Schrif­te­lijke vragen Red modder­kruipers Strijk­viertel

Indiendatum: 16 mei 2022
Antwoorddatum: 9 jun. 2022

Schriftelijke vragen 91/2022

Op 8 april las de Partij voor de Dieren in de Telegraaf dat de provincie Utrecht (het behoud van) de Grote Modderkruiper bij Strijkviertel niet belangrijk vindt. Deze vissoort is beschermd onder de Wet Natuurbescherming en staat tevens op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten. De provincie wil de sloten waar deze vis in leeft dempen. De gemeente Utrecht doet er in het artikel nog een schepje bovenop door te zeggen “De vis zou toch wel uitsterven hier, want de populatie is gewoonweg te klein geworden". In plaats van de populatie te laten groeien, kiezen de provincie en de gemeente voor vernietiging van het leefgebied van deze beschermde en bedreigde dieren. De Partij voor de Dieren weet niet wat zij hoort, en verwacht niet dat dit zou worden gezegd als er nog twee olifanten of tijgers zouden leven in een gebied, om maar een paar diersoorten te noemen. Vissen delven vrijwel altijd het onderspit, ook als ze volgens de wet beschermd en bedreigd zijn.

Overigens zei de wethouder Dierenwelzijn in september 2021 dat “alleen nog maar het DNA van de vissen is aangetroffen en niet de vissen zelf". Wij hebben echter gelezen dat er in drie sloten nog wél levende modderkruipers leven. Het is daarom zeer belangrijk om ervan uit te gaan dat er nog wél modderkruipers wonen en hierop te handelen in het kader van dierenwelzijn en behoud van de soort. We lazen namelijk dat waar de soort eerst veelvuldig voorkwam in de provincie Utrecht, dit nu helaas slechts een fractie van de populatie is, die ook nog eens versnipperd is in kleine, kwetsbare populaties.

De Partij voor de Dieren heeft hierover de volgende vragen:

1. Klopt het bericht in de Telegraaf dat de provincie en de gemeente Utrecht het behoud van de Grote Modderkruiper in Strijkviertel minder belangrijk vinden dan de realisatie van een bouwproject aldaar? Zo nee, hoe zit het dan?

Zowel werkgelegenheid als biodiversiteit zijn belangrijk. Het gebied is al langere tijd aangewezen als bedrijvenlocatie, voor de grote werkgelegenheidsbehoefte in de stad en regio. De grote modderkruiper kwam verspreid voor in de polder Oudenrijn, bestaande uit de deelgebieden woonwijk Rijnvliet, sportpark Rijnvliet en bedrijvenpark Strijkviertel. De combinatie van een robuust leefgebied voor de grote modderkruiper in polder Oudenrijn blijkt niet te combineren met de opgave voor ontwikkeling van werkgelegenheid. Bovendien zou dan een sterk geïsoleerde populatie ontstaan, die geen uitwisseling heeft met omliggend leefgebied. Geconcludeerd is dat investeren in bestaande populaties (Oostbroek) en realisatie van nieuw leefgebied (Thematervelden) meer bijdraagt aan instandhouding van de populatie op lokaal en provinciaal niveau. Dit zijn ook de voorwaarden van de provincie geweest om de ontheffing te verlenen. Zo is het mogelijk om bij te dragen aan de instandhouding van de populatie én om werkgelegenheid in de stad te realiseren.

2. Zo ja, hoe kan het dat de provincie en de gemeente zo'n negatieve houding tegenover modderkruipers heeft en ze liever doodt dan hun leefgebied uitbreidt?

Wij herkennen ons niet in deze vraagstelling. De gemeente heeft uitgebreid onderzocht of de populatie in polder Oudenrijn kon blijven. In de Thematervelden richten we daarom een compensatiegebied in, waar de zeer specifieke habitateisen beter kunnen worden gerealiseerd. Zodra de biotoop in de Thematervelden geschikt is voor de grote modderkruiper, worden de dieren in polder Oudenrijn gevangen en uitgezet in het nieuwe leefgebied. Dat gebeurt zeer zorgvuldig, zie ook het antwoord op vraag 6.

A. Wordt hier de voorkeur gegeven aan economische belangen boven dierenwelzijn en ecologie? Zo nee, wat is hier dan aan de hand?

In ruimtelijke projecten maken we een afweging tussen verschillende belangen. Zo ook in polder Oudenrijn. Zie de beantwoording van vraag 1.

