Schrif­te­lijke vragen Toch versneld van het Russisch gas af

Indiendatum: 20 apr. 2022
Antwoorddatum: 8 jun. 2022

Schriftelijke vragen 79/2022

Minister Jetten voor Klimaat en Energie heeft onlangs in de Tweede Kamer aangegeven dat gemeenten die een contract hebben met Gazprom dit voor 10 oktober moeten beëindigen. Op eerdere beantwoording van schriftelijke vragen over dit onderwerp gaf het college aan dat dit niet mogelijk was. Wel gaf het college aan verschillende scenario’s voor te bereiden voor eventuele tijdelijke contracten en versneld een nieuwe aanbesteding voor te bereiden. De uitspraken van Jetten als gevolg van het nieuwe sanctiepakket creëren een nieuwe en andere situatie, dan tijdens de beantwoording van de schriftelijke vragen. Daarom hebben de fracties van D66, Partij voor de Dieren, VVD, CU, GL, Volt, PvdA, S&S, CDA, DENK en EenUtrecht de volgende vragen:

1. Is het college bereid om zich ten volste in te spannen om ervoor te zorgen dat wij als Utrecht vóór 10 oktober van het Russische gas af gaan?

Het huidige gasleveringscontract met Gazprom met Utrecht valt onder het vijfde sanctiepakket tegen Rusland (ingangsdatum 10 april 2022). Dit betekent dat we vóór 10 oktober 2022 een nieuw gasleveringscontract moeten afsluiten met een nieuwe gasleverancier zonder Russische banden. Door een beroep te doen op de sanctieverordening lopen we geen risico om opnieuw bij gasleverancier Gazprom uit te komen, zoals dit in maart 2022 nog wel het geval was. We gaan ons uiterste best doen om vóór 10 oktober een nieuw gasleveringscontract af te sluiten. Onze inzet is erop
gericht om de continuïteit van de gaslevering te waarborgen en zo min mogelijk geld naar de Russische staatskas te laten vloeien. Wel blijven we bezorgd dat door de actuele hoge gasprijzen er juist meer geld naar de Russische staatskas vloeit in plaats van minder. Reeds ingekochte volumes aardgas kunnen opnieuw door Gazprom op de markt worden aangeboden tegen de huidige hogere aardgasprijzen. Bovendien krijgen we nog steeds Russisch gas geleverd. Ongeacht de gecontracteerde gasleverancier zijn we in Nederland deels afhankelijk van Russisch aardgas, zoals we in de eerdere beantwoording van SV 2022 nr. 46 hebben aangegeven. Ondanks de aankondiging van Gazprom (d.d. 30 mei jl.) te stoppen met het leveren van Russisch gas aan Nederland1 gaat het voorlopig om een klein aandeel (circa 5%) van het Russisch gas dat aan Nederland wordt geleverd. De Minister voor Klimaat zegt ernaar te streven het Russisch gas in Nederland vóór eind 2022 uit te faseren. Als Utrecht blijven we pleiten
voor meer transparantie over de herkomst van gas in het algemeen, vergelijkbaar met de garanties van oorsprong die de herkomst van de ingekochte elektriciteit aangeven. Op die manier kunnen we
aardgas van ongewenste herkomst weren. We blijven de Europese Commissie, het Rijk en de VNG wijzen op deze effecten en verzoeken via die wegen om een oplossing hiervoor te zoeken. We voeren
gesprekken met het Rijk om te kijken of we ook voor het nieuw af te sluiten contract er mogelijkheden zijn om Russisch gas te weren of te minimaliseren.

2. Welke gevolgen heeft het stopzetten van het lopende contract met Gazprom voor de gemeente – bijvoorbeeld boetes, schadeclaims etc. – die het Rijk niet opvangt binnen de nieuw geschetste situatie?

