Schrif­te­lijke vragen Klachten over elek­tro­mag­ne­tische velden

Indiendatum: 13 jul. 2018
Antwoorddatum: 12 sep. 2018

Schriftelijke vragen 87/2018

Middels de aangenomen motie M2017/21 verzocht de gemeenteraad het college de gezondheidsaspecten rond straling van zendapparatuur in de gaten te houden. De raad werd over de stand van zaken geïnformeerd op 22 december 2017. Sindsdien hebben Partij voor de Dieren en Partij van de Arbeid met Utrechtse inwoners contact gehouden over de klachten die zij hebben door de aanwezigheid van de elektromagnetische velden (EMV) in de stad. Op basis van de hierdoor verkregen informatie stellen onze fracties de volgende vragen:

1. Volgens de raadsbrief waren er in de periode 2009-2016 zeven meldingen bekend bij de GGD regio Utrecht van gezondheidsklachten naar aanleiding van elektromagnetische straling. Uit WOB-onderzoek bij de GGDrU blijkt dat er minimaal vijftien meldingen gedaan zijn – het kunnen er ook meer zijn, want niet bij elke melding staat de plaatsnaam geregistreerd. Hoe kan het dat de cijfers niet overeenkomen? Wat voor gevolgen heeft dit voor het toepassen van het voorzorgsprincipe (zie de reactie college van 22 december 2017)?

In de raadsbrief van 22 december 2017 noemen we aantallen uit de beantwoording van de Schriftelijke vragen 2016, nummer 104 van 23 augustus 2016. Hierin is het aantal meldingen tot 24-06-2016 (in totaal 7) opgenomen. De peildatum van het WOB-verzoek is van 21-07-2016. Tussen 24-06-2016 en 21-07-2016 zijn vijf meldingen ontvangen. Daarnaast zijn in het overzicht voor het WOB-verzoek alle meldingen over EMV meegenomen, ook afkomstig van andere bronnen dan zendmasten en mobiele telefonie. Drie van de meldingen in het WOB-verzoek gaan over hoogspanningskabels, deze meldingen zijn bij de beantwoording niet meegenomen.

De toename van het aantal meldingen heeft geen gevolgen voor het toepassen van het voorzorgsprincipe. Wij volgen nog steeds de conclusie van het Kennisplatform EMV dat naar aanleiding van onze vraag geen gezondheidswetenschappelijke redenen ziet om voor bescherming tegen elektromagnetische velden van zendmasten het voorzorgprincipe toe te passen.

2. Het melden van klachten over elektromagnetische velden is niet makkelijk. Enerzijds omdat er meerdere meldpunten zijn , anderzijds omdat ‘straling’ geen aparte categorie is bij het indienen van klachten. Herkent het college dit beeld en gaat het hier iets aan doen? Zo nee, waarom niet? Hoe komen al die klachten met zekerheid op één plek terecht?

Het door u geschetste beeld herkennen wij niet. Meldingen die worden gedaan verschillen van aard. De ene keer bevat de melding een vraag, een andere keer een klacht. Niet alle meldingen zijn gerelateerd aan straling. Iemand die een klacht heeft over de esthetische kenmerken van een hoogspanningsmast heeft een andere vraag dan iemand die bezorgd is over de straling van een Wi-Fi router.

Mensen met gezondheid gerelateerde vragen worden doorverwezen naar de GGD regio Utrecht. Meldingen bij de GGDrU worden geregistreerd in het landelijke registratiesysteem MGK Osiris. Andere GGD’en doen dit voor hun eigen werkgebied, waardoor alle gezondheid gerelateerde meldingen op één plek terecht komen.

3. Klopt het dat mensen met gezondheidsklachten naar aanleiding van elektro-magnetische velden niet door de GGDrU, of een andere centrale instantie, onderzocht worden? Wat is het beleid voor het onderzoeken van mensen die klagen over dezelfde bron (zie bijvoorbeeld de 36 meldingen van bewoners over dezelfde zendmast op de Antoniuskerk in Lombok)? Welk (nieuw) beleid voert de GGDrU naar de Utrechtse huisartsen over de EMV-problematiek?

