen van het voedingscentrum (e.g. de schijf van vijf).
21. In het verlengde hiervan: is het college bereid om het gebruik van single-use plastics te verbieden, zoals geadviseerd door Green Events en reeds besloten in Amsterdam? Zo nee, waarom niet?
Voor het inwinnen van meer informatie naar de wenselijkheid en effecten van deze maatregel in Utrecht is op dit moment geen budget beschikbaar.
22. Hoe ver is het college met het coördineren van duurzame en coöperatieve inkoop van festivalbenodigdheden, zoals toegezegd door de wethouder bij bespreking van motie 2018/M132?
Wij hebben toegezegd hierin: “de markt te stimuleren maar we nemen niet de aap op onze schouder. Organisaties zijn / blijven zelf verantwoordelijk voor inkoop. We gaan niet direct subsidie geven maar eerst kijken wat nodig is. Daartoe gaan we in gesprek met organisatoren van evenementen. We maken een plan van aanpak om te komen tot een platform ten einde partijen bij elkaar te brengen. Dus we stimuleren de markt niet in geld maar in daad.”
Hiervoor is op dit moment geen extra budget beschikbaar gesteld. Wij onderzoeken de mogelijkheid om met ons plan van aanpak aan te sluiten bij een landelijk initiatief.
23. Het Utrechtse coalitieakkoord schrijft voor: “Dat evenementen in de openbare ruimte over vier jaar duurzaam georganiseerd zijn”. Kan het college inmiddels meer toelichting verstrekken: betekent dit bijvoorbeeld dat alle evenementen over vier jaar klimaatneutraal en uitstootvrij zullen zijn? Welke concrete doelen stelt het college, in welk tijdpad? Graag een uitgebreide reactie.
We streven ernaar dat de Utrechtse evenementen in de openbare ruimte duurzaam georganiseerd zijn. Daarom willen we in de legesverordening gedifferentieerde tarieven opnemen. Evenementen die hoog scoren op punten als gescheiden inzamelen van grondstoffen en schone generatoren betalen het minst. Het college zal u hiertoe in het tweede kwartaal van 2019 een voorstel voor aanpassing van de legesverordening toezenden.
24. Welke mogelijkheden ziet het college om de leges voor evenementenvergunningen te verduurzamen, vergelijkbaar met de duurzame leges voor omgevingsvergunningen?
Conform de toezegging van wethouder Klein in de commissievergadering Mens en Samenleving van 16 oktober 2018 zal het college, in het kader van duurzaam georganiseerde evenementen, in het tweede kwartaal van 2019 u een voorstel voor aanpassing van de legesverordening toezenden.
25. In de raadsbrief van 2017 beloofde het college de raad in het tweede kwartaal van 2018 te informeren over het opstellen van een duidelijker categorie-indeling en bijbehorende (kostendekkende) legessystematiek. Hoe staat het daarmee?
Zoals in de raadsbrief van 21 december 2017 aangegeven, verwachten wij dat de vernieuwing van de digitale intake en van het aanvraagformulier positieve gevolgen zal hebben voor de compleetheid en kwaliteit van de in te dienen stukken en daarmee ook voor de (duur van de) toetsing en afhandeling van een vergunningaanvraag. Ook de uiteindelijke locatieprofielen zijn van invloed op de kosten van vergunningverlening. Eventuele aanpassingen, naar aanleiding van onze ervaringen, in de leges nemen wij mee bij een reguliere aanpassing van de legesverordening.
DUURZAME BEDRIJFSVOERING
In 2017 vroeg de Partij voor de Dieren een update over de in 2016 door het college aangekondigde maatregelen Utrechtse festivals te verduurzamen door gezamenlijk te werken aan CO2-reductie en het duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het doel van het college was om in 2020 afspraken te hebben gemaakt met 80 festivals, waarvan er minimaal 40 een ‘A Greener Festival Award’ behaald zouden hebben (Raadsbrief 16-02-2016). In de antwoorden op onze schriftelijke vragen hierover werd dit herhaald: “In de periode 2018-2020 worden jaarlijks 10 festivals naar een A Greener Festival Award begeleid. Ons doel is dat duurzame festivals de komende jaren een vanzelfsprekendheid worden, en dat in 2020 de award aan ten minste 40 Utrechtse festivals is toegekend” (SV 2017-28). Toen we hiernaar vroegen tijdens de collegebijeenkomst van 17 januari, bleef het antwoord beperkt tot dat de snelheid samenhangt met de wil van organisaties. Een concreet getal werd niet genoemd. Tijd voor een nieuwe update dus.
26. Hoeveel begeleidingstrajecten voor festivalorganisaties zijn in 2016, 2017 en 2018 opgezet om deze organisaties te begeleiden naar een A Greener Festival Award?
2016: 3.
2017: 4.
2018: 12.
27. Hoeveel awards zijn daadwerkelijk toegekend?
11
28. Hoe staat het met de planning om in 2020 met minimaal 80 Utrechtse festivalorganisaties samen te werken, en met het realiseren van 40 behaalde A Greener Festival Awards in Utrecht?