Onder de sanctieverordening is geregeld dat mogelijke boeteclaims van Gazprom door het ontbinden van het contract, door het Rijk worden betaald. Het is nog niet duidelijk of eventuele procedure- of
juridisch kosten van een mogelijke rechtsgang hieronder vallen. De (meer)kosten voor de hogere aardgasprijs die we moeten gaan betalen en de opslag voor de administratieve kosten die de nieuwe
gasleverancier maakt zijn volgens het Rijk voor de gemeente. Los van het stopzetten van het lopende contract is de geraamde kostenverhoging voor het aardgas voor het komende jaar circa 3,250 miljoen
euro. We schatten, op basis van de huidige marktprijs, dat de voortijdige beëindiging van het contract mogelijk tot 1,7 miljoen euro extra kan bedragen, voor de resterende looptijd tot eind 2023.

3. Is er een risico dat er bij een nieuwe aanbestedingsronde alsnog Russische of aan Rusland gelieerde gasleveranciers als ‘winnaar uit de bus’ komen? Zo ja, Hoe kan dat voorkomen worden?

We kunnen bij deze aanbesteding Gazprom of dochterondernemingen in ieder geval als leverancier uitsluiten om een nieuwe aanbieding te doen. In het vijfde sanctiepakket is het verboden om diensten
en producten van Russische bedrijven af te nemen. Dat is nieuw ten opzichte van de eerdere beantwoording van de schriftelijke vragen SV 2022 nr. 46. Op dat moment konden we de Russische
gasleverancier niet uitsluiten bij een nieuwe aanbesteding.

4. Welke stappen zet Utrecht in VNG-verband om landelijk en Europees een (financieel) werkbare situatie te creëren?

De zorgen over het feit dat 120 gemeenten en diverse aanbestedende diensten nu op korte termijn de huidige gasmarkt opgaan, zijn via de VNG overgebracht aan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Tot nu toe geeft EZK aan dat zij geen rol kunnen en willen spelen bij het opvangen van de financiële tegenvallers. Ook het organiseren van bijvoorbeeld een collectieve inkoop met alle gemeenten lijkt op de huidige gasmarkt geen voordeel op te leveren. De omvang en diversiteit van het contract zal mogelijk als een te groot risico worden gezien door de overgebleven gasleveranciers waardoor ze geen aanbieding willen doen. We blijven de Europese Commissie, het Rijk en de VNG wijzen op het transparant maken van de herkomst van het gas vergelijkbaar met elektriciteit, zodat dit in de toekomst een onderscheidend criterium kan zijn in de aanbesteding. Bij voorkeur gebeurt de invoering van een dergelijk systeem volgens Europese standaarden. Dit zal niet vanaf morgen geregeld zijn. Ook het feit dat het ontbinden van het huidige contract mogelijk financiële baten oplevert aan Gazprom, blijven we onder de aandacht brengen. Zoals in de eerdere beantwoording is aangegeven, kan Gazprom de reeds gereserveerde volumes aardgas voor Utrecht bij ontbinding van het contract opnieuw tegen een hogere prijs aan een andere afnemer aanbieden. We zijn in gesprek met het rijk om te kijken of er ook voor het nieuw af te sluiten contract voor bovengenoemde effecten een oplossing te vinden is.

5. Hoe vangt het college eventuele nadelige (financiële) gevolgen als gevolg van een nieuwe gasaanbesteding op voor kwetsbare huishoudens op, al dan niet samen met het Rijk?

We blijven ons inzetten voor het opvangen van de negatieve gevolgen van de hoge energiekosten bij kwetsbare huishoudens, zoals gemeld in raadsbrief Compensatie energiearmoede, ongeacht bij welke energieleverancier de huishoudens een contract hebben. Het vijfde sanctiepakket richt zich alleen op gasleveringscontracten van aanbestedende diensten zoals de gemeente Utrecht. Consumenten en (kleine) bedrijven vallen niet onder deze sanctieverordening. Bovendien richtte Gazprom zich tot nu toe voornamelijk op de zakelijke energiemarkt voor bedrijven en niet op consumenten. De verwachting is dat er weinig huishoudens een contract met Gazprom hebben.

Ralph Peters, D66
Maarten van Heuven, Partij voor de Dieren
Gertjan te Hoonte, VVD
Rik van der Graaf, CU
Rachel Heijne, GroenLinks
Charlotte Passier, VOLT
Ilse Raaijmakers, PvdA
Annemarijn Oudejans, Student & Starter
Jantine Zwinkels, CDA
Mahmut Sungur, DENK
Gert Dijkstra, EenUtrecht