Schrif­te­lijke vragen Turfvrije potgrond, tuinaarde en compost

Indiendatum: 23 sep. 2021
Antwoorddatum: 25 jan. 2022

Schriftelijke vragen 232/2021

Enige tijd geleden was in BNNVARA’s Vroege Vogels een oproep te zien om turfvrije potgrond te kopen, omdat het gebruik van turf desastreus is voor veengebieden. De meeste Nederlanders weten volgens Vroege Vogels niet dat in bijna elke zak potgrond een stuk oude natuur zit. In Duitsland is het al de normaalste zaak van de wereld dat je in tuincentra een ruime keuze hebt aan turfvrije potgrond. In Engeland komt er rond 2024 een verkoopverbod van veencompost aan tuinders. Maar in Nederland “Zijn we nog lang niet zo ver”. In de Tweede Kamer stelde de Partij voor de Dieren hier al vragen over, de antwoorden moeten nog komen. Ook in Utrecht hebben we een aantal vragen:

1. Deelt het college het inzicht dat veengebieden en -gronden een belangrijke rol spelen in ecosystemen, voor biodiversiteit en de opslag van broeikasgassen, en dat ze mede daarom goed beschermd moeten worden? Zo nee, waarom niet?

Ja, wij zijn bekend met de belangrijke rol van veengebieden voor ecosystemen, biodiversiteit en de natuurlijke functies van het veen, waaronder waterzuivering en koolstofopslag. Wij vinden het om die reden belangrijk dat veengebieden goed worden beschermd, volgen de landelijke ontwikkelingen die op dit vlak spelen en gaan een stapje extra doen. Vooruitlopend op een landelijk af te sluiten convenant, gaan we vanaf nu via onze inkoop specifiek sturen op het toepassen van turfvrije potgrond. Indien het niet mogelijk is om potgrond zonder turf toe te passen, sturen we op het toepassen van potgrond met turf die gecertificeerd is.

2. Welke potgrond, tuinaarde en compost worden gebruikt door:

a) De gemeente zelf,

b) Bewoners die via de gemeente potgrond, tuinaarde en compost uitgedeeld krijgen (bijvoorbeeld voor geveltuintjes en boomspiegeltuintjes), direct of bijvoorbeeld via Stichting Utrecht Natuurlijk,

c) Opdrachtnemers van de gemeente die bijvoorbeeld de inrichting en het beheer van de openbare ruimte verzorgen?

d) En wat zijn de bestanddelen van deze potgrond, tuinaarde en compost?

Op dit moment passen wij bij verschillende werkzaamheden en activiteiten bodemverbeteraars zoals potgrond, tuinaarde en compost toe, waarvan sommige turf bevatten, zie hieronder a t/m d voor een toelichting.

Ad. a.
Voor de aanleg van openbare terreinen en parken passen wij tuinaarde toe. Deze tuinaarde is veelal afkomstig uit het gebied zelf en bevat geen turf. De aarde wordt eventueel aangevuld met grond van Groenrecycling Utrecht, waarin gerecycled plantmateriaal is opgenomen (geen turf of dierlijke producten). Verder gebruiken wij voor een aantal zuurminnende planten turf, of grond die turf bevat. Zo wordt bij de heidetuin in Overvecht tuinturf toegepast. In een heidetuin gaat het hoofdzakelijk om verhoging van de zuurgraad in de bodem. Dit kan alleen met turf/veenproducten, omdat deze van nature een hoge zuurgraad bevatten.

Ad b.
Wij stellen aan onze zelfbeheerders potgrond met een klein deel turf ter beschikking, die kan worden toegepast bij grote plantenbakken, plantschalen en urnen. Daarnaast verstrekken wij voor de aanleg van geveltuinen Biokultura Tuinaarde. In deze tuinaarde is geen turf verwerkt, maar boomschorscompost en mestcompost. Bij de Utrechtse volkstuinen geldt dat wij geen potgrond, tuinaarde of compost verstrekken en is het aan de individuele tuinder om een keuze te maken voor het type bodemverbeteraar. Veel volkstuinen hebben een eigen composteerdepot. Al het groene afval wordt dan door compostering opnieuw ingezet als bodemverbeteraar.

Ad c.
Op dit moment is niet inzichtelijk welke typen potgrond, tuinaarde en compost door onze aannemers toegepast worden. In onze bestekken wordt op dit moment niet expliciet geëist dat er turfvrije grond wordt toegepast.

Ad d.
Zie ad. a t/m ad. c.

Op dit moment sturen we niet actief op het gebruik van turfvrije potgrond, tuinaarde en/of compost bij deze activiteiten. Voor een deel van de werkzaamheden en activiteiten gebruiken we sowieso geen potgrond of compost met turf. Voor een aantal werkzaamheden passen we wel een bodemverbeteraar met turf toe, ook omdat turf een aantal belangrijke eigenschappen heeft om bepaalde zuurminnende groengebieden, en dus biodiversiteit, in de stad te behouden. Alternatieve hernieuwbare grondstoffen voor turf zoals kokosvezels, schors, houtvezels, rijstkaf et cetera bieden de benodigde eigenschappen niet altijd. Gekeken naar de duurzaamheidsaspecten hebben elk van deze alternatieven ieder weer
eigen voor- en nadelen. Zo zijn kokosvezels weliswaar een restproduct, maar komen deze vaak van ver waardoor het vervoer een grotere CO2 -impact geeft.