B. Vindt het college net als de Partij voor de Dieren dat de provincie Utrecht wel erg makkelijk ontheffingen van de Wet Natuurbescherming lijkt af te geven, wat dieren die in het wild leven schaadt? Zo nee, waarom niet?

Nee, dat vinden we niet. Wij gaan er van uit dat de provincie haar publiekrechtelijke taak zorgvuldig uitvoert en een goede afweging van belangen en oplossingen maakt. In het specifieke geval van de grote modderkuiper in polder Oudenrijn (waarin Strijkviertel ligt) is meermaals met de provincie gesproken over het gemeentelijk voorstel voor compensatie. De resultaten daarvan zijn in het gemeentelijk activiteitenplan opgenomen. Dit plan is de basis voor de aanvraag en daarmee de ontheffing.

3. Waar baseerde het college de uitspraak in september 2021 op dat alleen het DNA van de modderkruiper in het gebied is aangetroffen en niet de dieren zélf? Hoe en door wie is dit onderzocht en hoe weet het college zéker dat hier geen modderkruipers zitten terwijl dit niet uitvoerig lijkt te zijn onderzocht?

De grote modderkruiper is een zeer lastig te inventariseren soort. Zeker op locaties waar de soort in lage dichtheden voorkomt, is hij moeilijk met traditionele methoden (bijvoorbeeld schepnet) te vangen. Bovendien zijn deze methoden zeer verstorend, ook voor andere dieren in het water. In een eerste ecologisch onderzoek, vanwege de ontwikkeling van bedrijvenpark Strijkviertel, zijn geen grote modderkruipers aangetroffen in Strijkviertel. Hierbij is de methode van elektrovissen gebruikt. Daarom is in meerdere vervolgonderzoeken de techniek van eDNA toegepast om de aanwezigheid van grote modderkruiper te onderzoeken. Met behulp van eDNA kan op een nauwkeuriger en niet verstorende manier de aanwezigheid van modderkruipers worden vastgesteld. De aanwezigheid van DNA in het water betekent dat ook de dieren zelf aanwezig zijn. In dat geval is het niet meer noodzakelijk de dieren zelf met andere methodieken vast te stellen.

De onderzoeken naar de wijze waarop de aanwezigheid van de grote modderkruiper onderzocht kan worden zijn voorgesteld door een ecologische adviesbureaus met veel kennis en ervaring van deze diersoort.

A. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat je in dit geval beter uit kunt gaan van wél aanwezigheid van deze dieren in de wateren bij Strijkviertel dan niet, omdat je dan onnodig dierenleed kunt voorkomen? Zo nee, waarom niet?

Ja, wij zijn ervan uitgegaan dat de dieren wel aanwezig zijn. De grote modderkruiper is in de diverse onderzoeksjaren op verschillende locaties vastgesteld. Aangezien de grote modderkruiper kan zwemmen en zich dus door het jaar heen verplaatst, gaan wij er van uit dat de grote modderkruiper in alle met elkaar verbonden wateren in Strijkviertel voorkomt. Dit betekent dus ook dat het dempen van wateren alleen onder ecologische begeleiding mag plaatsvinden.

Het college zegt dat de provincie hier bevoegd gezag is, maar de uitvoering ligt voor zover wij weten bij de gemeente.

4. Klopt het dat de gemeente hier de uitvoerende instantie is? Zo nee, wie dan wel en welke rol kan de gemeente dan spelen in de bescherming van de modderkruiper en andere dieren in het gebied?

Het klopt dat provincie bevoegd gezag is en dat gemeente initiatiefnemer is van het project en de voorbereidende werkzaamheden (bouwrijp maken) uitvoert. De gemeente is daarmee verantwoordelijk voor de bescherming van de grote modderkruiper, door nieuw leefgebied aan te leggen en ze daarheen te verplaatsen. Hiertoe stelt de gemeente een werkprotocol op waarin de uitvoering is omschreven in relatie tot de bepalingen uit de verleende ontheffing. De RUD toetst de gang van zaken.

5. Is het college bereid om alsnog richting de provincie en de planners/bouwers/andere verantwoordelijken/betrokkenen aan te geven dat de modderkruiper gespaard moet worden en dat hun leefgebied uitgebreid moet worden, of, als dat in het kader van dierenwelzijn beter is, de dieren verplaatst worden naar een geschikter biotoop? Zo nee, waarom niet?