Mensen die klachten ervaren van straling worden niet lichamelijk door de GGDrU of een andere instantie onderzocht. De huisarts onderzoekt gezondheid gerelateerde klachten en desgewenst kunnen mensen doorverwezen worden naar een specialist. Huisartsen kunnen bij de GGDrU terecht wanneer zij behoefte hebben aan informatie of advies over dit onderwerp.

4. De wethouder Volksgezondheid stelt op basis van gesprekken met de mobiele provider die de zendmast op de Antoniuskerk in Lombok beheert, dat de mast momenteel optimaal is afgesteld. Wat is het advies van de wethouder aan inwoners die ook nu nog gezondheidsklachten ervaren van deze mast? Heeft het gesprek met Monet (het samenwerkingsverband van netwerkoperators) inmiddels iets opgeleverd?

Wij adviseren mensen die gezondheidsklachten ervaren naar hun huisarts te gaan. Een huisarts kan mensen op basis van hun klachten onderzoeken en adviseren. Mensen kunnen, ook zonder tussenkomst van de huisarts vragen stellen aan de GGDrU.

Het gesprek met Monet gaat over het plaatsingsplan, waar de locaties van mogelijke nieuwe antennes en zendmasten in komen te staan. Het gesprek met Monet gaat dus niet over huidige zendmasten of het afstellen van panelen op de Antoniuskerk.

5. Naar verwachting wordt vanaf 2020 het 5G-netwerk uitgerold in Nederland. Hieraan voorafgaand worden op verschillende plekken in Nederland proeven gedaan. In hoeverre heeft college ambities om aan deze proeffase mee te doen?

We hebben met Amersfoort en de EBU (Economic Board Utrecht) de gezamenlijke ambitie uitgesproken om ons in te zetten voor 5G proeven, naar aanleiding van een uitvraag van het Ministerie van EZK. Na het reces zal duidelijk worden of wij daarvoor in aanmerking komen of dat er voor andere gemeenten wordt gekozen. Er zijn eveneens gesprekken geweest met marktpartijen om te onderzoeken of er een 5G living lab in Utrecht kan worden geïnitieerd. Daar wordt de komende maanden verder over gesproken.

Ook zoeken we de samenwerking met Amsterdam, Den Haag, Eindhoven en Rotterdam op dit onderwerp. Belangrijk om dit samen met de VNG en het Rijk te doen en gezamenlijk de spelregels te bepalen voor de uitrol in Nederland. Voor steden met name van belang, omdat 5G impact op openbare ruimte heeft. Zo komen er meer antennes in de openbare ruimte.

6. De raadsbrief schrijft dat bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat aandacht gevraagd is voor de ervaren gezondheidsklachten in Utrecht. Wat betekent dit precies voor inwoners met gezondheidsklachten? In hoeverre kunnen inwoners hierover meepraten?

Wij hebben de verhalen van mensen die klachten ervaren van straling gedeeld met het ministerie. In het Actieplan Digitale Connectiviteit wil het ministerie de internationaal gehanteerde normen voor de maximale toegestane blootstelling voor elektromagnetische velden (EMV) vastleggen in de Telecommunicatiewet.

Ook inwoners hebben de gelegenheid gehad om te reageren op de landelijke consultatie voor het Actieplan Digitale Connectiviteit. Negen Utrechters hebben dit via de internetconsultatie gedaan, exclusief mogelijke anonieme reacties.

7. Motie 2017/21 droeg ook op inwoners met klachten desgewenst te adviseren over factoren die mogelijk straling afgeven. De raadsbrief van 22 december gaat daar verder niet op in. Is hier inmiddels toch al gehoor aan gegeven? En zo ja, hoe gaat dat in zijn werk?

Bij het Klantcontactcentrum zijn geen vragen binnengekomen die gingen over bronnen van mogelijke straling, vandaar dat dit niet is teruggekomen in de raadsbrief. Als bewoners wel vragen hebben worden ze doorverwezen naar de GGDrU. Ook kunnen zij rechtstreeks hun vragen stellen aan het team Milieu en Gezondheid van de GGDrU.