Binnen de gemeente is er geen capaciteit om zelf de alternatieven voor turf in een bodemverbeteraar te onderzoeken, te beoordelen en in de keten te controleren of aan alle voorwaarden wordt voldaan. We sluiten daarom bij voorkeur aan bij internationale of landelijke afspraken en/of, keurmerken die worden ontwikkeld. Het rijk heeft begin november 2021, naar aanleiding van een aangenomen motie om turf en turfproducten uit te faseren, een gesprek gevoerd met een groep van partijen, die de productie, de handel en het gebruik van potgrond en andere groeisubstraten van veen vertegenwoordigen, zowel in de particuliere als professionele markt1. Als resultaat van dit gesprek zal er voor 1 april 2022 een convenant met deze partijen en andere betrokken stakeholders worden gesloten. In dit convenant zullen doelstellingen om tot een gefaseerde ophoging van hernieuwbare grondstoffen in potgrond te komen bijvoorbeeld dat in 2025 35% van het organisch substraat uit hernieuwbare grondstoffen moet bestaan. Ook zal in 2025 100% van het gebruikte veen afkomstig zijn uit verantwoorde winning (Responsible Produced Peat, RPP) die zorgt voor beperkte impact op de lokale biodiversiteit en milieu en bijdraagt aan het herstel van natuurgebieden. We zullen vanaf nu bij de raambestekken ‘onderhoud en renovatie groen’ voorschrijven dat de opdrachtnemer:
- Voor normale toepassing teelgrond en bodemverbeteraars gebruikt die geen turf bevatten;
- Voor toepassing bij zuurminnende planten, zoals heide, rododendrons e.d. alleen turf gebruikt met het keurmerk RPP.

Het raambestek ‘onderhoud en renovatie groen’ omvat een groot deel van het huidige groenonderhoud in de gemeente. Het nieuwe raambestek zal vanaf 1 maart 2022 ingaan. Door bovenstaande voorwaarden op te nemen in het bestek geven we een signaal aan de markt af dat we actief aan de slag gaan met het turfvrij maken van de toegepaste potgrond in onze stad. Ook voor de losse bestellingen, zoals de losse zakken potgrond, komt er een nieuwe overeenkomst. Ook daarin nemen we bovenstaande voorwaarden op. Als we potgrond met turf gebruiken, dient die turf op een verantwoorde manier (RPP) te zijn gewonnen.

3. Wordt bij de keuze voor potgrond, tuinaarde en compost rekening gehouden met de afkomst en de aanwezigheid van turf en dierlijke producten (denk aan bijvoorbeeld runderbloed, eendenveren en botten van dieren)? Zo nee, waarom niet?

Op dit moment wordt er niet gestuurd op de bestanddelen in potgrond, tuinaarde en compost. Zie verder het antwoord op vraag 2. Wat betreft de dierlijke producten vermeldt de inhoud van de zakken potgrond niet expliciet of deze bestanddelen zijn toegevoegd, dat gaat mogelijk onder een verzamelbegrip als meststoffen of bodemverbeteraars. Er is op dit moment ook geen landelijke certificering en/of keurmerk om hier als gemeente bij de inkoop op te kunnen sturen. We zullen daarom als wens in de raambestekken opnemen dat de potgrond geen dierlijke producten bevat. Om deze wens voor de gemeente verder te kunnen concretiseren is het nodig dat op landelijk en/of Europees niveau een keurmerk met certificering wordt ontwikkeld waarop we als gemeente kunnen gaan controleren, We zullen in onze contacten met het rijk en richting de brancheorganisaties aandacht vragen voor de (door)ontwikkeling
van een keurmerk dat ook inzicht geeft in de toegepaste dierlijke producten in potgrond.

4. Kan het college bevestigen dat er voortaan alleen nog biologische potgrond wordt uitgedeeld aan bewoners (voor bijvoorbeeld geveltuintjes), zoals ook door de gemeente op Twitter gezegd op 10 juni? Zo nee, waarom niet? Zo ja, betekent biologisch dan ook automatisch turfvrij?

Ja, zie ook het antwoord op vraag 2. De gemeente deelt alleen biologische potgrond zonder turf uit. Bij Geveltuinburendag is ook alleen biologische teelaarde zonder turf toegepast. Biologisch betekent alleen dat iets zonder kunstmest of chemische bestrijdingsmiddelen is geteeld. In biologische potgrond kan dus turf zitten, maar dat is dus niet het geval bij de potgrond die wij uitdelen.

5. Kan het college toezeggen om per direct bij alle potgrond, tuinaarde en compost die in de gemeente gebruikt wordt, te zorgen dat hierin geen turf en producten van (dode) dieren verwerkt zijn (zoals bloed, botten en veren)? Zo nee, wat gaat het college dan wel doen om dit snel te verminderen en op termijn te stoppen?

Zoals aangegeven in de beantwoording van vraag 2 sturen we vanaf nu via het raambestek ‘onderhoud en renovatie groen’ op het niet meer toepassen van turf. Als het niet anders kan, vragen we aannemers om alleen turf met het RPP keurmerk te gebruiken. Daarmee loopt Utrecht vooruit op het landelijke convenant dat over dit onderwerp is aangekondigd. Mogelijk sluiten we later aan bij dit op te stellen landelijke convenant. Daarover informeren wij u dan.

Anne Sasbrink, Partij voor de Dieren