In 2017 en 2018 hebben we ervaren dat organisatoren in de meeste gevallen niet overtuigd hoeven te worden om aan de slag te gaan met de verduurzaming hun evenement, maar dat een koerswijziging én uitvoering daarvan in de meeste gevallen niet in één kalenderjaar gerealiseerd kan worden.
We zijn van mening dat stimulering vanuit de overheid helpt, maar dat intrinsieke motivatie van organisatoren de beste manier is om evenementen te verduurzamen. Wij verwachten dat de doelstelling om 40 evenementen structureel te verduurzamen niet in 2020 zal zijn behaald.
We blijven ons inzetten ten einde in 2020 duurzaam georganiseerde festivals de norm zijn. Daartoe richten we ons op de organisaties waar de impact het grootst is.
29. Als deze planning niet gehaald wordt, wanneer was het college dan van plan de raad hierover te informeren?
In de programmaverantwoording 2018.
30. Als deze planning niet gehaald wordt, wat is dan de nieuwe, meetbare en realistische ambitie van dit college?
Onze ambitie is dat de Utrechtse festivals in de openbare ruimte in 2022 duurzaam georganiseerd zijn.
31. De Greener Festival Awards en de begeleiding door de organisatie Green Events zijn vooral gericht op verduurzaming van de bedrijfsvoering van individuele festivals. De relatie tussen festival, locatie en omgeving is daarvan geen onderdeel. Net zomin als de opstapeling van impact (bijvoorbeeld op het groen in parken) als meerdere evenementen elkaar opvolgen op dezelfde locatie. Hoe gaat het college deze factoren meenemen in de verduurzaming van festivals?
Wij streven ernaar dat de Utrechtse festivals in de openbare ruimte in 2022 duurzaam georganiseerd zijn. Het duurzaam gebruik van locaties door festivals maakt hier onderdeel van uit.
SPREIDING & KLACHTEN
Met betrekking tot de festivalisering ging het de Partij voor de Dieren in eerste instantie om een parkenbeleid, waarbij bestaande evenementen verspreid worden over de verschillende parken, en beter nog: versteende pleinen in de stad. De locatieprofielen zouden hier helderheid over moeten bieden, maar tijdens de collegebijeenkomst volgde hier onvoldoende informatie over. Ondertussen lijkt wel duidelijk dat er meer sprake is van overlast door evenementen.
32. Kan het college bevestigen dat een spreiding van evenementen over de stad niet moet leiden tot méér evenementen in de stad, maar alleen tot spreiding van maximaal hetzelfde aantal evenementen als nu?
Het evenementenbeleid richt zich op de spreiding van evenementen en niet op het bepalen van een maximaal aantal stedelijke evenementen . De locatieprofielen dienen hieraan bij te dragen.
33. Om dit te staven: hoeveel evenementen van welke categorie hebben in parken en natuurgebieden plaatsgevonden in 2016, 2017 en 2018? (context: middels SV 2015-142 kregen we de cijfers over een groot deel van 2015. Graag voortzetting van die tabel).
Voor het antwoord op deze vraag verwijzen wij u graag naar het open dataplatform van de gemeente (https://utrecht.dataplatform.nl/). Daar treft u, onder de tab ‘data’, onder andere overzichten van de evenementen die vanaf 2011 hebben plaatsgevonden (2017 wordt binnenkort toegevoegd). Van ieder evenement worden onder andere datum en locatie genoemd.
34. Hoeveel klachten zijn er vanaf 1 januari 2016 per jaar ontvangen bij de gemeente, politie, of andere instanties, van overlast? En wat was de aard van de klachten (geluidsoverlast, vervuiling, beschadiging van groen, dierenleed)? Graag het aantal en de aard van de klachten aangeven per festival (conform tabel in bijlage 2 van de beantwoording van SV 2015-142).
Het door u gevraagde overzicht is niet beschikbaar. Het opstellen van een dergelijk nieuw gedetailleerd overzicht over de afgelopen drie jaren vraagt veel extra inzet en capaciteit. Hiertoe ontbreken ons de middelen. Wij verwijzen u voor informatie over bij de gemeente, vanaf 2018, ontvangen klachten graag naar de komende Handhavingsverslagen.
35. Als antwoord op vragen met betrekking tot ons Meldpunt Festivaloverlast (MV 3 27092018) zegde de wethouder toe de gemeentelijke dienstverlening op het gebied van het indienen en afhandelen van klachten te verbeteren. Kan het college aangeven welke acties inmiddels zijn verricht en kan het college garanderen dat de dienstverlening op dit punt structureel is verbeterd voordat het evenementenseizoen 2019 in het voorjaar van start gaat?