8. Het Stadskantoor, vooral de lagere etages, waar juist de openbare ruimtes zijn, en het Centraal Station worden door mensen met gezondheidsklachten door elektromagnetische straling ervaren als no go-area’s. Herkent het college dit beeld? Zo ja, wat gaat het college doen aan de klachten over deze gebouwen? Zo nee, waarom niet?

Het Stationsgebied is, zoals te zien is in het Antenneregister, een gebied met veel zendmasten en antennes. Wij zijn bekend met het persbericht en de video van de heer Rigter, waarin hij door middel van SBM-2015 richtlijnen de hoeveelheid straling in het Stadskantoor aantoont. Het kennisplatform EMV (samenwerking van o.a. RIVM, TNO, DNV GL, GGD GHOR) waarschuwt voor het gebruik van de SBM-richtlijnen en voor bedrijven die deze richtlijnen gebruiken. Deze richtlijnen hebben namelijk geen natuurkundige of medisch-wetenschappelijke onderbouwing. Er zijn geen klachten of vragen over straling binnengekomen van bezoekers van het Stadskantoor. De gemeente heeft na de plaatsing van bewegingssensoren in de vergaderruimten op de 6e verdieping, in mei 2018 opdracht gegeven aan DEKRA Certification om veldsterktemetingen uit te voeren. Hieruit bleek dat de gemeten veldsterktes ruim onder de limietwaarden liggen. Op grond hiervan worden geen negatieve effecten op de menselijke gezondheid verwacht ten gevolge van elektromagnetische velden. Op basis van het voorgaande zien wij geen reden om maatregelen te nemen in het Stadskantoor.

9. In hoeverre kan er in de cijfers over ziekteverzuim van medewerkers van het Stadskantoor een relatie gelegd worden met overlast gevende elektromagnetische velden?

Er kan geen relatie worden gelegd tussen het ziekteverzuim van medewerkers en elektromagnetische velden. In de meldingssystemen van de gemeente zijn daar nog geen klachten over opgenomen.

10. Er zijn inmiddels alternatieven voor Wifi, zoals de LIFI-technologie, die geen EMV-overlast geven omdat data verstuurd worden via LED-verlichting (bijvoorbeeld via ‘slimme’ lantaarnpalen). Kent het college de alternatieven voor Wifi? Staat Utrecht ervoor open om hiermee te experimenteren in eigen gebouwen zoals het Stadskantoor, of in de openbare ruimte, zoals ook andere Europese steden hiermee experimenteren? Zo nee, waarom niet?

Wij zijn bekend met verschillende alternatieven voor Wi-Fi. We nemen deze alternatieven nog niet op in aanbestedingsprocedures, omdat een alternatief zoals LiFi nog niet gelijkwaardig is aan Wifi. Volgens het rapport Optical Wireless Communication in opdracht van het Agentschap Telecom is Lifi aanvullend aan Wi-fi. Zo maakt LiFi bijvoorbeeld gebruik van een USB-dongel en is deze connectiviteitsmethode voor veel mobiele apparaten nog niet geschikt. Daar komt bij dat we bij een overgang naar een dergelijk alternatief het huidige systeem vervroegd moeten afschrijven. Dat brengt extra kosten met zich mee.

11. Is het college op de hoogte van de uitrol van de IOT, the Internet Of Things, in de stad? Hoe houden we als stad de regie en behouden we autonomie wat betreft deze ontwikkelingen?

Op dit moment zetten we IOT onder andere in bij invalide parkeerplaatsen, verkeersregelinstallaties en afvalcontainers. Hierbij volgen wij het kader van de privacy verordening. Samen met andere steden en VNG werken we onder andere aan principes voor sensoren in de openbare ruimte. Dit doen we in de VNG smart society waar we de principes van Amsterdam en Eindhoven op dit gebied willen gebruiken.

12. De ontwikkelingen met betrekking tot mobiele telefonie en dataverkeer gaan erg snel. In hoeverre is het Utrechtse gemeentelijk antennebeleid nog up to date?

Utrecht heeft op dit moment geen vastgesteld gemeentelijk antennebeleid. Wij zorgen dat we up to date blijven door de ontwikkelingen op dit gebied goed te volgen. Mocht op termijn antennebeleid gewenst zijn gaan wij daarmee aan de slag.

Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Bülent Isik, Partij van de Arbeid