Door het creëren van leefgebied in de Thematervelden en het vergroten van het leefgebied van de huidige populatie in Oostbroek, breiden we het leefgebied van de grote modderkruiper uit ten opzichte van de huidige situatie. De grote modderkruipers in Strijkviertel verhuizen naar Thematervelden, waar de biotoop geschikter is dan in polder Oudenrijn. Zo is het mogelijk om in de toekomst gebieden met elkaar te verbinden waardoor het leefgebied van de grote modderkruiper uiteindelijk veel groter is dan in polder Oudenrijn.

A. De wethouder Dierenwelzijn zei in september 2021 dat er nieuwe biotopen voor de modderkruiper gecreëerd (kunnen) worden in Haarzuilens en de Haarrijnse Plas. Worden die al gecreëerd en zo ja, wanneer en door wie? Of was het een suggestie dat dit mogelijk zou kunnen?

Het aanleggen van nieuw leefgebied (Thematervelden, bij de Haarrijnse Plas) en het vergroten en verbeteren van bestaand leefgebied (Oostbroek) is onderdeel van de maatregelen die door gemeente getroffen worden ter bescherming van de soort. Deze maatregelen worden respectievelijk door gemeente en het Utrechts Landschap uitgevoerd. Het project Thematervelden is door de gemeente gestart. De planning is dat eind 2022 het gebied wordt ingericht, waarna het daaropvolgende groeiseizoen (in 2023) wordt gebruikt voor het ontwikkelen van de biotoop. Het vroegst mogelijke moment voor het overzetten van de dieren is na het groeiseizoen, eind 2023.

Voor het project in Oostbroek is met het Utrechts Landschap is een gesprek gepland om de verdere invulling te bespreken. Het Utrechts Landschap voert dit uit, de gemeente financiert het project. Beide projecten zijn onderdeel van de voorwaarden voor de door de provincie verleende ontheffing. De voortgang wordt door de RUD gemonitord.

B. Indien het alleen een suggestie was: welke inzet gaat het college vanaf nu plegen om deze biotopen te (laten) realiseren?

Zie het antwoord op vraag 5A.

In de ontheffing geeft de provincie Utrecht aan dat er wellicht modderkruipers worden gedood door de verplaatsing naar het compensatiegebied Thematervelden.

6. Hoe verhoudt zich dit wat betreft het college tot de bescherming en instandhouding van de modderkruiper?

Bij het vangen of verplaatsen van dieren is er altijd een risico op verwonding of sterfte. De sloten worden gedempt ten behoeve van de aanleg van het bedrijventerrein. Indien dieren niet worden gevangen, is de kans op sterfte door het dempen aanzienlijk groter. Vangen en verplaatsen is daarmee een diervriendelijker alternatief dat bijdraagt aan bescherming en instandhouding van de grote modderkruiper in Utrecht.

7. Leven er nu al modderkruipers in Haarzuilens en de Haarrijnse Plas en zo ja, hoe kansrijk is het dat de modderkruipers uit Strijkviertel succesvol en diervriendelijk gevangen (kunnen) worden, naar een van de genoemde gebieden verplaatst (kunnen) worden en dit overleven?

Op dit moment leven er nog geen grote modderkruipers op de compensatielocatie langs de Haarrijnse Plas. Het vangen van grote modderkruipers gebeurt op een zo diervriendelijk mogelijke manier waarop de kans op beschadiging of sterfte zo klein mogelijk is. Daarbij wordt gestreefd naar het afvangen van zoveel mogelijk dieren. Ook het verplaatsen zal op een diervriendelijke manier uitgevoerd worden. Al deze werkzaamheden worden uitgevoerd door een ecologisch adviesbureau met veel kennis en ervaring van deze diersoort.

8. Op welke manier(en) kan het college het dierenwelzijn en de biodiversiteit beschermen en garanderen van modderkruipers, maar ook alle ándere in het wild levende dieren in Haarzuilens en de Haarrijnse Plas, aangezien ook hier activiteiten plaatsvinden die die dieren schaden, zoals jacht/beheer en grootschalige festivals en recreatie?

Het nieuwe leefgebied van de grote modderkruiper bij de Haarrijnse Plas is gelegen in een natuurgebied met extensieve recreatie. Op deze locatie is geen sprake van jacht, grootschalige recreatie of evenementen.

9. Welke mogelijkheden ziet het college nog meer om de modderkruiper en andere in het water levende dieren bij Strijkviertel te beschermen tegen de demping van het water in het gebied?

De werkzaamheden worden uitgevoerd onder begeleiding van een ecologisch adviesbureau. Daarbij worden dieren als kikkers en vissen vooraf gevangen en verplaatst naar geschikt leefgebied in de directe omgeving.

Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren