Schrif­te­lijke vragen Hoog tijd voor een gesprek over het Onder­ne­mers­fonds Utrecht

Indiendatum: 9 dec. 2024

Het Ondernemersfonds Utrecht (OfU) is al 12,5 jaar een fonds waaruit ondernemers regelarm aanspraak kunnen doen op financiële middelen. Het idee achter het fonds is dat eigenaren van niet-woningen betalen aan gezamenlijke activiteiten in hun directe omgeving. Zo kunnen freeriders voorkomen worden: eigenaren die niet meebetalen maar wel meeprofiteren van die gezamenlijke activiteiten. Een deel van de OZB die op niet-woningen geïnd wordt gaat via de gemeente naar het OfU die het geld vervolgens weer verdeelt en vooral besteed aan economische versterking. De Partij voor de Dieren, EenUtrecht, ChristenUnie en de Partij van de Arbeid hebben zich verdiept in de opzet en de werking van het OfU en heeft verspreid over een aantal subthema's de volgende vragen.

Regelarm beleid
Het OfU is er trots op een regelarm fonds te zijn. Er zijn geen weigeringsgronden. Dit strookt niet met het beleid rond subsidies die de gemeente zelf verstrekt. Voor reguliere subsidieregelingen zijn er namelijk een groot aantal eisen, vastgelegd in de Algemene Subsidieverordening (hoofdstuk 2 ASV) weigeringsgronden (artikel 8 ASV) en verplichtingen (hoofdstuk 4 ASV). Ook in elk geval de Cultuurnota Beleidsnota Evenementen zijn voorwaarden gesteld aan subsidieverlening. Weliswaar is het OfU een zelfstandige rechtsvorm, maar omdat de geldstromen via de gemeente lopen, kan de gemeente inhoudelijke eisen en verplichtingen stellen aan de uitgaven van het OfU.

1. Hoe kijkt het college naar de regelarmheid van het OfU? En wat vindt het college ervan dat de Algemene Subsidieverordening terecht wel weigeringsgronden heeft en het OfU geen weigeringsgronden kent?

2. Deelt het college de overtuiging dat het wenselijk is dat zolang het OfU aan de OZB niet-woningen gekoppeld is, en zolang de gemeente rol speelt in de geldstroom, het wenselijk is dat de gemeente in samenspraak met ondernemers spelregels opstelt voor de besteding van middelen vanuit de OfU? Zo nee waarom niet?

3. Een voorbeeld van een regel die wij willen zien is dat het OfU geen activiteiten financiert waarbij levende dieren worden ingezet (waarbij net zoals evenementen een uitzondering gemaakt kan worden voor het paard van Sinterklaas). Is het college het met ons eens en wil het college dit overbrengen aan het OfU? Zo nee, waarom niet?

Verduurzaming en vergroening
In de eerste meting van de Utrechtse NEx bleek dat het bedrijfsleven voor 65% verantwoordelijk is voor de totale emissies in de gemeente, dat maar 21,9% van de organisaties maatregelen neemt om de biodiversiteit te behouden of verbeteren en zelfs maar 12,6% overweegt hun betrokkenheid bij biodiversiteit te verhogen. Het OfU kan voor ondernemers een goede pot geld zijn om verantwoordelijkheid te nemen voor hun uitstoot en om de biodiversiteitscrisis serieus te nemen. Op dit moment gebeurt dat nog te weinig, want het doel van het OfU is de lokale economie te versterken waardoor duurzaamheid te vaak buiten de prioriteiten valt. Zo werd in 2023 maar 8% van het totaalbudget besteed aan duurzaamheid en groen1. Wij vinden dit van belang, niet alleen vanwege de klimaatcrisis en biodiversiteitscrisis, maar ook omdat er scholen en ziekenhuizen zijn die ook OZB niet-woningen betalen en een groot deel van OfU naar andere doelen dan economie moeten.

4. Is het college het met de genoemde fracties eens dat de middelen uit het OfU een bijdrage kunnen leveren aan het ondersteunen van bedrijven om maatregelen te nemen om de uitstoot te verlagen of de betrokkenheid bij de biodiversiteit te verhogen?

5. Is het college bereid vanaf 2026 de regel op te leggen aan het OfU, als de gemeente dan nog de faciliterende rol speelt, om een vast percentage van het totaalbudget uit te geven aan verduurzaming en vergroening? Zo ja, kan het college ook eisen opstellen aan dit geld voor verduurzaming en vergroening zodat het wordt uitgegeven aan projecten die echt ten goede komen van het klimaat en het groen in de gemeente? Zo nee, waarom niet?

Ongelijk investeren
Het OfU werkt zodanig dat inkomsten uit een trekkingsgebied ook uitgegeven worden in hetzelfde trekkingsgebied. Je zou kunnen zeggen: dat is eerlijk, want wat je zelf betaalt, krijg je ook terug. Maar dit betekent wel dat financiële verschillen tussen gebieden in onze gemeente in stand blijven , en dit ingaat tegen het idee van ongelijk investeren voor gelijke kansen.