Voor het telefonisch melden van overlast tijdens evenementen kunnen bewoners in eerste instantie contact opnemen met de organisator. De organisator is verplicht om omwonenden op tijd te informeren over het evenement, onder vermelding van een telefoonnummer dat voor en tijdens het evenement bereikbaar is. Als dit contact niet bevredigend is kunnen bewoners met de gemeente bellen. Zij worden dan buiten kantoortijden doorgeschakeld naar een medewerker van een callcenter. Het callcenter registreert de meldingen en geeft die door aan de piketmedewerker. De piketmedewerker controleert of de meldingen in strijd zijn met de voorschriften van de vergunning en neemt afhankelijk daarvan contact op met de organisator. Op werkdagen na het evenement inventariseren en bespreken wij deze meldingen en nemen we telefonisch contact op met de melder.
Wij kunnen niet garanderen dat de dienstverlening in het evenementenseizoen 2019 in alle gevallen naar ieders tevredenheid zal verlopen. Daartoe ontbreken structurele middelen. Wel zijn wij in gesprek met het callcenter om de bereikbaarheid en dienstverlening te monitoren en waar nodig en mogelijk te optimaliseren.
36. In Amsterdam is pauzering een onderdeel geworden van spreiding. Na het plaatsvinden van een evenement in een bepaald park, wordt dat park voor zes weken ontzien van andere evenementen, zo heeft verantwoordelijk wethouder Ivens deze maand besloten. Is het college bereid om zo’n pauzering toe te voegen aan het systeem van locatieprofielen?
Op basis van het ecologisch advies worden richtlijnen voor gebruik opgesteld, indien van toepassing kan hersteltijd hier onderdeel van uitmaken.
ECOLOGIE
Tijdens de collegebijeenkomst vroegen we in hoeverre organisaties met een ecologische invalshoek worden betrokken bij het participatieproces, dat bij het opstellen van de locatieprofielen wordt opgetuigd. Omdat de tijd ontbrak, hebben we nog aanvullende vragen:
37. In de commissie S&R van 4 juli 2017 benadrukte de wethouder dat de manier waarop omgegaan wordt met groen een heel belangrijk punt is om vast te leggen, en dat daarom in de profielen ook de ecologische draagkracht van parken wordt opgenomen. Is het college het met de PvdD eens dat voor dit onderwerp kennis van ecologische experts vereist is, en dat dit onderwerp zich niet leent voor bewonersinspraak? Zo nee, waarom niet?
Wij zijn het met u eens dat het opstellen van richtlijnen die voortvloeien uit de Wet Natuurbescherming een onderwerp is dat de kennis van ecologische experts vraagt. Wettelijke kaders lenen zich, over het algemeen, niet/in mindere mate voor bewonersinspraak.
38. Hoe wordt op dit moment rekening gehouden met de (broed)seizoenen bij het verlenen van evenementenvergunningen, en wat gaat hierin veranderen na vaststelling van de locatieprofielen?
De organisator van een buitenevenement heeft te maken met de Wet natuurbescherming en de daarin opgenomen zorgplicht. Dit houdt in dat de organisator altijd respectvol moet omgaan met de natuur en er naar moet streven deze zo min mogelijk te verstoren. Daartoe kan hij preventieve maatregelen nemen of op zoek gaan naar alternatieven. Voorbeelden hiervan zijn het laten plaatsvinden van het evenement op een ander moment, het afschermen van terreindelen met een kwetsbare natuurwaarde, het aanpassen van programmatijden om rekening te houden met het dag-nachtritme van beschermde soorten en het verminderen van geluidsoverlast door inrichting en opstelling en gebruikmaking van speciale geluidsapparatuur. Na vaststelling van de locatieprofielen blijft de Wet natuurbescherming onverminderd van kracht. De uitvoering van de Wet natuurbescherming is in handen van de provincie.
39. Hoe wordt op dit moment rekening gehouden met op evenementenlocaties aanwezige ecologische waarden bij het verlenen van evenementenvergunningen, en wat gaat hierin veranderen na vaststelling van de evenementenprofielen?
Zie het antwoord op vraag 38.
40. Wat is de rol van het MAGIE-overleg in de uitvoering van het huidige evenementenbeleid? Hoe wordt het MAGIE-overleg betrokken bij het opstellen van de locatieprofielen?
De leden van het MAGIE-overleg zijn geïnformeerd over de uitgangspunten van het ecologisch advies en worden betrokken bij de uitkomsten hiervan.
41. Welke experts op het gebied van biodiversiteit worden betrokken bij opstellen van de locatieprofielen?
Vanuit de gemeente worden adviseurs van de afdeling Ruimtelijke Kwaliteit en Duurzaamheid (waaronder stedelijk groen & stadsnatuur) betrokken. Hiernaast adviseert Tauw b.v.: een advies- en ingenieursbureau met expertise op milieuadvies en duurzame ontwikkeling van de leefomgeving.
Anne Sasbrink, Partij voor de Dieren
Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Interessant voor jou
Schriftelijke vragen over de Uithoflijn
Lees verderMondelinge vragen Crematorium St. Barbara
Lees verder