6. Hoe kijkt het college naar deze werking van het OfU waarbij financieel sterkte gebieden in onze gemeente meer kunnen investeren in hun omgeving en financieel zwakkere gebieden minder kunnen investeren in de omgeving (waarmee financiële verschillen tussen verschillende gebieden in onze gemeente in stand blijft)?

7. In hoeverre vindt het college dit passen bij de prioriteit in het coalitieakkoord om ongelijk te investeren voor gelijke kansen?

Wat vindt het college van het idee om de gelden van het OfU eerlijker te verdelen over de verschillende gebieden, bijvoorbeeld op basis van aantal ondernemers, of de totale inkomsten eerlijk te verdelen over het aantal deelgebieden?

Niet iedereen doet mee en alles moet op
We horen dat in meerdere trekkingsgebieden maar een beperkt deel van de eigenaren niet-woningen lid is van ondernemersverenigingen, terwijl die wel meebetalen aan het budget van deze trekkingsgebieden. Dit zou betekenen dat maar een deel van de ondernemers bepaalt wat er met het geld gebeurt. Daarnaast horen we geluiden dat het jaarlijks beschikbare geld ook echt uitgegeven moet worden (alles moet op!) vanwege redenen die wij niet kennen.

8. Vindt het college dat het motto ‘door en voor ondernemers’ opgaat als een groot deel van de ondernemers niet betrokken is bij de besteding van het ondernemersfonds? Graag een toelichting.

9. Wat gebeurt er met het geld dat niet uitgegeven wordt? En is er in de afgelopen jaren onderbesteding geweest van het OfU en zo ja om hoeveel ging dat?

10. Herkent het college de signalen dat het jaarlijks beschikbare geld ook echt moet worden uitgegeven in dat jaar en zo ja, wat vindt het college daarvan?

11. Maakt het college zich ook zorgen dat er niet goed overwogen wordt waar het geld naar toe gaat wanneer mensen geld uitgeven om het beschikbare geld op te maken? Zo ja, heeft het college plannen dat tegen te gaan? Zo nee, waarom niet?

Toenemende financiële omvang
Het te besteden bedrag van het OfU is in de afgelopen 12,5 jaar enorm gegroeid. Zo begon het in 2012 met een bestedingsbedrag van 1,8 miljoen euro, was dat in 2020 7,5 miljoen euro en zal het in 2025 stijgen tot maar liefst 14,6 miljoen euro. Dit komt door stelselmatige verhogingen van de OZB, waardoor niet alleen eigenaren van woningen maar ook de eigenaren van niet-woningen meer OZB betalen. En waar de OZB van woningen dienen als financiering van allerlei plannen van het college, gaat dit deel van de OZB niet-woningen zonder voorbehoud terug naar de eigenaren niet-woningen. Wat hier extra steekt is dat de gemeente miljoenen bezuinigt en snijdt in allerlei belangrijke kostenposten, maar dat het ondernemersfonds sterk doorgroeit. De genoemde fracties stellen vraagtekens bij of een OfU van huidige omvang noodzakelijk is voor de gestelde doelen van het fonds.

12. Hoe kijkt het college naar de enorme groei van het OfU, vooral met de enorme en echt pijnlijke bezuinigingen die momenteel doorgevoerd worden?

13. Is het college het met de genoemde fracties eens dat net als dat eigenaren van woningen via de OZB bijdragen aan de gemeentelijke begroting, ook eigenaren van niet-woningen via de OZB een bijdrage kunnen leveren aan de gemeentelijke begroting?

14. Hoe denkt het college over het instellen van een maximumbedrag voor het OfU en het overige bedrag te gebruiken voor de gemeentelijke begroting? Bijvoorbeeld om uit te geven aan het helpen van kwetsbare groepen (mens, dier en natuur)?

Enquête
Voor het OfU is een rapport door Berenschot gemaakt in 2023. Onderdeel van dit rapport is een enquête die uitgestuurd is naar ondernemers die betrokken zijn bij de ondernemersverenigingen. En dus niet naar iedereen die meebetaalt aan de OZB niet-woningen. Hierdoor geeft het rapport alleen een beeld van de ondernemers die profijt hebben van het fonds in plaats van ondernemers die om eigen redenen geen lid willen of kunnen worden van een ondernemersvereniging en daarmee geen aanvraag doen naar geld uit het fonds. Hierdoor blijft het niet inzichtelijk wat ondernemers denken van het ondernemersfonds en welk deel van de ondernemers betrokken is bij het OfU.

15. Is het college het eens dat de evaluatie van het ondernemersfonds onvolledig is wanneer de niet betrokken ondernemers geen onderdeel van de evaluatie zijn? Zo nee, waarom niet?

16. Is het college bereid om een enquête over het ondernemersfonds op te zetten en te sturen naar alle ondernemers die OZB niet-woningen betalen en de inzichten hiervan tijdig met de raad te delen? Zo nee, waarom niet?

Sjaak van Bemmel, Partij voor de Dieren
Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Gert Dijkstra, EenUtrecht
Rik van der Graaf, ChristenUnie
Mohamed Talhaoui, Partij van de Arbeid